Acmella oleracea, Spilanthes acmella, Spilanthes oleracea - Znieczulecznik

   KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Toothache Plant czyli ,,roślina od bólu zęba'' jest niską rośliną z rodziny astrów znaną głównie ze swojej zdolności znieczulania jamy ustnej. Roślina ta pochodzi z Brazylii gdzie od stuleci używana była przez mieszkańców północnego rejonu Para i stąd jedna z potocznych nazw zioła Paracress. Choć kwiatki posiada drobne, prawie całkiem pozbawione płatków mają one na tyle wdzięku że niektórzy traktują ją jako roślinę wyłącznie ozdobną. Jest jednak wielu którzy używają jej jako warzywo i to nie tylko kiedy boli ząb.Toothache Plant spotykany jest pod trzema nazwami botanicznymi - Acmella oleracea, Spilanthes acmella oraz Spilanthes acmella var.oleracea lub po prostu Spilanthes oleracea. Dokładnie jednak rzecz biorąc Spilanthes acmella nie jest synonimem Spilanthes oleracea a odrębnym podgatunkiem o jaśniejszych liściach i drobniejszych, kwiatach. Nazwy Acmella oleracea używa się jako synonimu obu. Z kolei potocznych nazw używanych przez osoby anglojęzyczne jest nieco więcej,oprócz wyżej wymienionych są to min. : Eyeball Plant, Spot Plant, Brazil Cress, Peek-A-Boo Plant, Alphabet Plant i Jambu. Charakterystyczne drobne kwiaty Spilanthesa mają najsilniejsze działanie z całej rośliny i nazywane są Electric Buttons lub Sechuan Buttons (ze względu na podobieństwo ich smaku do Seczuańskiego Pieprzu). Jako że roślina ta jest w Polsce niemal całkowicie nieznana, czuję się zaszczycony jak i odpowiedzialny za jej sprowadzenie i propagowanie w kraju. Uważam iż całkiem adekwatną (i jedyną tak ładnie brzmiącą spośród tych jakie mi się nasunęły na myśl) jest dla niej nazwa Znieczulecznik.

          UPRAWA

  Acmella oleracea jest rośliną wieloletnią, bardzo wrażliwą na niskie temperatury. Jeśli więc chce się ją wysadzać bądź wystawiać w donicy na dwór należy to robić w okresie całkowicie wolnym od przymrozków. Roślina ta lubi żyzną, przepuszczalną glebę która powinna mieć utrzymywaną wysoką wilgotność. Ważne jest również regularne zraszanie wodą liści ponieważ nawet często podlewana roślina marnieć będzie pod wpływem suchego powietrza. Preferuje stanowiska lekko zacienione jednak toleruje pełne nasłonecznienie. Wysokość tej rośliny nie przekracza pół metra, szerokość z kolei może być nieco większa, pokładające się łodygi potrafią dosyć łatwo puszczać korzenie czego efektem często jest powstanie szerokiej kępy. Regularne uszczykiwanie czubków pędów zapewnia ładny, zbity pokrój. Znieczulecznik lubi pełne słońce ale z powodzeniem rozwijać się będzie również w częściowym zacienieniu. Kwitnienie zaczyna pod koniec czerwca i utrzymuje nawet do listopada. Jeśli roślinę wystawiamy bądź wysadzamy na okres letni do ogrodu należy spodziewać się zagrożenia ze strony wszelakich ślimaków, które zdają się bardzo lubić tenże gatunek.

          ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Świeże liście nawet kiedy są młode posiadają swój specyficzny mocny smak dlatego są one bardziej przyprawą jak składnikiem sałatek warzywnych, można je również podawać do mięsiw. Z kolei po ugotowaniu łagodnieją znacznie, przypominając nieco szpinak, z którym mogą być łączone. Nadają się one dobrze do gulaszów lub sosów do spagetti. W Brazylii popularne jest sporządzanie kremu - przyprawy ze zmiażdżonego Spilanthesa, czosnku i papryczek chilli. Można również eksperymentować tworząc drinki z dodatkiem kwiatów, takie jak Electrikilla z tequillą i martini.

       
              ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Świeżo zerwane kwiatki oraz liście (które są słabsze w działaniu tym bardziej im bardziej są młode) z Toothache Plant włożone do ust i przeżute powodują nagły ślinotok (niewskazane dla osób mających problemy z przełykiem) oraz drżenie języka i policzków po czym następuje całkowite odrętwienie przechodzące w znieczulenie jamy ustnej. Efekt ten nie jest długotrwały (do 20min) można jednak bez obaw podtrzymywać go następnymi dawkami. Roślina ta nie zawiera toksyn a wręcz pomaga organizmowi w pozbywaniu się ich, min. poprzez stymulowanie pracy układu limfatycznego. Spożywanie jej wzmaga fagocytozę oraz powoduje zwiększenie produkcji białych krwinek. Dzięki pobudzaniu ślinianki przyusznej do produkcji śliny roślina w niewielkich dawkach pozwala zwalczyć problemy suchoty ust jak również pobudza apetyt i wspomaga trawienie. Spożywanie Spilanthesa pobudza i wzmacnia układ odpornościowy organizmu dlatego pomaga w walce z różnego rodzaju alergiami. Jako wysoce antybakteryjne (głównie dzięki zawartości Spilantholu), zioło to w większych dawkach potrafi zachwiać naturalną florą bakteryjna żołądka i jelit ale także pozwala pozbyć się mikroorganizmów patogennych. Roślina ta ma również działanie antywirusowe oraz antygrzybiczne i opisywana jest jako bardzo skuteczna w walce z drożdżakami z rodzaju Candida. Odwar lub rozcieńczona nalewka, do których sporządzenia nadają się wszystkie części rośliny łącznie z korzeniami mogą być stosowane min. do płukania przy zapaleniu dziąseł (żucie rośliny także pomaga) lub do obmywania ran. Również zmiażdżone ziele Znieczulecznika można przykładać na rany i owrzodzenia, pomaga to w gojeniu hamując rozwój drobnoustrojów nie daje jednak efektu znieczulenia jaki wywołuje w jamie ustnej. Napar ze świeżych lub suszonych (utrzymują swoje właściwości do roku czasu) liści i kwiatów bywa często spożywany w celu odkażenia układu moczowego i rozpuszczania kamieni, przy reumatyźmie, przeziębieniu, gorączce, problemach żołądkowych oraz profilaktycznie przeciw malarii. Istnieją doniesienia o pomocnym działaniu rośliny w pozbyciu się dolegliwości jąkania.

         ZASTOSOWANIE W KOSMETYCE

  Ze względu na efekt wygładzania zmarszczek poprzez zmniejszanie napięcia mięśni Spilanthes nazywany bywa Ziołowym Botox'em. Stosowanie go jest pozbawione efektów ubocznych jakie wywołuje tenże szkodliwy syntetyk. Można zatem stosować miejscowo zarówno okłady ze zmiażdżonej rośliny, sporządzać kremy jak i stosować waciki nasączone naparem bądź rozcieńczoną nalewką. Nalewka jest być może lepsza w działaniu od naparu, należy jednak pamiętać że alkohol wysusza skórę co przy cerze suchej jest bardzo niepożądane.

                                     ACMELLA PANICULATA

    Acmella paniculata synonimy Spilanthes paniculata, Acmella clava, Acmella rugosa, jest południowo-azjatycką siostrą Acmelli oleracea. Posiada drobniejsze kwiaty bez czerwonego oczka, drobniejsze liście i mniej bujny wzrost. Działanie jej kwiatów jak i liści jest takie samo jak A. oleracea, jedynie nieco słabsze.

                                                     ACMELLA ULIGINOSA

 - synonim Spilanthes uliginosa  - gatunek pochodzący z Afryki, zawleczony i zadomowiony w niektórych rejonach tropikalnej Azji. Nieco słabszy smak niż Spilanthes'a acmella.

                                                ACMELLA RADICANS

 - synonim Spilanthes radicans - prawdopodobnie pochodzi z Ameryki Środkowej, zadomowiony w niektórych rejonach Azji. Bardzo słaby smak, co za tym idzie również i działanie lecznicze, ale dobry jako warzywo.

                                                     ACMELLA SP.

Spilanthes  ?  - znalezłem tylko jeden osobnik tego nietypowego, bo wysokiego na ok. 1m, Spilanthesa o niezbyt mocnym smaku, w Baguio na Filipinach

Plectranthus amboinicus, Plectranthus tomentosa - Kubańskie Oregano

  ZAMIESZANIE Z NAZEWNICTWEM

  Kubańskie Oregano wbrew tej nazwie nie jest zaliczane do rodzaju lebiodek (Origanum), ani nie pochodzi z Kuby. Wiele źródeł podaje że roślina ta najczęściej zwana po łacinie Plectranthus amboinicus, rozpowszechniona została poprzez ściąganie jej z zachodnich rejonów Afryki, choć istnieje również teoria iż kolebką rośliny jest wyspa Ambon znajdująca się w rejonie Indonezji. Kubańskie Oregano jest niewielką, wieloletnią krzewinką, która zdobyła uznanie dzięki swojej użyteczności kulinarnej i medycznej już w zamierzchłych czasach i obecnie jest powszechnie kultywowana w wielu rejonach świata o ciepłym klimacie. Szczególnie popularna jest na Kubie, na zachodzie Indii oraz Florydzie i Karaibach będąc substytutem właściwego Oregano (Origanum vulgare), które marnie rośnie w klimacie tropikalnym. Plectranthus ten posiada wiele potocznych nazw w języku angielskim, które mogą być zaadaptowane na język polski równie łatwo jak Cuban Oregano co może prowadzić do wielu pomyłek. Nazwy bowiem takie jak Mexican Mint - Mięta Meksykańska czy Big Thyme - Duży Tymianek są nierzadko używane w odniesieniu do innych ziół. Do nie mniej znanych nazw rośliny należą : Spanish Thyme, Oregano Brujo, Indian Borage, Mexican Thyme, Allherb, Broadleaf Thyme. Natrafić można również na synonimy łacińskie Coleus amboinicus oraz Coleus aromaticus. Pomimo jednak utartego przypisywania mu łacińskiej nazwy Plectranthus amboinicus uważam że widoczny na zdjęciu kultywar, szeroko rozpowszechniony na Kubie oraz w Ameryce Północnej jak i Korei, jest to tak naprawdę Plectranthus tomentosa lub hybryda prawdziwego Plectranthusa tomentosa i Plectranthus cremnus. Przekonanie to wynika z porównania cech morfologicznych. Plectranthus tomentosa i cremnus są bowiem krępej budowy a ich liście są drobniejsze, zaokrąglone i charakterystycznie fałdowane wzdłuż unerwień. Tymczasem P. amboinicus określany również mianem Coleus aromaticus lub Plectranthus aromaticus rośnie bujniej i posiada bardziej owalne, większe liście z wyraźniejszym ząbkowaniem na brzegach.

                                                                                       
             UPRAWA

  Plectranthus tomentosa należy do sukulentów (roślin magazynujących zapasy wody w tkankach liści i łodyg) i jak większość z nich bardzo dobrze znosi susze i wysokie temperatury oraz piekące słońce. Niskie temperatury i silne zacienienie są natomiast dla niej zabójcze. Dorasta do około 50 cm wysokości  i nawet 80 szerokości, przy regularnym zbiorze czubków pędów zachowuje ładny, zbity pokrój. Roślina radzi sobie nawet w piaszczystej glebie. Jeśli jednak zależy nam na jej silnym wzroście należy posadzić ją w mieszance torfowo-kompostowej z dodatkiem piasku pilnując aby miała ona lekko alkaliczny (zasadowy) odczyn. Podlewać można ją często uważając jednak aby gleba nie była nazbyt mokra przez dłuższy czas ze względu na podatność korzeni na gnicie. W okresie zimowym należy podlewać roślinę ostrożnie robiąc nawet ponad tygodniowe przerwy. Ważne jest również aby temperatura wody nie była niższa od pokojowej. Przy wszelkich czynnościach wykonywanych przy roślinie należy pamiętać że jest ona niesamowicie krucha i łatwo jest obtrącić jej kilka listków jak i złamać całą koronę. Późną jesienią mogą na roślinie pojawić się lekko fioletowawe, zebrane w kiście kwiatki są one jednak na tyle nie pozorne że nie stanowią znacznej ozdoby.

      ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Kubańskie oregano posiada oryginalny, dosyć silny aromat w którym można odnaleźć nutę zarówno oregano i tymianku jak i mięty czy szałwi. Całe wierzchołki pędów po drobnym posiekaniu są wspaniałą przyprawą do wszelakich mięs, ryb jak i sosów i sałatek. Jak każde z ziół nadających się do użytku po ususzeniu, traci swój aromat proporcjonalnie do stopnia rozdrobnienia. Znaczy to, że czym bardziej rozdrobnimy ziele rośliny, tym szybciej będzie ono traciło na smaku i aromacie. W tym przypadku jest to o tyle kłopotliwe że nie tylko całe kawałki łodyg ale i same oderwane liście bardzo silnie utrzymują soki w swoich mięsistych tkankach bardzo długo opierając się suszeniu. Dlatego osobiście polecam pozostanie przy zbiorze ,,na bieżąco'' wedle potrzeby i oczywiście stanu rozwojowego rośliny (im więcej liści i łodyg oberwiemy tym wolniej będzie ona rosła). Sok ze świeżo wyciśniętych liści oprócz wspomnianego aromatu ma także specyficzną kwaskowatą nutę i dobrze wkomponowuje się zarówno w herbaty ziołowe, orzeźwiające napoje chłodzące jak i alkoholowe drinki. Użyteczna może być właściwość kojąca Plectranthusa przy uczuciu pieczenia w ustach spowodowanym nadmiarem chilli. Zjedzenie kilku świeżych listków daje uczucie orzeźwienia i odświeża jamę ustną.

  Całe kawałki świeżo zerwanych gałązek stają się przysmakami, tracąc sporo ze swojej pikanterii zarówno zapiekane w cieście jak i smażone na maśle.

              ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Ze względu na zamieszanie związane z przypisywaniem niesłusznie nazwy amboinicus różnym gatunkom Plectranthusa trudno jest mi odnieść się do pewnych twierdzeń. Należą do nich przypisywanie roślinie właściwości pobudzania laktacji czy leczenia stanów reumatoidalnych i usuwania kamieni nerkowych. Z kolei moje poszukiwania jakichkolwiek informacji na temat leczniczych zastosowań Plectranthusa tomentosa lub P. cremnus póki co nie przyniosły żadnego efektu. Z pewnością jednak mogę go polecić na wszelakie problemy związane z przeziębieniem, brakiem apetytu czy problemami z trawieniem a także na bóle głowy.

 

Salvia elegans / Salvia rutilans - Szałwia Ananasowa

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Przydomek czyli drugi człon nazwy łacińskiej nadanej tej roślinie przez duńskiego botanika Vehl'a tj. elegans, doskonale oddaje jej charakter. Szałwia ta ma bowiem wiele wdzięku i atrakcyjności zarówno od strony ornamentalnej jak i kulinarnej. Nie tylko piękne pojawiające się późnym latem lub nawet zimą szkarłatne (istnieją również kultywary o różowych np. ,,Frieda Dixon'' i pomarańczowych) kwiaty zdobią roślinę. Same bowiem liście o niesamowicie subtelnym kształcie i fakturze jakby delikatnie zamszowej powodują że krzew ten prezentuje się bardzo elegancko nawet przed pojawieniem się czerwonych kwiatów. Poza roślinami o zielonych liściach, których obrzeża są delikatnie ,,ząbkowane'' można również spotkać kultywary takie jak ,,Golden Delicious'' o liściach złocisto-żółtych. Nazwa Salvia pochodzi od łacińskiego słowa ,,salvare'' – uzdrawiać. Być może drugi człon synonimu Szałwii elegans - Salvia rutilans nadanego przez francuskiego botanika Carriere'a oznaczający jasność odnosi się również do właściwości wpływu rośliny na organizm ludzki. Spożyta bowiem powoduje pobudzenie umysłowe przynosząc jednocześnie uspokojenie i uczucie relaksu.

        UPRAWA

  Roślina ta pochodzi z terenów Meksyku i Gwatemali gdzie rośnie nawet w wysoko położonych górach i osiąga wysokość do ok. 1.5m. Jest rośliną wieloletnią jednak w naszym klimacie nawet przy skrupulatnym okryciu lub okopczykowaniu szanse na przetrwanie przez nią zimy jest małe. Można więc traktować Szałwię Ananasową jako roślinę jednoroczną, wieloletnią zimującą w pomieszczeniu lub domową i delektować się jej urodą i smakiem na okrągło. Najlepiej rośnie ona na przepuszczalnej próchniczo-torfowej ziemi o obojętnym ph przy umiarkowanym podlewaniu. Nie należy się obawiać jej przesuszenie ponieważ nawet przy utracie wszelkich liści odzyskuje wigor i wypuszcza nowe po solidnym nawodnieniu. Regularne uszczykiwanie czubków gałązek zapewnia roślinie ładny zbity pokrój oraz dostarcza najsmakowitszych liści starsze są bowiem często dosyć suche i szorstkie. Te natomiast używać można susząc na herbatki lub aby użyć jako potpouri. Wymaga ona stanowiska słonecznego choć znosi również niewielkie zacienienie.

         ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Zastosowanie świeżych liści o delikatnie gorzkawo-korzennym smaku i niesamowitym ananasowym aromacie ( istnieją również kultywary o aromacie zbliżonym do melona np. ,,Honey Melon'', o charakterystycznych krótszych, szerszych liściach karbowanych wzdłuż unerwień ) ma granice jedynie tam gdzie i wyobraźnia. Doskonale wkomponowywują się one bowiem zarówno do deserów jak i potraw mięsnych, dżemów, napoi chłodzących czy drinków. Listki Szałwii ananasowej szybko więdną dlatego najlepiej je spożywać świeżo po zerwaniu. Zarówno na kanapkach, w sałatkach, pastach rybnych, serkach jak i lodach dodaje smaku i wzmaga apetyt. Używać można również suszonych liści jednak mają one słabszy aromat. Prawdziwym przysmakiem są ok. 4cm długości trąbkowate kwiatki które u nasady zawierają rozkoszny słodki nektar w naturze wysysany przez kolibry. Kwiatki te są nie tylko dobrym dodatkiem smakowym ale i również ozdobą do wszelakich słodkości.

  Szałwia ta jak wiele innych szałwii staje się po ususzeniu składnikiem na herbatkę ziołową. Zarówno zaparzona sama jak i w mieszankach z innymi ziołami pobudza trawienie, wzmacnia, relaksuje i orzeźwia ( szczególnie latem pita po ostygnięciu).

   

      ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Meksykańscy ziołolecznicy stosują Salvie elegans dosyć powszechnie. Przeprowadzone badania laboratoryjne potwierdziły jej działanie antydepresyjne, przeciwlękowe i obniżające ciśnienie tętnicze krwi.

Helichrysum italicum – Kocanka włoska

     POCHODZENIE I CHARAKTERYSTYKA

  Kocanka Włoska to śliczna wieloletnia krzewinka (ok.50cm h), której iglastokształtne, omszone liście dzięki swojej srebrno-białej barwie czynią ją bardzo dekoracyjną rośliną. Ozdobą są również złociste kwiaty pojawiające się w okresie letnim. Drobne,zebrane w niewielkie kwiatostany ze względu na swoją trwałość doskonale nadają się do suchych bukietów dlatego na zachodzie Europy często nazywana jest Nieśmiertelnikiem (ang. Everlasting,fr.Immortelle). Roślina ta jak nazwa łacińska wskazuje, pochodzi z cieplejszych rejonów Europy, dlatego może nieprzezimować w naszych ogrodach jeśli temperatury będą bardzo niskie. Najlepiej nadaje się więc do donic które bez problemu można wstawić na zimę do cieplejszych pomieszczeń. Pomieszczenia do zimowania Kocanki włoskiej nie mogą być pomieszczeniami ciemnymi takimi jak piwnica ponieważ w przeciwieństwie do np. hortensji nie gubi ona liści i nie wchodzi w stan spoczynku. Kocanka włoska powinna mieć zapewnioną przepuszczalną glebę kompostowa oraz słoneczne stanowisko. Podlewać należy ją z umiarem, szczególnie przy niższych temperaturach ze względu na jej podatność na gnicie.

  ROŚLINA CURRY – ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Ze względu na zapach liści przypominający do złudzenia mieszankę przypraw ,,Curry'', w krajach anglojęzycznych Kocanka włoska najczęściej nazywana jest potocznie ,,Rośliną Curry'' (Curry Plant). Zapach ten silnie wyczuwalny jest przy zroszeniu liści i jest on znacznie silniejszy od dosyć delikatnego gorzkawego smaku. Świeże, drobniutko posiekane liście dodaje się w niewielkich ilościach głównie do sałatek, majonezów i wytrawnych białych serków. Poleca się ją także do dań rybnych i z kurczaka szczególnie tych z ryżem, w których stosuje całe małe gałązki usuwając je przed podaniem, tyczy się to nie tylko pieczeni, gałązki kocanki można wrzucać do wody na krótko przed końcem gotowania aromatyzując w ten sposób ryż.

    ZASTOSOWANIE W KOSMETYCE

  Kocanka włoska ma zastosowanie w kosmetyce w postaci roztworów olejku eterycznego (wysoce cenionego zarówno w przenośni jak i dosłownie) oraz hydrolatu, maceratu a także naparów.Preparaty te mają właściwości silnie antybakteryjne, przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe oraz antyoksydacyjne. Preparaty z kocanki są doskonałym środkiem stosowanym na skórę w celu gojenia ran, zaniku blizn oraz likwidacji stanów zapalnych i alergicznych skóry. Substancje aktywne rośliny poprzez działanie obkurczające na naczynka regeneruje skórę przy opuchnięciach, siniakach, oparzeniach, wybroczynach, przekrwieniach, rozstępach oraz trądziku. Olejek kocanki jest również składnikiem perfum, mydeł oraz innych kosmetyków.

  ZASTOSOWANIE W AROMATRAPII

  Pomimo iż miodowo-korzenny aromat ze względu na skojarzenia z potrawami z curry nie każdemu odpowiada, olejek eteryczny z kocanki włoskiej jest bardzo ceniony w aromaterapii. Posiada on właściwości relaksacyjne, immuno-stymulacyjne, tonizujące, łagodzące uczucie bólu, poprawiające samopoczucie, pomagające w walce z bezsennością jak również ulgę dla układu oddechowego szczególnie przy schorzeniach o podłożu bakteryjnym oraz astmatycznych. Jako środek regulujący pracę serca polecany jest przy palpitacji. Otrzymywany z wyselekcjonowanej specjalnie w tym celu odmiany Helichrysum italicum serotinum olejek ma zółtą, niekiedy czerwonawą barwę. Jego główne składniki to nerol i neryl acetate a także geraniol, pinene i linalol. Olejek ten uważany jest za bardzo efektywny w połączeniu z innymi olejkami np. Lawendowym ze względy na synergistyczne działanie. Patricia Davis, światowej sławy autorytet z dziedziny aromaterapii, w swojej książce ,, Aromatherapy an A-Z'' opisuje olejek Kocanki jako bezpieczny, nietoksyczny, nie wywołujący irytacji i tolerowany przez niemal każdą wrażliwą skórę. Zalicza ona również Helichrysum do najbardziej odpowiednich i bezpiecznych olejków do stosowania dla dzieci, zarówno do użycia przy masażach i w kąpielach jak i do zastosowania przy czestych u dzieci obtarć skóry i śinych stłuczeń.

      ZASTOSOWANIE W MEDYCYNIE

   Helichrysum italicum posiada dosyć szerokie zastosowanie w medycynie ludowej. Preparaty z tego zioła stosowane są zewnętrznie na bóle mięśni i stawów min. reumatyczne, opuchlizny, stłuczenia, krwiaki (substancje rośliny sprawiają że tkanki reabsorbują krew, znika zaczerwienienie i uczucie bólu wywołane uciskaniem nerwów) a także w celu zatamowania krwawienia i odkażenia przy drobnych zranieniach i obtarciach. Picie naparów wspomaga układ odpornościowy i zalecane jest przy przeziębieniach, gorączce, bólach żołądka, schorzeniach wątroby oraz astmie. Podobnie inhalacje z naparów są wielce pomocne w stanach zapalnych układu oddechowego i astmatycznych. Można również używać naparów w celu dezynfekcji jamy ustnej.

  SYNONIM   Helichrysum angustifolium

Chlorophytum borivilianum – Safed Musli

          ZIELISTKA

  Chlorophytum jest rodzajem dość popularnych w Polsce roślin, którego różne gatunki - nazywane zielistkami, są ozdobą wielu domów. Mało kto wie jednak, że część z tych gatunków poza funkcją ornamentalną ma zastosowanie kulinarne oraz medyczne. Większość bowiem odmian Chlorophytum jest doskonałym warzywem, którego liście zarówno surowe jak i gotowane mają wszechstronne zastosowanie oraz zajmują ważne miejsce w wielu tradycyjnych kuchniach azjatyckich. Z niektórych odmian (borivilianum, arundinaceum, laxum, tuberosum, malabericum, attenuatum, breviscapum a niekiedy również z comosum) pozyskuje się lek o nazwie Safed Musli, którego najcenniejszym źródłem ze względu na największą zawartość saponin w bulwach, jest Chlorophytum borivilianum.

       POCHODZENIE I HISTORIA

  Chlorophytum jest gatunkiem szeroko rozpowszechnionym w południowo-wschodniej Azji oraz tropikalnych terenach Afryki i Australii. Odmiany, z których otrzymuje się Safed Musli pochodzą z obszarów środkowych Indii, gdzie zrodziła się owa tradycja wykorzystywania zdumiewających właściwości tychże bulw. Tradycja sięgająca 1500 lat p.n.e. ponieważ już w najstarszych podaniach medycznych hinduskiej Ajurwedy Safed Musli opisywane było jako ważny środek na szereg schorzeń. Później sława tej rośliny nieco przygasła, jednak wyniki badań medycznych sprzed kilku lat potwierdzające efekty spożywania tego leku nadały mu dużego rozgłosu. Efektem tego był gwałtowny wzrost zapotrzebowania które przewyższając produkcją znacznie zawyżył cenę tego surowca. Rząd Indii, głównego producenta Safed Musli, podjął w ostatnich latach szereg działań mających na celu zachęcenie rolników do rozpoczęcia tej dochodowej uprawy której rozpoczęcie produkcji wiąże się z wysokimi nakładami finansowych.

         KWITNIENIE       lipiec - wrzesień

         UPRAWA I ZBIÓR

  Zielistka jest doskonałą rośliną do hodowli w domach, jest mało wymagająca a badania NASA nad toksycznymi gazami w zamkniętych ekosystemach dowiodły że Zielistka skutecznie oczyszcza powietrze. Znosi każde stanowisko, choć w silnym zacienieniu nieco marnieje. Mocne bezpośrednie światło powoduje  przypalanie lub przysuszanie liści jeśli dodatkowo narażana jest na bardzo suche powietrze. Lubi dużo wilgoci ale uważać należy aby woda nie zalegała w doniczce ponieważ bulwy korzeniowe są podatne na gnicie. Dzięki gromadzeniu wody w liściach i bulwach dobrze znosi przesuszenie nawet przez dłuższy okres. Dla dobrego wzrostu należy sadzić ją w żyzną kompostowo-torfową ziemię o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym.

  Zbiór najlepiej przeprowadzać w okolicy października, po przekwitnięciu kiedy następuje znaczące żółknięcie i obumieranie starszych liści. W celu uzyskania większych plonów można usunąć pęd kwiatowy już w chwili pojawienia się, co powoduje że całą swoją energię niezużytą na wykształcanie kwiatów i rzadko zawiązywanych nasion, roślina spożytkuje na rozwój liści i bulw. W okresie zbiorów  należy przesadzić roślinę do świeżej ziemi uprzednio oddzieliwszy od rośliny matecznej bulwy przeznaczone do spożycia bądź dalszej rozsady. Jeśli roślina ma wykształconą więcej niż jedną rozetę liściową można ostrożnie dokonać jej podziału. Bulwy przeznaczone do spożycia należy dokładnie umyć po czym obrać z cienkiej skórki i całkowicie ususzyć w temp. do 40*C . Przechowywać w szczelnie zamkniętych słoikach lub workach foliowych nie dłużej niż dwa lata. Aby zapewnić roślinie względnie zbliżone do naturalnych warunki okresu spoczynku, należy w okresie zimowym umieścić roślinę w chłodniejszym miejscu i ograniczyć podlewanie. Zbioru świeżych liści można dokonywać przez cały rok należy jednak robić to z rozwagą, im mniej bowiem pozostawimy liści roślinie tym powolniejszy będzie jej rozwój. Trzeba o tym pamiętać szczególnie zimą kiedy to wzrost rośliny jest znacznie spowolniony lub wręcz zahamowany.

        ZASTOSOWANIE

  Za główne działanie lecznicze SM uważa się bardzo wysoce efektywne odżywianie komórek organizmu. Dowiedzione badaniami skutki podwyższania libido, zwiększania liczebności wytwarzanych plemników (i podwyższenie ich żywotności) oraz ogólne zwiększenie witalności organizmu przyniosło mu miano ,,naturalnej viagry''. Jego właściwości wzmacniające organizm mają przełożenie na kondycję psychiczną dlatego zalecany jest przy osłabieniu wywołanym stresem oraz przy nadmiernym wysiłku psychicznym. Safed Musli wspiera homeostazę i jest polecany zarówno profilaktycznie w celu uniknięcia zachorowania jak i w trakcie trwania choroby lub rekonwalescencji. Uznaje się również że jego wpływ na kondycję organizmu reguluje pośrednio cały układ hormonalny. W medycynie ajurwedyjskiej lek ten stosowany jest przy takich schorzeniach jak: impotencja, oligospermia, problemy porodowe i poporodowe, reumatyzm, astma, w celu polepszenia laktacji u kobiet karmiących, otyłości (podwyższa poziom HDL) i cukrzycy.
  Safed Musli dostępne jest na rynku pod wieloma postaciami , sproszkowane, w tabletkach, kapsułkach lub jako ekstrakt, jest również składnikiem wielu mieszanek zdrowotnych. Ususzone bulwy można  jeść w całości lub kawałkach żując albo zetrzeć lub zmielić na pył który można spożywać sam lub dodawać np. do ciepłego lub zimnego mleka albo też wody, śmietany czy jogurtu. Ze względu na wywołane spożyciem obniżenie łaknienia powinno się go zażywać przynajmniej na godzinę przed posiłkiem.

    Nie zaleca się podawania dzieciom poniżej 6 roku życia oraz osobom mającym problemy z nadmiernym wydzielaniem śluzów. Spożywanie większych dawek może spowodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Safed Musli zawiera w zależności od pochodzenia roślin i warunków hodowli :

węglowodany(35-45%),proteiny(5-10%),błonniki(25-35%),saponiny(2-20%)-min.stigmasterol, alkaloidy (15-25%).

  Niestety żadne znane mi naukowe źródła nie podają informacji na temat właściwości leczniczych lub ich braku, spożywanych na świeżo lub gotowanych liściaci Chlorophytum borivilianum. Jednak uzdrowiciele z Indyjskiego stanu Czattisgar powiadają że kto zje owe liście przynajmniej raz na wiosnę,będzie uchroniony od chorób przez cały rok.

     NAZWY SUROWCA

  Pomimo powszechnej nazwy Safed Musli - lecznicze bulwy Chlorophytum mają wiele innych, głównie lokalnych nazw. Poniżej wymienione są te najczęściej używane: Shwet Musli, White Musli, Roots of Gold, Golden Root, Shaqaqule, Dholi Musli, Khiruva, Shedheveli, Swetha Musli, Taniravi Thang, Indian Viagra, Natural Viagra.