poniedziałek, 28 lipca 2014

Ceanothus americanus - Herbata z New Jersey, Czerwony Korzeń

English version

      KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA


    Ceanothus americanus czyli Prusznik amerykański, to niewielki krzew porastający prerie w zachodniej części Północnej Ameryki, gdzie przez wieki wykorzystywany był przez Indian jako zioło. Obecnie jest ono przypisywane przez lekarzy, a napoje z niego spożywane są jako alternatywa dla herbaty i kawy. Jednak poza USA i Kanadą roślina ta zdaje się być znana jedynie ze względów ornamentalnych. Walory ozdobne niestety również nie przyniosły jej dużej popularności, ponieważ jej śnieżnobiałe kwiaty przegrywają konkurencję z niebieskimi kwiatami Ceanothus thyrsiflorus. Niektórzy pszczelarze wychwalają tą roślinę jako wysoko nektaryczne źródło pożywienia dla pszczół. Potoczna nazwa New Jersey Tea powstała w czasie Rewolucji Amerykańskiej, kiedy brak dostaw herbaty z brytyjskich kolonii, zmusił amerykanów do szukania dostępnych substytutów. Rdzenni amerykanie tradycyjnie spożywali napar z liści, będący zarówno krzepiącym napojem jak i środkiem leczniczym. Ale to korzeń z tej rośliny jest najcenniejszą jej częścią, o szerokim zastosowaniu medycznym. Czerwono zabarwiony korzeń z Ceanothus americanus oraz kilku innych jego gatunków stanowi surowiec zielarski o wspólnej nazwie Redroot.


      UPRAWA

   Prusznik amerykański jest gęstym krzewem dorastającym do ok 1,2m. Wymaga on piaszczystej, przepuszczalnej gleby o odczynie neutralnym lub lekko kwaśnym. Dobrze znosi susze za to nie toleruje nadmiernej wilgoci w glebie. Jest to problematyczny fakt szczególnie w okresie jesienno-zimowym kiedy w ogrodowych warunkach pomimo mrozoodporności do -30'C roślina często obumiera na skutek zagnicia korzeni. Dlatego dobrym rozwiązaniem jest hodowla tej rośliny w pojemnikach i zabieranie przed zimą do pomieszczeń. Jeśli pozostawimy ją na zewnątrz aż do czasu opadnięcia liści, możemy ją zimować nawet w ciemnym, chłodnym ale suchym pomieszczeniu, sporadycznie lekko podlewając. Można ją trzymać również w nasłonecznionych i ciepłych pomieszczeniach, przeniesiona do takich warunków roślina, przed zgubieniem liści, powinna zachować je aż do wiosny. Dzięki specjalnym grzybom porastającym korzenie Ceanothus americanus, krzew ten posiada zdolność wiązania azotu atmosferycznego. Piękne śnieżnobiałe kwiatostany pojawiają się na nim wczesnym latem o utrzymują około miesiąca. Liście najlepiej jest zbierać kiedy rośliny są w pełni kwitnienia. Korzenie najlepiej wykopywać późną jesienią lub wczesną wiosną.


      ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Napar sporządzony z suszonych lub świeżych liści Prusznika amerykańskiego stanowi bardzo dobry substytut chińskiej herbaty noszący nazwę Herbata z New Jersey.
 
 
     ZASTOSOWANIE KOSMETYCZNE

   Kwiatostany tego krzewu dzięki wysokiej zawartości saponin w kontakcie z wodą wytwarzają pianę dlatego używane są jako kwieciście pachnące gąbki. Korzenie również stosuje się w kosmetyce, używając do produkcji mydła i szamponów.


     ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Liście z Ceanothus americanus używane są tradycyjnie przez Indian Cherokee w leczeniu niestrawności, biegunki, stanów zapalnych płuc, gardła, jamy ustnej i zatok. Odwary ze względu na zawdzięczane wysokiej zawartości tanin, właściwości ściągające używane są w formie okładów na rany, owrzodzenia weneryczne i raka skóry. Działają one również antydepresyjnie i są dobrym źródłem flawonoidów, będących jednymi z najlepszych przeciwutleniaczy.
   Korzeń stosowany jest do zwalczania gorączki, przeziębień, anginy, astmy, kiły, hemoroidów, wszelkich stanów zapalnych i niestrawności. Stymuluje on układ limfatyczny, działa ściągająco, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, wykrztuśnie, przeciwskurczowo, lekko uspokajająco i obniżająco na ciśnienie krwi. Sproszkowanego korzenia używa się jako posypki na owrzodzenia. Zioło to ma również działanie przeciwzakrzepowe, dlatego nie powinno się stosować go przy przyjmowaniu innych substancji antyzakrzepowych. Zalecane jest również unikanie go przez osoby w ciąży lub karmiące.


 
    Źródła

 ,,Rodale's 21st-Century Herbal'' - Michael Balick, Rodale Inc 2014

http://bearmedicineherbals.com/ceanothus.html
http://www.redrootmountain.com/red-root-balance-the-body-by-way-of-the-spleen/66
http://www.eattheweeds.com/ceanothus-americanus-revolutionary-tea-2/
http://food-nutrition.knoji.com/herbs-redroot-or-california-lilac-history-nutrition-and-medicinal-uses/
http://www.swsbm.com/FOLIOS/RedRtFol.pdf
http://www.henriettes-herb.com/eclectic/kings/ceanothus.html
http://doctorschar.com/archives/new-jersey-tea-ceonanthus-americana/
http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/ja01048a032

środa, 2 lipca 2014

Hemerocallis - Liliowce, Dziennice

English version

     KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Liliowce są to byliny, tworzące okazałe bujne kępy, przynoszące obfitość pięknych i o czym mało kto wie, przepysznych kwiatów. Każdy pojedyńczy kwiat rozkwita i przekwita w ciągu jednej doby. Stąd nazwy Dziennica, angielska Daylilly i łacińska Hemerocallis - z greckiego ,,dzienne-piękno''. Spróbowanie jednak tego smakołyku wymaga dużej ostrożności. Przede wszystkim należy uniknąć pomyłki z Liliami. Liliowce i Lilie są blisko spokrewnione i ich kwiaty mają bardzo zbliżony kształt. Na szczęście struktura całych roślin jest odmienna. Liliowce tworzą bujne kępy długich liści, wyrastających bezpośrednio z korzeni. Z kolei Lilie wyrastają w postaci pojedyńczych łodyg kwiatowych pokrytych drobnymi listkami. Bardzo istotny jest również fakt istnienia setek odmian Liliowców a niektóre z nich mają reputację niesmacznych lub powodujących zaburzenia jelitowe. Nie jest jednak trudno rozpoznać te właściwe, używane od wieków w Chinach, Korei i Japonii zarówno jako warzywa jak i w celach medycznych.        Generalnie istnieją dwa popularne gatunki, które sprowadzone z Azji ponad trzysta lat temu, rozprzestrzeniły się z hodowli, stając w wielu rejonach USA i Europy, ,,dzikimi'' roślinami. Jeden z nich nosi nazwę Hemerocallis fulva i posiada pomarańczowe kwiaty, drugi to Hemerocallis flava o kwiatach żółtych. Z roślin tych bezpiecznie spożywać można zarówno na surowo jak i po ugotowaniu kwiaty, pąki, młode liście i pędy kwiatowe oraz bulwy. Jednak zachwycając się ich wyjątkowym smakiem trzeba zachować ostrożność i umiar. Liliowce w większych dawkach mają działanie przeczyszczające a jedzone na surowo zielone części rośliny mogą w nadmiarze wywołać nawet halucynacje. Niektórzy ludzie mają również alergię na Liliowce. Tak więc jeśli chcesz spróbować je po raz pierwszy lub przetestować nowe, niesprawdzone odmiany, radzę przeżuć najpierw kawałek i wypluć. Jeśli po godzinie nie wystąpią żadne niepożądane reakcje wtedy bezpiecznie jest już spróbować spożyć mały kawałek. Najlepiej jednak jest to zrobić w czyjejś obecności na wypadek wystąpienia silnej reakcji alergicznej. Na szczęście żadne z wielu znanych mi źródeł nie podaje informacji na temat jakichkolwiek wypadków śmiertelnych wśród ludzi, istnieją jednak doniesienia na temat bydła oraz kotów.
   W Azji ze starych wysuszonych liści Liliowców robi się sandały, liny a nawet papier.



       UPRAWA

   Liliowce są łatwymi w uprawie bylinami osiągającymi maksymalnie 1,2m z łodygami kwiatowymi sięgającymi nawet 2m wysokości. Mnożąc się przez odrosty tworzą rozległe kępy i mogą być łatwo rozsadzane poprzez podział. Ta metoda rozmnażania ma dużą zaletę ze względu kulinarnego, bowiem dzięki niej uzyskujemy klona będącego dokładnym odwzorowaniem rośliny macierzystej. Z kolej rozmnażanie z nasion niesie ryzyko krzyżowania się poprzez wzajemne zapylanie różnych odmian. Może to być jednak również zaletą, ponieważ niektóre hybrydy są smakowitsze niż ich rodzice. Rośliny te lubią pełne nasłonecznienie ale tolerują półcień. Dobrze znoszą upały, okresowe susze oraz silne mrozy, jednak zaleca się pozostawienie na okres zimowy obumarłych liści, które tworzą naturalne okrycie. Liliowce mogą rosnąć niemal na każdej glebie, jednak najlepiej rozwijać się będą w bogatej ziemi kompostowej, przy neutralnym lub lekko kwaśnym odczynie i dużej wilgotności. Liście najlepsze są do zbioru kiedy są młode, szczególnie wczesną wiosną kiedy dopiero wybijają z ziemi. Starsze liście są łykowate i nabierają specyficznego, mniej przyjemnego posmaku. Mają również silniejsze działanie przeczyszczające a jedzone w nadmiarze na surowo mogą nawet spowodować halucynacje. Bulwy najlepiej zbierać późną jesienią lub bardzo wczesną wiosną, w tym okresie mają one bowiem najwięcej nagromadzonych substancji odżywczych. Można je jednak wykopywać przez cały rok. Pąki i kwiaty mogą być zbierane na każdym etapie rozwoju, a większość odmian kwitnie od późnej wiosny, przez prawie całe lato. Jeśli jednak pozostawimy jakieś niezerwane kwiaty z których zaczną się rozwijać nasiona dana roślina może przestać wytwarzać nowe kwiaty.


      ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Młode liście, bulwy, korzenie, pąki i rozwinięte kwiaty, mogą być spożywane na surowo, blanszowane lub gotowane na wiele sposobów. Można je dodawać do sałatek, zup, gulaszy, potraw podsmażanych lub używać jako farszu. Młode, jeszcze zielone pąki kwiatowe mogą być traktowane jak fasolka szparagowa. Kwiaty można suszyć i używać do zagęszczania zup, opiekać w panierce lub sporzadzać z nich dżemy. Należy zachować umiar w spożyciu, z powodu właściwości przeczyszczających, zielone części rośliny jedzone na surowo w nadmiarze obniżają koncentrację i mogą nawet wywołać halucynacje.

 
      ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Świerze liście Hemerocallis fulva mają działanie sedatywne i mogą być używane do uśmierzania bólu. Chińczycy uważają że jest to zioło ,,podnoszące na duchu'' i pozwalające zapomnieć o smutkach, dlatego stosują je m.in. w przypadkach stresu pourazowego. Należy jednak pamiętać że spożyte na surowo mają działanie przeczyszczające i w nadmiarze mogą nawet wywoływać halucynacje.
   Bulwy i korzenie działają antybakteryjnie, antywirusowo, moczopędnie, przeczyszczająco i używane są w leczeniu żółtaczki, hemoroidów, zaparć, zapalenia płuc a także raka piersi i innych form nowotworów. Substancje w nich zawarte zabijają nicienie. Sok jest skutecznym antidotum na zatrucie arsenem.
   Kwiaty mają działanie moczopędne, przeczyszczające, przeciwzapalne, przeciwwymiotne, sedatywne, antydepresyjne i przeciwbólowe, w tym celu podawane są w Chinach nawet kobietom podczas porodów. Są one dobrym źródłem protein, żelaza, beta-karotenu a także zawierają rutynę. W Japonii zarówno kwiaty jaki i liście zażywane są jako lek na bezsenność. Zmiażdzone płatki lub napar z nich sporządzony, używane są w formie okładów przy zwichnięciach i stłuczeniach.





   



   Źródła

 http://www.thesouthernherbalist.com/articles/Daylily.html
http://www.survivalschool.us/edible-medicinal-plant-uses/day-lily-hemerocallis-fulva/
http://practicalplants.org/wiki/Hemerocallis_fulva
http://www.kew.org/science-conservation/plants-fungi/hemerocallis-fulva-orange-daylily
http://www.floridata.com/ref/h/Hemerocallis_fulva.cfm
http://honest-food.net/2010/06/29/dining-on-daylilies/
http://brigittemars.com/other/day-lilies/
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15172183
http://www.susunweed.com/Article_Liliacea-family.htm
http://blog.chestnutherbs.com/delectable-daylily
http://davesgarden.com/guides/articles/view/1055/#b
http://ipm.missouri.edu/MEG/2012/6/Daylily-Americas-Favorite-Perennial/
http://www.hgtvgardens.com/foraging/wild-man-dig-into-some-delicious-daylilies
http://books.google.pl/books?id=MaduhNghjb4C&pg=PA146&lpg=PA146&dq=hemerocallis+medicinal+uses&source=bl&ots=AJiDBVSNTE&sig=BCTHhZ2VwJgdTgyPEBu8NAXJj0w&hl=en&sa=X&ei=SkqpU8znBoXB7AbIiYGgAg&ved=0CCwQ6AEwAjge#v=onepage&q=hemerocallis%20medicinal%20uses&f=false
http://greentropicals.wordpress.com/2012/09/09/daylily-hemerocallis-fulva/
http://books.google.pl/books?id=10IMFSavIMsC&pg=PA2231&lpg=PA2231&dq=hemerocallis+medicinal+uses&source=bl&ots=7GbOv2KY7V&sig=eTio6bj5iWGW0yDoFOzQjgP3Efg&hl=en&sa=X&ei=IvGpU-3aN5Sp7Aai84HICg&ved=0CFAQ6AEwCDgo#v=onepage&q&f=false
http://www.teasofkyushu.com/health-forum/health-kwanso
http://books.google.pl/books?id=6jRsF1nOmqgC&pg=PA27&lpg=PA27&dq=hemerocallis+medicinal+uses&source=bl&ots=S_AjkT9TR5&sig=rrDwc4dWULK2Zf3EzGyVRNvc340&hl=en&sa=X&ei=4J2oU9SyINHy7Aa344G4Aw&ved=0CDcQ6AEwBDgU#v=onepage&q=hemerocallis%20medicinal%20uses&f=false
http://www.pfaf.org/user/plant.aspx?LatinName=Hemerocallis+fulva