poniedziałek, 26 stycznia 2015

Manilkara zapota, Sapodilla, Chico, Chicle - Sączyniec właściwy, Cziko

English version

        KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

    Manilkara zapota jest zimozielonym, tropikalnym drzewem, znanym dzięki swoim pysznym owocom. W przeszłości roślina ta była również ceniona ze względu na swój biały, gęsty sok zwany Chicle, suszony i żuty jako guma do żucia. Stąd anglojęzyczna nazwa potoczna tej rośliny - Sapodilla czyli Sączyniec. W tym celu wykorzystywana była już przez Azteków, używających również jej sok jako klej i materiał do wytwarzania figurek. Jednak dziś trudno jest znaleźć tą tradycyjnie wytwarzaną, oryginalną gumę do żucia. Jej współczesne, komercyjnie produkowane wersje, popularne na całym świecie, wytwarzane są głównie z syntetycznej gumy. Również drzewo z tej rośliny jest pozyskiwane w celach użytkowych. Jest ono bardzo wytrzymałe i doskonale nadaje się do produkcji mebli i narzędzi. Sapodilla pochodzi prawdopodobnie z terenów znajdujących się na południu Meksyku, Belize i Gwatemali, gdzie przez wieki była uprawiana. Zapiski Majów wspominają o milionach drzew Zapotle rosnących na ich terytoriach. Obecnie roślina ta jest popularnym drzewem owocowym w niemal każdym rejonie o klimacie tropikalnym, oraz wielu rejonach subtropikalnych.
     Manilkara zapota oraz przede wszystkim jej owoce, posiadają wiele różnych potocznych nazw w różnych językach : Sapodilla (Angielski), Zapotilla (Hiszpański), Chico (Tagalog) - also Chikoo, Chickoo, Chikoo or Chiku, Chicosapote (Gwatemala, Meksyk, Hawaje), Naseberry (Indie i Zachodnie Indie), Sapodilla Plum (Indie), Nispero (Meksyk, kraje hiszpańskojęzyczne), Sapotilla, Sapote or Sapota ( Brazylia), Briapfel (Niemcy), Sapotille (Francja), Zapota (Wenezuela), Zapote (Kuba, Honduras, El Salvador), Baramasi (Bengal and Bihar, Indie), Sapeta (Orija), Mispel (Wyspy Dziewicze), Sabudheli (Maladiwy), Saos or Sawo (Indonezja), Lamoot (Tajlandja), Muy (Gwatemala), Muyzapot (El Salvador), Sapojira (Japonia), Kkom na mu (Korea), Gudalu (Nepal), Ya (Jukatan), Rata-Mi (Sri Lanka), Hong Xiem (Wietnam) - to tylko niektóre z nazw. Podobno ktoś kiedyś przypisał tej roślinie polską nazwę Pigwicy właściwej, z czym trudno mi się pogodzić ze względu na brak podobieństwa zarówno do Pigwy jak i do Pigwowca. Czasami wciąż można spotkać się w użyciu z synonimem tej rośliny - Achras zapota.


   
     UPRAWA

    Sapodilla jest dosyć wolno rosnącym, długowiecznym, silnym, zimozielonym, gęstym drzewem, o średniej wysokości. Jest to roślina tropikalna, jednak łatwo przystosowuje się również do innych warunków klimatycznych. Młode rośliny giną w temperaturze poniżej 0'C, starsze wytrzymują mrozy do -4'C z niewielkimi uszkodzeniami. Manilkara zapota najlepiej rozwija się w pełnym słońcu, żyznej, zakwaszonej, piaszczystej i przepuszczalnej glebie, ale radzi sobie dobrze nawet na słabej klasy podłożu. Drzewo to dobrze znosi susze, upały, zasolenie gleby oraz jest odporne na silne wiatry. Z powodzeniem może być hodowane jako krzew doniczkowy, przetrzymywany w domu przez zimę lub cały rok. Należy jedynie pamiętać aby zapewnić tej roślinie jak najwięcej światła i pilnować aby woda nie gromadziła się na dnie donicy. Sapodilla jest wysoce owoco produktywna, owoce mogą wydawać już pięcioletnie rośliny, często owocując przez prawie cały rok, z jednym lub dwoma głównymi plonami. W Indiach drzewa podlewane są słoną wodą w celu powstrzymania wzrostu rośliny i pobudzenia jej do owocowania. Owoce dojrzewają w ciągu od 4 do 8 miesięcy od zapylenia. Istnieje sporo odmian Cziko, o różnej wielkości i kształcie owoców ( od 4cm okrągłych ,,Pineras'' do 8cm długości, stożkowatych ,,Ponderosa'' ), które mogą być bardziej odpowiednie do danych warunków. Drzewa te zazwyczaj mnoży się przez zaszczepianie na podkładkach, ale można również propagować je przez ukorzenianie sadzonek lub z nasion. Mleczny, gumowaty sok z Sapodilli zbiera się poprzez nacięcia w pniu drzewa, sączący się sok jest następnie suszony i najczęściej krojony w cienkie paski do żucia.



         ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Istnieją różne odmiany Sapodilli, a smak owoców może się również różnić nieco, ze względu na różnice glebowe i pogodowe oraz okres zbioru i sposób przechowywania. Osobiście miałem częstą przyjemność spożywania tych owoców w Anglii (dokąd trafiały z Dominikany), oraz obecnie w Filipinach, i ich smak oceniam jako niesamowity. Bardzo słodki i miękki miąższ, który znajduje się pod cienką ale mocną skórką, przypomina mi odrobinę, mocno dojrzałe gruszki z nutą wanilii i cynamonu. W swoim życiu miałem okazję zasmakowania wielu rzadkich owoców ale żaden nie smakował w pełni jak ten wyjątkowy przysmak. Ale wyjątkowość Chico posiada jedno duże ,,ale" - otóż owoce te są bardzo delikatne i krótkotrwałe po całkowitym dojrzeniu, dlatego aby trafiły na odległe rynki zrywa je się bardzo niedojrzałe. Później często spędzają długi czas w chłodniach lub na pułkach, nadduszane przez wile rąk, sprawdzających ich dojrzałość. Tak więc ostatecznie, mając to szczęście możliwości zakupu tych owoców poza regionem ich pochodzenia. Będą one nie tylko dosyć drogie, ale także połowa z nich może być zepsuta ( dobrze wyglądająca z wierzchu a sfermentowana w środku ), lub tak niedojrzała, że niezdolna nawet w pełni dojrzeć przy długim leżeniu i nasłonecznianiu. Niedojrzałe w pełni, twarde owoce są bardzo cierpkie i mało słodkie, ale czym bardziej dojrzałe tym bardzie słodki jest ich miąższ. Sapodille mogą być spożywane na surowo lub dodawane do najróżniejszych deserów, od sałatek owocowych po lody i kefiry. Przyrządza się z nich dżemy, syropy, wina lub praży. W Indonezji młode pędy, po obmyciu lepkiego soku, jadane są na surowo lub duszone z ryżem. Wysuszony sok z drzewa Sapodilli, nazywany Chicle, żuty był przez Azteków i Majów w celu uśnieżenia pragnienia. A także bardzo ceniony prze Europejskich osadników za swój subtelny smak i wysoką zawartość cukru.


        ZASTOSOWANIE W KOSMETYCE

  Owoce Sapodilli są bogate w witaminę A i stymulują produkcję kolagenu, regenerując skórę i spowalniając procesy starzenia. Miąższ z dojrzałych owoców może być stosowany w formie maseczki na twarz.

     
                                                                        ZASTOSOWANIE MEDYCZNE


   Owoce Cziko są łatwostrawne i wysokokaloryczne, zawierają cukry proste, proteiny, błonnik pokarmowy, wapń, żelazo, fosfor, potas, magnez, cynk, sód, miedź, witaminy A (dobra dla oczu, błon śluzowych i skóry ), C, B6, ryboflawinę, niacynę, kwasy pantotenowy i jabłkowy, wiele fenoli, quercitrin i myricitrin. Odżywiają i rewitalizują ciało, dlatego polecane są kobietom w ciąży (pomagają uniknąć porannych mdłości ) i karmiącym, oraz osobom przechodzącym rekonwalescencje. (Jedynie) W pełni dojrzałe owoce, obrane ze skórki, z wydrylowanymi pestkami, są również bardzo dobrym, łatwostrawnym, bezpiecznym pokarmem dla dzieci a nawet niemowląt. Nie wywołują one alergii i wsopmagają ich rozwój zarówno fizyczny jak i psychiczny. Niecałkiem dojrzałe owoce zawierają duże ilości tanin o działaniu ściągającym, przeciwutleniajacym, przeciwwirusowym, antybakteryjnym i przeciwzapalnym, są więc pomocne przy niestrawności, biegunkach, czerwonce i krwotokach. Również odwary z młodych owoców pite są przy biegunkach. W pełni dojrzałe owoce zawierają niewiele tanin i są one zgromadzone głównie w skórce i jej okolicy. Wywary z młodych owoców i kwiatów działają dobrze na płuca szczególnie przy problemach astmatycznych oraz działają wykrztuśnie. Dzięki zawartości elektrolitów, owoce Sapodilli wzmacniają układ nerwowy i zalecane są w diecie dla osób cierpiących na depresje, stres, rozdrażnienie, lęki oraz bezsenność. Ich działanie przeciwskurczowe pomaga przy problemach ze skurczami i bólami mięsni. Spożywanie Cziko efektywnie obniża ryzyko powstawania i hamuje wzrost raka piersi i jelita grubego.
   Nasiona Sapodilli zawierają saponiny i kwercytynę, działają tonizująco, antybakteryjnie, przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo i przeczyszczająco. Pasta z nasion nakładana jest na miejsca użądleń i jadowitych ukąszeń. Sok z nasion posiada właściwości przeciwhistaminowe i jest lekiem uspokajającym, skutecznym przy chorobliwych lękach i depresji. Działa on również moczopędnie, pomagając usunąć kamienie z pęcherza i nerek. Spożycie więcej niż sześciu pestek wywołuje bóle brzuch i wymioty. Będąc Europejczykiem pierwszy raz przebywającym w tropikalnym kraju, złapałem na Filipinach jakieś paskudztwo. Najpierw silna biegunka, potem ból głowy, bóle mięśni i lekka gorączka. Zdecydowałem się więc przetestować nasiona Cziko, spożyłem dwa, wyłuskując je zębami z ich twardej skorupy jak pestki słonecznika. Wrażenie niesamowite, trudny do opisania bardzo intensywny smak z wyjątkową goryczą, trochę przeżułem, połknąłem i popiłem szklanką wody. Ulga była natychmiastowa i żaden z objawów nie wystąpił ponownie. Bardzo silny lek zalecam ostrożność.
    Stare, zżółknięte liście używane są w formie naparów na przeziębienia, kaszel, grypę i biegunki, oraz zewnętrznie na rany i wrzody, działają również moczopędnie i obniżają ciśnienie krwi. Ekstrakty alkoholowe z liści Manilkary zapoty posiadają potwierdzone testami, właściwości wysoce przeciwutleniające i antybakteryjne.
   Napary z kory Sapodilli mają wysoką zawartość tanin, posiadają działanie ściągające, antybiotyczne i przeciwgoraczkowe, spożywane są przy biegunkach, czerwonce i malarii. Badania laboratoryjne wykazały przeciwnowotworowe działanie alkoholowych ekstraktów z kory Sączyńca.
   Wysuszony sok pozyskany z tego drzewa używany jest w tropikach jako wypełnienie ubytków w zębach.
 






























       


       



                                                   Manilkara zapota variegata










        Źródła

,, Promising Fruits of the Philippines '' - Roberto E. Coronel, 1983 College of Agriculture, University of Philippines at Los Banos, College Laguna Philippines
,, Fruits of the Philippines '' - Dereen G. Fernandez, 1997 Bookmark, Inc.
,, Edible Medicinal And Non-Medicinal Plants, volume 6, Fruits '' - T. K. Lim, 2013 Springer Science and Buissnes Media
,, Tropical Fruits Newsletter'' - Bib. Orton LICA/KATIE
,, Wind in the Blood - Mayan Healing and Chinese Medicine '' - 1999, North Atlantic Books

http://en.wikipedia.org/wiki/Manilkara_zapota
http://en.wikipedia.org/wiki/Chewing_gum
http://en.wikipedia.org/wiki/Chicle
http://www.ntbg.org/plants/plant_details.php?plantid=7423
http://edis.ifas.ufl.edu/st405
http://toptropicals.com/cgi-bin/garden_catalog/cat.cgi?uid=Achras_zapota
https://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/sapodilla.html
http://herbs-treatandtaste.blogspot.com/2011/01/what-is-chikoo-or-chickoo-sapodilla.html
http://davesgarden.com/guides/pf/go/55935/
http://www.worldagroforestry.org/treedb/AFTPDFS/Manilkara_zapota.pdf
http://recipeclout.india-server.com/sapodilla.html
http://parentinghealthybabies.com/health-benefits-of-sapodilla-for-babies/
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12880319
http://www.sciencepub.net/nature/ns0810/21_3684ns0810_260_266.pdf
http://ainfo.cnptia.embrapa.br/digital/bitstream/item/34503/1/PD10010.pdf
http://www.scielo.cl/scielo.php?pid=S0716-97602010000200003&script=sci_arttext
http://ijps.aizeonpublishers.net/content/2013/6/ijps394-397.pdf
http://www.banglajol.info/index.php/JSR/article/view/714
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3614210/
http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S0100-204X2002000400020&script=sci_arttext
http://www.researchgate.net/publication/242014909_New_triterpenoid_acyl_derivatives_and_biological_study_of_Manilkara_zapota_(L.)_Van_Royen_fruits
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3614210/
http://applications.emro.who.int/imemrf/Pak_J_Pharm_Sci/Pak_J_Pharm_Sci_2013_26_4_805_811.pdf

czwartek, 11 grudnia 2014

Gleditsia triacanthos i Gleditsia sinensis - Glediczja trójcierniowa i Glediczja chińska

English version

       KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

    Gleditsia to rodzaj drzew z rodziny bobowatych, bardzo charakterystycznych ze względu na duże rozgałęzione ciernie, wyrastające wprost z pnia lub pędów, chociaż istnieją również bezkolcowe kultywary (Gleditsia triacanthos var. inermis). Glediczje stanowią naturalny element flory wielu rejonów południowej i zachodniej Azji, obu Ameryk i Afryki.
   Dwa najbardziej popularne gatunki Glediczji na świecie to północno-amerykańska Gleditsia triacanthos L. i azjatycka Gleditsia sinensis Lam.. Oba te gatunki są tak blisko spokrewnione i tak podobne że trudno jest je rozróżnić, poza strąkami które są grubsze u G. sinensis. Oba gatunki również łatwo zapylają się nawzajem tworząc hybrydy, nie tylko pomiedzy sobą ale także z innymi blisko spokrewnionymi gatunkami, takimi jak : Gleditsia japonica Miq., Gleditsia koraiensis Nakai., Gleditsia macarantha Desf., Gleditsia horrida Willd. i Gleditsia officinalis Hemsl..
    Wszystkie te Glediczje posiadają jadalne nasiona (fasole) i strąki o jadalnym, bardzo słodkim miąższu, który przyniósł im nazwę Honey Locust - Miodowy Szarańczyn, a ich strąki i ciernie stosowane są w tradycyjnej medycynie.
    Gleditsia triacanthos była używana tradycyjnie w medycznie kilku Indiańskich plemion, jednak wydaje się mieć mniejsze znaczenie w Amerykańskim zielarstwie niż G. sinensis w Chinach ( jej ciernie są jednym z 50 fundamentalnych ziół systemu Tradycyjnej Chińskiej Medycyny ). Również Japonia, Korea i Wietnam zdają się posiadać długą tradycję wykorzystywania medycznego Glediczji.
   Gleditsia jest nierzadko sadzona jako drzewo ozdobne, zarówno w Europie jak i krajach pochodzenia, jednak w niektórych rejonach USA i Australii uważana jest za roślinę inwazyjną, drzewo chwast. Liście Glediczji przebarwiają się na piękny złocisto-żółty kolor przed opadnięciem  jesienią, ale istnieją również kultywary o żółtych (Gleditsia triacanthos 'Sunburst') i czerwono-brązowych liściach ( Gleditsia triacanthos 'Ruby Lace' ), od pojawienia się aż do opadnięcia.


 
        UPRAWA

   Gleditsia jest szybko rosnącym drzewem dorastającym do 30m wysokości. W naturalnym środowisku rośnie zazwyczaj na wilgotnych, żyznych glebach w pobliżu strumieni lub jezior, jednak dobrze toleruje piaszczyste lub ilaste, suche i nieurodzajne podłoże o pH pomiędzy 6,0 i 8,0. Drzewa te wytrzymują mrozy nawet do -30'C, dobrze znoszą zasolenie gleby i sadzone są często jako osłona przed silnymi wiatrami oraz w celach zapobiegania erozji gleby. Przy regularnym przycinaniu można otrzymać z Glediczji cierniste zarośla, absolutnie nie do przebicia. Drzewa te tolerują przesadzanie, susze, wysokie upały i palące słońce, nie tolerują z kolei zacienienia. Późną wiosną męskie i żeńskie kwiaty pojawiają się zazwyczaj na osobnych egzemplarzach, niektóre jednak wytwarzają kwiaty obu płci, będące zapylane przez insekty. Jesienią jadalne strąki są w pełni rozwinięte. Brązowe strąki są dobre do użycia medycznego oraz w celu pozyskania nasion, jeśli jednak pragniecie cieszyć się ze słodyczy ich miąższu musicie zbierać je kiedy są wciąż zielone. Brązowe, suche straki zazwyczaj utrzymują się wisząc na drzewach aż do wiosny. Istnieje kilka podobnie wyglądających gatunków drzew o trujących strąkach, należy więc solidnie upewnić się co do ich autentyczności przed jakimkolwiek spożyciem. Strąki te są często wykorzystywane jako pasza dla zwierzat. Stare strąki mogą być używane jako bogaty w azot nawóz. Kolce Gleditsii mogą być zbierane przez cały rok, ale najlepszy okres tak samo jak w przypadku kory jest między późną jesienią i wczesną wiosną. Jedynie wciąż rosnące, młode, czerwonawo-brązowe lub jeszcze zielone ciernie nadają się do zbioru. Stare, martwe, szarego koloru kolce są bez użyteczne. Ostrożność jest wysoce wskazana wokół tej rośliny, ponieważ gałęzie swoimi dużymi cierniami potrafią spowodować poważne rany. Należy patrzeć również pod nogi, jako że nadepnięcie na leżącą na ziemi martwą gałąź, może się skończyć skaleczeniem przez jej kolce, potrafiące przebić podeszwę buta.

 
      ZASTOSOWANIE W KOSMETYCE

    W pełni dojrzałe, wysuszone strąki, zwane niekiedy Soap Pods (Mydlane Strąki) dzięki zawartości saponin, są gotowane a otrzymany płyn używany jest jako detergent w wielu odrębnych kulturach. W Chinach są one sproszkowywane i używane w tej postaci zamiast mydła, użycie to było powszechne przez co najmniej 2000 lat aż do 1970 roku, kiedy to chemiczny detergent Tides przybył z zagranicy. Wietnamska dzika Glediczja, nazywana Bo ket lun Boket ( Gleditsia australis F. B. Forbes & Hemsley, Gleditsia fera (Lour.) Merr.), używana jest tradycyjnie jako szampon. Strąki są lekko przyprażane, kruszone lub mielone i gotowane, otrzymany odwar ( czasem z dodatkiem skórki grapefruita lub limonki, olejku eterycznego lub innego naturalnego perfumu ) jest używany bezpośrednio do mycia włosów. Pomaga on pozbyć się łupieżu, grzybicy głowy, rewitalizuje gruczoły łojowe, zapobiega wypadaniu włosów, stymuluje ich wzrost, nadając im jedwabiście gładki wygląd. Strąki te są również głównym składnikiem w niektórych komercyjnie produkowanych szamponach, wyraźnie przeznaczonych do czarnych włosów, takich jak My Hao, Dau Goi Bo Ket FRESH i SunSilk Black Silky.

 
     
    ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Dojrzałe ale wciąż zielone strąki Glediczji mają bardzo słodki ( z delikatnie gorzkim posmakiem ) miąższ, który może być dodawany do wszelakich deserów lub fermentowany na alkohol. Podobno niektóre osoby doświadczają po jego spożyciu irytacji w gardle, co może być spowodowane zawartymi w nim saponinami. Indianie Cherokee używali sproszkowanych strąków jako słodzika. Bogate w proteiny nasiona mogą być gotowane jak fasola lub jedzone świeże, szczególnie kiedy są wciąż zielone i miękkie. W pełni dojrzałe nasiona mogą być prażone i używane jako substytut kawy, albo mielone na bezglutenową mąkę. Młode strąki mogą być gotowane w całości i spożywane jak fasolka szparagowa.
   Młode pędy Glediczji wymienione zostały jako jadalne w Jiuhuang Bencao (Chiu Huang Pen Tsao) - ,, Zielnik Pomocnik Głodu ''. Napisanym w 1406 przez księcia Zhu Xiao/Su z dynastji Ming, jako poradnik przetrwania w czasach głodu.
   Pomimo że nie znalazłem informacji na temat użycia cierni Gleditsii triacanthos takiego jak tych z Gleditsii sinensis. Podobieństwo obu skłoniło mnie do spróbowania kolców europejskiego potomstwa prawdopodobnie amerykańskiej G. triacanthos. Napar sporządzony z łyżki rozdrobnionych cierni (młodych czerwonawo-brązowych), zrobił na mnie wrażenie smacznego, orzeźwiającego napoju będącego dobrym substytutem dla czarnej herbaty. Wszystkie części Glediczji mogą być niezdrowe jeśli są spożywane w nadmiarze, odradza się również ich konsumpcję kobietom w ciąży.

 
       ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

    Gleditsia przez wieki używana była w celach medycznych, w wielu odrębnych kulturach. Obecnie istnieje spora, rosnąca liczba badań medycznych na temat właściwości tego zioła. Jakkolwiek podobne w wyglądzie, Glediczje z różnych rejonów różnią się jako chemotypy, dlatego pochodzenie surowca z tych drzew powinno być uważane jako istotne. Niemniej jednak, zarówno tradycyjne zastosowanie oraz wyniki współczesnych badań nad właściwościami Glediczji z różnych krajów, pokazują silne podobieństwa we wpływie na ludzkie zdrowie.
    Wszystkie części G. triacanthos zawierają alkaloid triacanthine, który działa hipotensyjnie i przeciwskurczowo na mięśnie gładkie płuc i jelita, wzmaga proces spalania tłuszczu, jednak jest toksyczny w nadmiarze ( LD50 35mg/kg, młode liście posiadają największą koncentrację triacanthiny w całej roślinie, nie przekraczającą 1%). Foster i Duke uważają poziom bezpieczeństwa preparatów z G. trójcierniowej za równy poziomowi bezpieczeństwa spożywania kawy. Również G. sinensis posiada wiele specyficznych alkaloidów i triterpenowych saponin, wyizolowanych z jej części, z których każda powinna być używana z ostrożnością.
   W pełni dojżałe, wysuszone strąki G. triacanthos używane są w formie naparów na niestrawność, wrzody żołądka i dwunastnicy (poza otwatrym stadium), odrę, krztusiec, przeziębienia i zaflegmienie. Diałają one antyseptycznie, przeciwbólowo, przeciwrobaczo i rozszerzają źrenice. Indianie Cherokee używali strąków do leczenia czerwonki, odry i niestrawności. Indianie Creek uważali te strąki ża dobre antidotum na dolegliwości dziecięce. Ekstrakty alkoholowe mają potwierdzone działanie antynowotworowe. Surowiec ten zawiera saponiny, alkaloidy, flawonoidy, glikozydy i taniny.
   W systemie Tradycyjnej Chińskiej Medycyny, straki G. sinensis ( Zao Jiao, Fructus Gleditsiae Sinensis lub Gleditsia Abnormalis Fructus) w formie sproszkowanej lub w pigułkach, używane są przy zaparciach (wywołują ruchy jelit), kaszlu, stanach zapalnych płuc, astmie, bólach głowy, epilepsji, w celu usunięcia flegmy, pozbycia się opuchlizny, złagodzenia nosowych objawów kataru siennego i ,,pobudzenia ducha''. Pasta z gotowanych strąków i octu stosowana jest na nieotwarte, opuchnięte wrzody. Extrakty mają potwierdzoną efektywność przeciw nowotworową oraz potenciał w terapii białaczki. Przedawkowanie grozi wymiotami i biegunką.
    Kora z pędów Glediczji triacanthos była używana przez Indian Delaware, w formie naparów na przeziębienia, w celu oczyszczenia krwi oraz jako ogólny tonik. Indianie Fox używali jej na przeziębienia, gorączkę, odrę i ospę. Meskwaki podawali ją osobom chorym w celu przywrócenia sił, oraz uzywali ich na gorączkę. Napary były stosowane również w celu napotnym, złagodzenia stanu zapalnego płuc oraz na niestrawność (min. tą zwiazaną z przegrzaniem organizmu).
    Niestety nie znalazłem żadnej informacji o użyciu cierni amerykańskiej Glediczji, poza jednym - Indianie Creek używali odwarów z łodyg z cierniami przeciw odrze i ospie, używali oni ich również do kapieli na ospę. Z kolei Chińczycy wysoce cenią kolce swoich Glediczji, nazywane Zao Jiao Ci (Spina Gleditsiae Sinensis). Jako jedno z 50 fundamentalnych ziół Tradycyjnej Chińskiej Medycyny, używane są na opuchlizny, obrzęki, stany zapalne, wykwity i grzybice skóry, czyraki, łuszczycę, świerzb, spuchnięte i obolałe piersi, nieotwarte wrzody, w celu usunięcia flegmy i pozbycia przeziębienia. Działają one przeciwalergicznie, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwrobacznie, przeciwskurczowo na tchawicę i oskrzela, pomagaja pozbyć się gazów i oczyszcają z toksyn. Zarówno wodne jak i alkoholowe ekstrakty posiadają sprawdzone w badaniach laboratoryjnych działanie przeciwnowotworowe, skuteczne m.in. w walce z rakiem piersi i macicy. Kwasy organicne wyodrebnione z Glediczji Chińskiej wykazały silne działanie przeciw wirusowi HIV.
Używanie jakiejkolwiek części Glediczji jest niewskazane dla kobiet w ciąży, osób z otwartymi wrzodami, niedoborem energii qi lub yin, oraz krwiopluciu.










       Źródła

,, Florida Ethnobotany '' - Daniel F. Austin, CRC Press 2004
,, Handbook of Edible Weeds '' - James A. Duke, CRC Press 2000
,, CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonus Plants '' - Umberto Quattrocchi, CRC Press 2012
,, Medicinal Plants of Central Asia : Uzbekistan and Kyrgystan'' - Sasha W. Eisenman, Lena Struwe,      David E. Zaurow,  Springer Science & Business Media 2012
,, Integrating Conventional and Chinese Medicine in Cancer Care'' - Tai Lahans, Elsevier Health      Sciences 2007
,, Chinese Materia Medica : Combinations and Applications '' - Xu Li, Elsevier Health Sciences 2002
,, A Materia Medica for Chinese Medicine : Plants, Minerals and Animals Products ''
 - Carl-Hermann Hempen, Toni Fisher, Elsevier Health Sciences 2009
,, The CABI Encyclopedia of Forest Trees '' CABI 2013
A Summary of Famine Foods Listed in the Chlu Huang Pen Tsao (1406 A.D.)

https://www.hort.purdue.edu/newcrop/duke_energy/Gleditsia_triacanthos.html
http://www.na.fs.fed.us/pubs/silvics_manual/volume_2/gleditsia/triacanthos.htm
http://www.worldagroforestry.org/treedb/AFTPDFS/Gleditsia_triacanthos.pdf
http://firstways.com/2011/11/01/wild-candy-in-the-honey-locust-tree/
http://www.foragingtexas.com/2008/08/mesquitehoney-locust.html
http://www.inpaws.org/images/resources/Gordon%20Mitchell%20Articles/GM_honey_locust.pdf
http://blog.163.com/hesanlin_123/blog/static/49678472010101353140127
http://khartasia-crcc.mnhn.fr/ja/node/1432
http://www.vashsad.ua/plants/dendrolog/articles/show/8497/
http://hortuscamden.com/plants/view/gleditsia-sinensis-lam
http://blog.daum.net/sa55jung/15973609
http://www.loc.gov/preservation/about/prd/gardfor/essays/spongberg.html
https://www.youtube.com/watch?v=gkGf71nTGKM
http://herbaria.plants.ox.ac.uk/bol/plants400/Pages/Gleditsia
http://plantillustrations.org/taxa.php?id_taxon=1767
https://www.youtube.com/watch?v=eoSrNt426-4
http://www.saigoncosmetics.com/Tin-Tuc/Mon-qua-thien-nhien-cho-toc
http://www.eastbound88.com/showthread.php/33865-What-Vietnamese-used-before-Shampoo
http://www.meo.vn/cay-bo-ket-va-cong-dung-chua-benh.html
http://herbalis.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=381
http://www.1000listnik.ru/lekarstvennie-travi/04/15-gledichiya.html
http://www.rootdown.us/Herbs/Zao+Jia?MeridianID=10#Profile
http://duiyaoonline.com/herbs/zaojiao.htm
http://www.epharmacognosy.com/2012/08/chinese-honeylocust-fruit-zao-jiao.html
http://www.zhongyibaike.com/wiki/%E7%9A%82%E8%8D%9A%E5%88%BA
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20564491
http://www.biomedcentral.com/1472-6882/12/243
http://www.mammalive.net/research/breast-cancer-and-herbs
http://www.scientific-publications.net/get/1000002/1401701849442581.pdf
http://www.relaquim.com/archive/2009/p2009373218-229.pdf
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17885844
http://gxsti01.vicp.net/english/detail/8bfc5382-ce7b-4a8f-ab02-3a8ae4bc6bbe
http://www.captura.uchile.cl/bitstream/handle/2250/16439/Cassels_Bruce.pdf?sequence=1
http://www.plant-ecology.com/Jweb_zwstxb/EN/abstract/abstract11346.shtml
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ijc.25116/pdf
http://www.niscair.res.in/ScienceCommunication/AbstractingJournals/mapa/FullTextSearch/2009/October%202009/Pharmacology-Oct09.htm
http://delawaretribe.org/wp-content/uploads/LENAPE-MEDS.pdf
http://www.cjcmm.com.cn/cjcmmen/ch/reader/view_abstract.aspx?file_no=11842&flag=1
http://www.weiku.com/products/18310876/Chinese_Honeylocust_Gleditsia_sinensis_soap_bean_ornamental_tree.html
http://chineseherbinfo.com/zao-jiao-ci-gleditsia-spinethorn/
http://www.kamwo.com/help/herb-guide.php?single-herb=Zao-Jiao
http://libproject.hkbu.edu.hk/was40/detail?channelid=1288&lang=en&searchword=herb_id=D00916
http://www.carolinanature.com/trees/gltr.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Jiuhuang_Bencao

sobota, 8 listopada 2014

Dodonaea viscosa - Krzew Chmielowy

 English version  
 
      KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

   Dodonaea viscosa jest krzewem mogącym przerodzić się w małe drzewo, rosnącym w strefach tropikalnych oraz innych ciepłych rejonach globu. Powszechnie występuje w Australazji - która jest prawdopodobnie jego kolebką, Afryce, Indiach i Pakistanie, na Hawajach, w Peru i Brazylii. Wiele nie powiązanych ze sobą pierwotnych kultur, odkryło lecznicze właściwości tej rośliny, które są obecnie często wykorzystywane. Jak wskazuje łaciński przydomek viscosa - lepki, młode liście pokryte są rodzajem żywicy. Krzew ten często sadzony jest jako roślina ozdobna, głównie ze względu na jego ozdobne owoce oraz liście (szczególnie Nowo Zelandzki kultywar ,,Purpurea'' o purpurowych liściach), z kolei drobne kwiaty nie stanowią wyraźnej ozdoby. Często sadzi się go również w celu zapobiegania erozji gleby, na wydmach oraz jako osłony przed silnymi wiatrami. Wyjątkowo twarde drewno tej rośliny wykorzystywane jest w wielu kulturach do wytwarzania narzędzi i prymitywnych broni. Popularne anglojęzyczne potoczne nazwy tej rośliny Hopbush - Krzew Chmielowy i Sticky Hopbush - Klejący Krzew Chmielowy, nadane zostały tej roślinie przez Brytyjskich kolonizatorów Australii, którzy docenili jej aromat i zaczęli wykorzystywać zamiast chmielu do produkcji piwa.


        UPRAWA

   Istnieją różne podgatunki Dodonaea viscosa, często uznawane jako odrębne gatunki, a także kultywary, które przystosowane są do różnych warunków klimatycznych. Generalnie jednak roślina ta jest gęstym, szybko rosnącym, zimozielonym krzewem, mogącym z czasem przekształcić się w małe drzewo do 8m wysokości. Lubi silne nasłonecznienie, piaszczystą, iłowatą lub skalistą, przepuszczalną glebę (pH 6,5-9,2), dobrze znosi susze i silne wiatry. Boi się z kolei cienia i temperatur poniżej -5'C. Wiosną niepozorne kwiaty, oddzielnie męskie i żeńskie, pojawiają się przeważnie na oddzielnych osobnikach. Latem ozdobne owoce pojawiają się na krzewach z żeńskimi kwiatami. Kwiaty są wiatropylne ale nawet niezapylone kwiaty potrafią wytwarzać owoce. Liście w celu ususzenia najlepiej jest zbierać w okresie letnim.

 
       ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Owoce wykorzystywane są zamiast chmielu do warzenia piwa a napary z nich zrobione pite są jako tonik.



       ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Dodonaea viscosa jest powszechnie używana w tradycyjnym zielarstwie Australii i wielu innych krajów w których naturalnie występuje. Jej liście świeże, suszone i sproszkowane, lub pod postacią odwarów są najczęściej aplikowane na miejsca zranień. Stymulują one regenerację tkanki poprzez pobudzanie fibroblastów skóry, a także działają przeciwzapalnie, przeciwutleniająco, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybicznie, uśmierzają ból i swędzenie. Stosowane są więc również przy infekcjach skórnych, wysypkach, grzybicach, czyrakach, zwichnięciach, stłuczeniach, poparzeniach, ukąszeniach węży, chorobach wenerycznych, reumatyźmie i złamaniach kości. Sok z liści wyciska się na przewlekłe zapalenia spojówek i rogówki oka. Liście żuje się lub używa odwarów do płukania jamy ustnej przy bólach zębów, stanach zapalnych i pleśniawkach.
   Odwary z pączków i młodych liści spożywane są przy gorączkach, przeziębieniach, kaszlu, grypie, artretyźmie, astmie, kłopotach żołądkowych (zmniejsza napięcie mięśni gładkich), biegunkach, wrzodach, odrze, bólach głowy oraz jako środek napotny. Należy jednak zachować dużą ostrożność, ponieważ roślina ta zawiera niewielkie ilości toksycznych związków cyjanu mogących powodować zatrucie organizmu. Zawiera ona również dużo tanin (do 18%), saponiny, sterole, dwó- i trójterpeny, flawonoidy m.in. glikozydy kwercytyny i kamferol, oraz olejek eteryczny bogaty w 1-8 cineole.
   Na wschodzie Afryki korzenie Krzewu Chmielowego, świeże lub w formie odwaru, używane są przez kobiety w celu zwiększenia laktacji, uśmierzenia nadmiernych bólów menstruacyjnych i w celu uregulowania cyklu menstruacyjnego. Olejki eteryczne i ekstrakty z liści działają przeciwbakteryjnie i hipotensyjnie. W Peru młode, lepkie, pokryte żywicą liście, żute są jako środek stymulujący i tonizujący. Liście, owoce, łodygi i kora, mogą być użyte do przygotowywania kąpieli, pomocnych przy infekcjach skórnych, rwie kulszowej, grzybicach i chorobach wenerycznych. Przeprowadzone badania wskazują że zarówno wodne jak i alkoholowe ekstrakty z liści pomocne są w walce z cukrzycą. W Brazylii sok aplikowany jest na guzy nowotworowe. W południowych Indiach nasiona mielone z czarnym pieprzem i używane są w celu wywołania sterylizacji u kobiet.





      Źródła

,, Medicinal Activity of Dodonaea viscosa - A preliminary study '' - Andrew Pengelly, Australian Government, Rural Industries Research and Development Corporation, 2008
,, Duke's Handbook of Medicinal Plants of Latin America '' - James A. Duke, CRC Press 2008
,, CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonus Plants '' - Umberto Quattrocchi CRC Press 2012

http://jprhc.in/index.php/ajprhc/article/viewFile/54/52
http://www.stuartxchange.com/Kalapinai.html
http://www.plantzafrica.com/plantcd/dodonaeavisangust.htm
http://www.anbg.gov.au/gnp/interns-2007/dodonaea-viscosa.html
http://www.ccma.vic.gov.au/GLOBAL/uploaded/Speciesnotes-Dodonaeaviscosa.pdf
http://www2.hawaii.edu/~eherring/hawnprop/dod-visc.htm
http://nativeplants.hawaii.edu/plant/view/Dodonaea_viscosa
http://www.fao.org/forestry/14636-0ddae3eed6e5208d80d92fb8dd2892b4.pdf
http://ntbg.org/plants/plant_details.php?plantid=4259
http://www.fs.fed.us/global/iitf/pdf/shrubs/Dodonea%20viscosa.pdf
http://bie.ala.org.au/species/urn:lsid:biodiversity.org.au:apni.taxon:298605#tab_names
http://herbs-treatandtaste.blogspot.com/2011/08/hopebush-dodonaea-viscosa-uses-and.html
http://www.indianetzone.com/49/aliar.htm
http://www.ijpbs.net/issue-4/Ph-21.pdf
http://www.apstas.com/Hop_bushes.html
http://database.prota.org/PROTAhtml/Dodonaea%20viscosa_En.htm