KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA
Akebia quinata jest wieloletnim pnączem o jadalnych i leczniczych zarówno owocach jak i pędach, jednak jak wiele roślin o obcym pochodzeniu w Polsce znana jest jedynie jako roślina ozdobna. Pochodzi ona z terenów Japonii, półwyspu Koreańskiego oraz centralnych rejonach Chin i od wieków wykorzystywana jest w tamtejszej medycynie oraz kuchniach regionu. Występuje również w wielu stanach USA, w Kentucky jest uznawana jako gatunek inwazyjny.W naturze występuje na górzystych stokach, obrzeżach lasów oraz zaroślach w okolicach strumieni i innych wilgotnych terenach. Akebia quinata (Houtt.) zwana jest potocznie w krajach anglojęzycznych Chocolate Vine, posiada również synonimy - Rajania quinata (Houtt.) i Akebia micrantha (Nakai). Jej kwiaty pojawiają się w połowie maja do połowy czerwca, są drobne i często na pierwszy rzut oka niewidoczne spomiędzy liści jednak jeśli przyjrzeć się im z bliska mają wiele uroku, orginalności oraz wspaniały zapach. Ich kolor jest przeważnie czekoladowo-różowy jednak istnieją również odmiany o kremowych i różowych kwiatach. Nie mniej ozdobne są jej niebieskawe owocnie pękające niczym strąki odsłaniając słodki, biały miąższ. Pędy Akebi używane są jak wiklina do wyrabiania koszy.
UPRAWA
Akebia pięciolistna jest szybko rosnącym pnączem, roczne przyrosty potrafią mieć długość 3m a jej pędy mogą się piać w górę lub wzdłuż (roślina ta rośnie często jako tzw. okrywowa) nawet do 15 m. Jest ona pnączem mrozoodpornym, półzimozielonym (tzn. że gubi liście dopiero przy silnych mrozach) jednak jej młode pędy mogą przemarzać, dlatego pierwsze lata po posadzeniu należy osłaniać ją na zimę. Akebia preferuje lekkie zacienienie ale znosi pełne słońce, potrzebuje dużo wilgoci jednak nie nadaje się na tereny podmokłe i bagniste, glebę preferuje o odczynie zasadowym.Kwiaty Akebi są rozdzielnopłciowe, na tych samych pędach kwiatowych pojawia się kilka do kilkunastu kwiatów męskich i żeńskich. Ze względu na słabe zapylanie kwiatów wskazane jest sadzenie kilku roślin blisko siebie w celu intensywniejszego zapylania na drodze krzyżowania lub ręczne zapylanie,wystarczy potrzeć mniejszym, męskim kwiatem większe żeńskie. Zdrewniałe pędy w celu ususzenia jako zioło należy ścinać jesienią z kolei młode zielone pędy z liśćmi można zbierać na herbatki przez cały okres wegetacji.
ZASTOSOWANIE KULINARNE
Owoce Akebi posiadają delikatny w smaku, słodkawo-mdły, soczysty miąższ, który spożywać można na świeżo sam, posypany delikatnie cynamonem, kakao, cukrem waniliowym lub delikatnie skropiony sokiem z cytryny. Można go również używać jako dodatek do lodów, tortów lub sałatek owocowych. Gorzka skurka owocu po ususzeniu i starciu bywa używana nako przyprawa do mięs. Młode pędy można w niewielkich ilościach dodawać do sałatek warzywnych. Z suszonych liści i całych młodych pędów zaparzać można herbatki które pomagają w trawieniu, orzeźwiają i działają lekko napotnie.
ZASTOSOWANIE MEDYCZNE
Akebia quinata od wieków używana jest medycznie w krajach azjatyckich, min. w systemie Tradycyjnej Medycyny Chińskiej. Z cienko pociętych suszonych, okorowanych, zdrewniałych pędów (Caulis Akebiae, Mu Tong) sporządza się wywar o działaniu uśnieżającym ból, przeciwzapalnym, przeciwgrzybicznym, antybakteryjnym, poprawiającym apetyt, trawienie i perystatykę jelit, napotnym, moczopędnym, poprawiającym ukrwienie macicy i stymulującym menstruację, przeciwgorączkowym, stymulującym, poprawiającym reakcje gojenia ran i obrzęków i wzmagającym laktację.
Owoce Akebi (Fructus Akebiae, Yuzhizi, Bayuezha, Bayuegua) zbierane są przed pełnym dojrzeniem i otwarciem, suszone i mielone w całości razem ze skórką. Sporządzone z powstałego proszku wywary poprawiają krążenie krwi, zwiększaja potliwość pomagajac zwalczyć gorączkę i oczyszczając organizm, leczą zaburzenia żołądkowe oraz dolegliwości wątrobowe, pobudzają menstruację jednocześnie łagodząc bolesne miesiączki, działają tonizująco, przeciwzapalnie, przeciwreumatycznie, moczopędnie,wzmacniają mięśnie jelit, oraz pomagają w zwalczaniu raka, szczególnie piersi i jelit. Lek ten nie powinien być podawany kobietom w ciąży oraz karmiącym a także mającym poważne schorzenia nerek.
Ze względu na wysoką zawartość saponin spożycie większej ilości może wywołać przeczyszczenie.
