Dodonaea viscosa - Krzew Chmielowy

 English version  
 
      KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

   Dodonaea viscosa jest krzewem mogącym przerodzić się w małe drzewo, rosnącym w strefach tropikalnych oraz innych ciepłych rejonach globu. Powszechnie występuje w Australazji - która jest prawdopodobnie jego kolebką, Afryce, Indiach i Pakistanie, na Hawajach, w Peru i Brazylii. Wiele nie powiązanych ze sobą pierwotnych kultur, odkryło lecznicze właściwości tej rośliny, które są obecnie często wykorzystywane. Jak wskazuje łaciński przydomek viscosa - lepki, młode liście pokryte są rodzajem żywicy. Krzew ten często sadzony jest jako roślina ozdobna, głównie ze względu na jego ozdobne owoce oraz liście (szczególnie Nowo Zelandzki kultywar ,,Purpurea'' o purpurowych liściach), z kolei drobne kwiaty nie stanowią wyraźnej ozdoby. Często sadzi się go również w celu zapobiegania erozji gleby, na wydmach oraz jako osłony przed silnymi wiatrami. Wyjątkowo twarde drewno tej rośliny wykorzystywane jest w wielu kulturach do wytwarzania narzędzi i prymitywnych broni. Popularne anglojęzyczne potoczne nazwy tej rośliny Hopbush - Krzew Chmielowy i Sticky Hopbush - Klejący Krzew Chmielowy, nadane zostały tej roślinie przez Brytyjskich kolonizatorów Australii, którzy docenili jej aromat i zaczęli wykorzystywać zamiast chmielu do produkcji piwa.


        UPRAWA

   Istnieją różne podgatunki Dodonaea viscosa, często uznawane jako odrębne gatunki, a także kultywary, które przystosowane są do różnych warunków klimatycznych. Generalnie jednak roślina ta jest gęstym, szybko rosnącym, zimozielonym krzewem, mogącym z czasem przekształcić się w małe drzewo do 8m wysokości. Lubi silne nasłonecznienie, piaszczystą, iłowatą lub skalistą, przepuszczalną glebę (pH 6,5-9,2), dobrze znosi susze i silne wiatry. Boi się z kolei cienia i temperatur poniżej -5'C. Wiosną niepozorne kwiaty, oddzielnie męskie i żeńskie, pojawiają się przeważnie na oddzielnych osobnikach. Latem ozdobne owoce pojawiają się na krzewach z żeńskimi kwiatami. Kwiaty są wiatropylne ale nawet niezapylone kwiaty potrafią wytwarzać owoce. Liście w celu ususzenia najlepiej jest zbierać w okresie letnim.

 
       ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Owoce wykorzystywane są zamiast chmielu do warzenia piwa a napary z nich zrobione pite są jako tonik.

       ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Dodonaea viscosa jest powszechnie używana w tradycyjnym zielarstwie Australii i wielu innych krajów w których naturalnie występuje. Jej liście świeże, suszone i sproszkowane, lub pod postacią odwarów są najczęściej aplikowane na miejsca zranień. Stymulują one regenerację tkanki poprzez pobudzanie fibroblastów skóry, a także działają przeciwzapalnie, przeciwutleniająco, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybicznie, uśmierzają ból i swędzenie. Stosowane są więc również przy infekcjach skórnych, wysypkach, grzybicach, czyrakach, zwichnięciach, stłuczeniach, poparzeniach, ukąszeniach węży, chorobach wenerycznych, reumatyźmie i złamaniach kości. Sok z liści wyciska się na przewlekłe zapalenia spojówek i rogówki oka. Liście żuje się lub używa odwarów do płukania jamy ustnej przy bólach zębów, stanach zapalnych i pleśniawkach.
   Odwary z pączków i młodych liści spożywane są przy gorączkach, przeziębieniach, kaszlu, grypie, artretyźmie, astmie, kłopotach żołądkowych (zmniejsza napięcie mięśni gładkich), biegunkach, wrzodach, odrze, bólach głowy oraz jako środek napotny. Należy jednak zachować dużą ostrożność, ponieważ roślina ta zawiera niewielkie ilości toksycznych związków cyjanu mogących powodować zatrucie organizmu. Zawiera ona również dużo tanin (do 18%), saponiny, sterole, dwó- i trójterpeny, flawonoidy m.in. glikozydy kwercytyny i kamferol, oraz olejek eteryczny bogaty w 1-8 cineole.
   Na wschodzie Afryki korzenie Krzewu Chmielowego, świeże lub w formie odwaru, używane są przez kobiety w celu zwiększenia laktacji, uśmierzenia nadmiernych bólów menstruacyjnych i w celu uregulowania cyklu menstruacyjnego. Olejki eteryczne i ekstrakty z liści działają przeciwbakteryjnie i hipotensyjnie. W Peru młode, lepkie, pokryte żywicą liście, żute są jako środek stymulujący i tonizujący. Liście, owoce, łodygi i kora, mogą być użyte do przygotowywania kąpieli, pomocnych przy infekcjach skórnych, rwie kulszowej, grzybicach i chorobach wenerycznych. Przeprowadzone badania wskazują że zarówno wodne jak i alkoholowe ekstrakty z liści pomocne są w walce z cukrzycą. W Brazylii sok aplikowany jest na guzy nowotworowe. W południowych Indiach nasiona mielone z czarnym pieprzem i używane są w celu wywołania sterylizacji u kobiet.

      Źródła

,, Medicinal Activity of Dodonaea viscosa - A preliminary study '' - Andrew Pengelly, Australian Government, Rural Industries Research and Development Corporation, 2008
,, Duke's Handbook of Medicinal Plants of Latin America '' - James A. Duke, CRC Press 2008
,, CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonus Plants '' - Umberto Quattrocchi CRC Press 2012

http://jprhc.in/index.php/ajprhc/article/viewFile/54/52
http://www.stuartxchange.com/Kalapinai.html
http://www.plantzafrica.com/plantcd/dodonaeavisangust.htm
http://www.anbg.gov.au/gnp/interns-2007/dodonaea-viscosa.html
http://www.ccma.vic.gov.au/GLOBAL/uploaded/Speciesnotes-Dodonaeaviscosa.pdf
http://www2.hawaii.edu/~eherring/hawnprop/dod-visc.htm
http://nativeplants.hawaii.edu/plant/view/Dodonaea_viscosa
http://www.fao.org/forestry/14636-0ddae3eed6e5208d80d92fb8dd2892b4.pdf
http://ntbg.org/plants/plant_details.php?plantid=4259
http://www.fs.fed.us/global/iitf/pdf/shrubs/Dodonea%20viscosa.pdf
http://bie.ala.org.au/species/urn:lsid:biodiversity.org.au:apni.taxon:298605#tab_names
http://herbs-treatandtaste.blogspot.com/2011/08/hopebush-dodonaea-viscosa-uses-and.html
http://www.indianetzone.com/49/aliar.htm
http://www.ijpbs.net/issue-4/Ph-21.pdf
http://www.apstas.com/Hop_bushes.html
http://database.prota.org/PROTAhtml/Dodonaea%20viscosa_En.htm

Ptelea trifoliata - Parczelina trójlistkowa, Chmielne Drzewko

 English version

         KRÓTKA CHAREKTERYSTYKA

    Ptelea trifoliata zwana w Polsce Parczeliną trójlistkową, jest krzewem lub niewielkim drzewem, pochodzącym z wschodniej części Ameryki Północnej. Posiada ona długą tradycję zastosowania medycznego i uznawana jest za świętą roślinę przez Indian z plemienia Menomini. Pomimo że kora z korzenia tego drzewka wychwalana jest przez niektórych medyków jako wspaniały tonik, porównywany do chininy. Nie jest ona obecnie popularnym surowcem na obszarze pochodzenia, a poza nim jest prawie nie znana. Na początku XIX w. sława tego surowca w USA, jako wspaniałego leku na drogi oddechowe, spowodowała znaczny wzrost jego ceny, czego efektem był znaczny spadek jego popularności. Owoce Parczeliny są wykorzystywane w piwowarstwie jako substytut chmielu, stąd jej najbardziej znana potoczna nazwa - Hop Tree, czyli Chmielne Drzewo lub Drzewo Chmielowe. W celu tym była ona nawet masowo sadzona w niektórych terenach Rosji. Inne popularne, potoczne anglojęzyczne nazwy tej rośliny to : Wafer Ash, Tree Trefoil, Stinking Ash, Quinine Tree i Shrubby Trefoil.
    Zarówno w Ameryce Północnej jak i Europie jest ona niekiedy sadzona jako roślina ozdobna, bardziej ze względu na atrakcyjne owoce niż kwiaty. Istnieją również jej atrakcyjne kultywary o złocistych (od pojawienia się aż do opadnięcia przed zimą) liściach - Ptelea trifoliata var. aurea oraz formy variegata, czyli m.in. o biało-zielonych liściach. Cała roślina przy otarciu wydaje silną woń, mająca zarówno nutę cytrusową ( jest to daleka krewna cytrusów ) jak i chmielowy element, jednak wiele osób ocenia ten zapach jako nieprzyjemny. Niektórzy ludzie oceniają również zapach kwiatów jako zbyt intensywny, inni z kolei wychwalają, porównując do kwiatów pomarańczy i wiciokrzewu.

       UPRAWA

    Parczelina jest powolnie rosnącym krzewem z czasem wyrastającym na niewielkie drzewo nie wyższe niż 8m. Może być regularnie przycinana w celu powstrzymania wzrostu i uzyskania efektu zagęszczenia krzewu lub uformowania. Naturalnie Ptelea trifoliata występuje głównie w lasach i na ich obrzeżach, preferuje więc półcień, toleruje jednak zarówno silniejsze zacienienie jak i pełne nasłonecznienie. Lubi wilgotną ale nie bagnistą glebę i toleruje każdą kwasowość. Znosi mrozy do -30'C. Drobne, typowe dla cytrusów kwiatki, mają silny zapach i zabrane są w kiście, pojawiają się wczesnym latem, zamieniając późnym latem na charakterystyczne owoce. Owoce te zazwyczaj utrzymują się na gałęziach aż do wiosny. Korę z części naziemnych i z korzeni należy zbierać po dojrzeniu owoców ale zanim liście zaczną żółknąć. Liści powinny być zbierane latem, kwiaty i owoce w okresie pełnego rozwoju. W słoneczne dni należy chronić skórę przed bezpośrednim kontaktem z rośliną, ponieważ podobnie jak Ruta powoduje ona uwrażliwienie skóry na promienie słoneczne co może prowadzić do poparzeń skórnych.

 
        ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Ptelea trifoliata zwana jest potocznie w USA - Chmielnym Drzewem (Hop Tree). Jej owoce, o aromacie zbliżonym do chmielu, używane są jako jego substytut przy produkcji piwa. Można z nich zaparzyć również rewitalizującą herbatkę wspomagającą trawienie. Dodaje się ich również do ciasta chlebowego aby szybciej wyrastało.

      ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Indianie Menomini uznawali Parczelinę za świętą roślinę, kora z pędów i korzeni uznawana jest za panaceum i używana z innymi ziołami w celu wzmocnienia ich działania. Otrzymany w wyniku maceracji kory zimną wodą napój, opisywany jest jako doskonały tonik nie drażniący, jak większość toników błon śluzowych i działający łagodząco, spożywany przy takich właśnie podrażnieniach. Kora z korzeni była najczęściej wykorzystywaną częścią Ptelei trifoliata, przez amerykańskich zielarzy Eklektyków, a nalewki uznawane są za najskuteczniejsze. W przypadkach leczenia astmy notowano, natychmiastową ulgę poprzedzającą - ,, kłopotliwe, zewnętrzne obrzęki zapalne występujące ogólnie lub lokalnie, które przy kontynuacji kuracji znikają a pacjent zostaje całkowicie wyleczony ze swojej choroby.'' ( ,, King's American Dispensatory'' John King 1854 ). Kora Parczeliny podawana jest również w celu zwiększenia apetytu i poprawy trawienia, rozpuszczania kamieni, przy reumatyźmie, różnych form gorączki, malarii, bólów mięśnia sercowego, bronchitu, gruźlicy, syfilisie, skrofulozie, owsikach, nicieniach, biegunkach, bólach mięśni, anoreksji, ogólnym osłabieniu organizmu i rekonwalescencji. Zawiera ona nierozpuszczalną w wodzie oleo-żywicę, kwas taninowy i galusowy, berberyne, arginine, kumaryny, dictamnine, saponiny, wiele specyficznych alkaloidów chinolinowych i olejek eteryczny.
   Posiada działanie tonizujące, wzmacniające organizm, stymulujące układ trawienny, wykrztuśne, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, ściągające, przeciwrobacze, detoksyfikacyjne, napotne oraz zapobiega nawrotom wielu chorób. Liście, owoce i kwiaty, mają podobne ale słabsze działanie i mogą być stosowane w ten sam sposób. Napary z różnych części rośliny, lub zmiażdżone liście, mogą być stosowane do okładów na rany, jako wspomagający gojenie środek antyseptyczny.
   Diana Beresford-Kroeger, botanik i medyczny biochemik, napisała w swojej książce że kobiety w ciąży oraz karmiące, nie powinny mieć kontaktu z tą rośliną, ze względu na jej wysoką zawartość kumaryn. Parczelina przy bezpośrednim kontakcie uwrażliwia skórę na światło słoneczne, co w słoneczne dni może prowadzić do poparzeń skóry.

     Źródła

,, Historical Review of Ptelea trifoliata in Botanical and Medical Literature '' - Virginia Long Bailey
,, Florida Etnobotany '' - Daniel F. Austin, CRC Press 2004
,, American Medicinal Plants ''- Charles F. Millspaugh, Dover Publications Inc. 1974
,, Arboretum America - A Philosophy of the Forest '' - Diana Beresford-Kroeger,
    University of Michigan Press 2003
,, Let's Get Natural with Herbs'' - Debra Rayburn, Ozark Moutain Publishing 2007
,,The Royal Horticultural Society Encyclopedia of Herbs & Their Uses'' - Deni Brown, DK 2002

http://doctorschar.com/archives/hoptree-ptelea-aquatica/
http://www.henriettes-herb.com/eclectic/kings/ptelea.html
https://www.botanical.com/botanical/mgmh/a/ashwa078.html
http://keys2liberty.wordpress.com/tag/ptelea-trifoliata/
http://www.friendsofeloisebutler.org/pages/plants/hoptree.html
http://www.manataka.org/page73.html
http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/duke/ethnobot.pl?ethnobot.taxon=Ptelea%20trifoliata
http://davesgarden.com/guides/pf/go/1710/#b

Rhus typhina, Rhus hirta - Sumak Octowiec

 English version

      KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

   Sumak Octowiec jest wysokim krzewem lub niewielkim drzewem, o malowniczym kształcie, atrakcyjnych czerwonych owocniach i liściach przebarwiających się na szkarłatno na jesieni. Pochodzi z wschodnich terenów Ameryki Północnej, zdobył jednak olbrzymią popularność w Europie hodowany dla celów ozdobnych. Rhus typhina (synonim Rhus hirta) jest najczęściej spotykaną odmianą Sumaka w północnej Europie, ale nie jest on tu znany ze swojego zastosowania kulinarnego i leczniczego, co jest tradycją Północno-Amerykańskich Indian czasami wciaż kultywowaną w USA. Tworzy on hybrydy nie tylko z Północno Amerykańskim Rhus glabra (Sumak Szkarłatny) i Rhus copallina, posidającymi takie same właściwości medyczne i kulinarne, tak więc ich hybrydy powinny równierz. Ale i Śródziemnomorskim Rhus coriaria (Sumak Garbarski), którego owoce stanowią popularną przyprawę na Sycylii, w Turcji, Syrii, Tunezji i innych państwach tego rejonu. Istnieją również blisko spokrewnione, jadalne Sumaki w Chinach - Rhus chinensis, Indiach - Rhus punjabensis, oraz innych południowo Azjatyckich krajach.

   Jeśli boicie się sumaków bo słyszeliście o Trującym Sumaku (Toxicodendron vernix), wiedzcie że ma on znacznie różniący się wygląd i białe owoce, tymczasem owocnie wszystkich jadalnych sumaków są czerwone. Poza tym spotkanie go nie tylko w Polsce ale także w całej Europie jest prawie niemożliwe, i bardzo trudne nawet w miejscach pochodzenia tej rośliny w Ameryce Północnej. Dr. Henryk Różański na swojej stronie pisze o tym że mikro włoski, którymi pokryte są liście, owoce i młode pędy Sumaka Octowca, mogą powodować problemy z oddychaniem, alergie, ataki astmatyczne oraz wysypki w miejscach otarcia o skórę. Nigdy nie spotkałem się z taką informacją w żadnym innym źródle, ani sam nie zaobserwowałem takich reakcji, pomimo wieloletniego kontaktu z tą rośliną. Jednak brzmi to na tyle możliwie że doradzam każdemu osobiste zbadanie, przed podjęciem decyzji o ewentualnym posadzeniu tej rośliny w pobliżu swojego domu.

   Niektóre plemiona Północno-Amerykańskich Indian używały ususzone owoce, liście lub sproszkowaną korę Sumaka Octowca w połączeniu z tytoniem, do palenia podczas ceremonii fajki pokoju.

   Różne części z rośliny Rhus typhina używane są do uzyskiwania różnych kolorów barwnika, same owoce mogą barwić tkaniny na czerwono, brązowo lub czarno, w zależności od tego jak zostały spreparowane i w jakim stadium rozwoju były zbierane.

  

       UPRAWA

    Rhus typhina jest łatwym w uprawie krzewem, szybko przekształcającym się w niewielkie piękne drzewko. Potrafi urosnąć 3m w przeciągu jedynie trzech lat, jednak zazwyczaj jego wzrost zahamowywuje się po osiągnięciu 5m wysokości. Szerokość jego korony jest zazwyczaj większa niż wysokość. Jej majestatyczny kształt prezentuje się szczególnie wyjątkowo w okresie jesieni, kiedy liście nabierają szkarłatnej lub złocistej barwy. Również jego karmazynowe owocnie, pojawiające się późnym latem są dużą ozdobą, o wiele większą niż mało wyraziste zielonkawo-żółte kwiatostany. Stożkowate owocnie potrafią utrzymywać się na czubkach pędów przez całą zimę, dając uroczy kontrast w śnieżne dni. Ale jeśli chcecie spożytkować je w kuchni, nie zwlekajcie z tym i zbierajcie od razu po ich przebarwieniu się w pełni na czerwono. Z czasem bowiem deszcze wypłukują kwaskowatą mięsistą otoczkę nasion i często następuje gnicie owocni. Tuż po zbiorze (całe czerwone owocostany) można je użyć na świeżo, zamrozić lub pokruszyć na kawałki i ususzyć. Korę należy zbierać na wiosnę lub latem i suszyć.

   Większość populacji Sumaka Octowca posiada tylko męskie albo żeńskie kwiaty, niektóre jednak są obupłciowe i same się zapylają. Rhus typhina potrafi się zaadaptować do niemal każdych warunków (w klimacie umiarkowanym), dlatego nie jest pytaniem gdzie roślina ta będzie się dobrze czuła, tylko gdzie my będziemy się z nią dobrze czuli (niewiele łączy ją z Trującym Sumakiem, jednak jak wiele innych roślin może wywoływać alergie). Wytrzymuje mrozy do -30'C jak i silne upały i susze, nie toleruje jedynie bagnistego podłoża i silnego zacienienia. Sumak ten zazwyczaj rozrasta się za pomocą kłączy, tworząc z czasem całe kolonie małych krzaczków, dookoła dużego matczynego drzewka. Dlatego należy kontrolować jej rozwój zanim stanie się rośliną inwazyjną dla otoczenia.

      ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Owocnie Sumaka Octowca mają przyjemnie kwaśny smak i poprzez zalanie zimną wodą robi się z nich sumakową lemoniadę, która jest tradycyjnym napojem indian Cherokee nazywanym Quallah (zazwyczaj pitym z miodem). Mogą one być one również użyte jako substytut soku z cytryny, kwasku cytrynowego lub octu. 

   Suszone i zmielone owocostany Rhus coriaria (identyczne w smaku do tych zebranych z Rhus typhina) stanowią popularną na Bliskim Wschodzie i rejonie Morza Śródziemnomorskiego przyprawę, zwana po prostu Sumac - co oznacza czerwień w j. Syryjskim. Dodaje się jej do kebabów, pieczonego kurczaka, potraw z ryb, gulaszy, pizzy, ryżu, ziemniaków i sałatek. Jest to jeden z ze składników niektórych odmian mieszanki przypraw zwanej Za'atar, której podstawę stanowi Origanum syriacum.
   Młode czubki pędów Rhus typhina mogą być po obraniu ze skórki spożywane na surowo, duszone, gotowane lub pieczone. Ich smak jest łagodny i przypomina szparagi, mogą być one dodawane do zup, gulaszy i zasmażek.
 

      ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

 

   Rhus typhina używany był w tradycji wielu Północno-Amerykańskich plemion Indian, jako roślina lecznicza na wiele różnych dolegliwości zdrowotnych i niektórzy amerykańscy zielarze kultywują tą wiedzę. Która niestety jest głównie całkowicie nieznana w Europie i innych miejscach, gdzie roślina ta jest popularna jako roślina ozdobna.

   Owoce Sumaka Octowca spożywane są na świeżo, suszone lub w formie naparów przy kaszlu, przeziębieniach, grypie, gorączkach, cukrzycy, kłopotach z trawieniem, biegunkach, bólach żołądka i dolegliwościach jelitowych, żuje się je rownież aby zatrzymać wymioty i aby zapobiec moczeniu łóżka. Napary używane są do płukania jamy ustnej przy bólach gardła i zapaleniu migdałków.

   Owoce te działają ściągająco, chłodząco, antyseptycznie, moczopędnie i oczyszczają krew. Zawierają głównie kwas jabłkowy, taniny, polifenole, aminokwasy, witaminy : C, B1, B2, B6, B12, cyanocobalamin, nicotinamide i biotynę. Są również dobrym źródłem potasu, wapnia, magnezu, fosforu i sodu.

   Suszona kora bogata jest w taniny i ma działanie antyseptyczne, ściągające, moczopedne, hemostatyczne, wzmaga laktację i tonizuje organizm. W formie odwarów używana jest przeciw biegunkom, gorączkom, hemoroidom, infekcjom nerek lub pecherza, zatrzymaniu wody w tkankach, kamienion w nerkach lub pęcherzu, bolesnym oddawaniu moczu, osłabieniu organizmu, wypadaniu macicy lub odbytu, i w celu stymulacji produkcji mleka u karmiących matek (w tym celu jadano również kawałki drewna z tego krzewu). 

   Liście mają działanie sciągające i wysoce przeciwutleniające, są bogate w garbniki hydrolizujace i w postaci naparów stosowane są w leczeniu astmy, biegunek, infekcji dróg moczowych, syfilisu, i używane do płukania obolałego gardła. Wodno-acetonowy ekstrakt z liści R. typhina wykazał działania indukujące interferony i przeciwnowotworowe, a metanolowy ekstrakt wykazał wysoki stopień inhibicji proteaz. Suszone liście palone były przez rdzennych Amerykanów w celu leczenia astmy.

   Korzenie są ściągające, oczyszczające krew, moczopedne i wymiotne, napary z korzeni spożywane były na krwotoki, a w połączeniu z Echinacea purpurea używane w leczeniu chorób wenerycznych.

   Kwiaty działają ściagająco i żoądkowo, napary z nich używano w przypadkach bólów brzucha.

   Sok z tej rośliny aplikowany jest na brodawki, u niektórych osób jednak mogą wystapić podrażnienia skóry. Okłady z korzeni używane były na czyraki. Okłady z owoców lub liści stosowano na poparzenia skóry wywołane przez kontakt z rośliną Toxicodendron radicans. Suszona kora może być używana do robienia antyseptycznych maści.

 

    Źródła

'' Medicinal Plants of Native America, Part 1 '' - Daniel E. Moerman, University of Michigan Press 1986

Antioxidant capacities of polyphenols from Sumac (Rhus typhina L.) leaves inprotection of erythrocytes against oxidative damage - Ewa Olchowik, Agnieszka Sciepuk, Saidmukhtar Mavlyanov, Nodira Abdullajanova, Maria Zamaraeva

http://firstways.com/2011/08/23/how-and-why-to-eat-sumac/
http://www.pfaf.org/user/plant.aspx?LatinName=Rhus+typhina
http://theepicentre.com/spice/sumac/
http://www.thejaps.org.pk/docs/v-22-2/44.pdf
http://rozanski.li/?p=81
http://telemedicine.org/botanica/bot6.htm
http://www.cabi.org/isc/datasheet/47400
http://www.academicjournals.org/article/article1380377737_Borchardt%20et%20al.pdf
http://www.henriettes-herb.com/eclectic/kings/rhus-glab.html
http://pjbs.org/pjnonline/fin1548.pdf

https://www.sarcraft.com/news/2018/8/22/wildediblewednesday-822-staghorn-sumac

Plectranthus amboinicus, Coleus aromaticus - Kubańskie Oregano

 English version

      KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

    Roślina którą widzicie Państwo tu na zdjęciach, posiada wiele nazw. Jej najpopularniejszą nazwą łacińską jest Plectranthus amboinicus, ale nazwa ta używana jest równie często mylnie dla gatunków Plectranthus tomentosa, Plectranthus cremnus i ich wielu hybryd. Inne nazwy tej rośliny to Coleus aromaticus, Coleus amboinicus i Plectranthus aromaticus. Najpopularniejsze potoczne nazwy z krajów anglojęzycznych to Cuban oregano - Kubańskie Oregano i Mexican mint - Mięta Meksykańska, a także Country borage, Indian borage, Big thyme, Spanish thyme, Allherb oraz Queen of herbs - Królowa ziół. Istnieje jednak wiele innych i wszystkie używane są również dla blisko spokrewnionych, wyżej wymienionych genotypów Plectranthusa. Istieją również różne teorie na temat pochodzenia tej rośliny. Niektóre źródła podają że pochodzi ona z południowo-wschodniej części Afryki, inne z kolei że z południowo-wschodnia Azji. Pewne jest jednak to, że zioło to znane było w Indiach od starożytnich, sanskryckich czasów a obecnie jest ono bardzo popularne we wszystkich tropikalnych rejonach globu.
Powodem tej popularności jest dawny kolonializm, który rozpowszechnił ta roślinę wszędzie tam gdzie sprzyjał temu klimat. Europejscy kolonialiści z pewnością szybko zorientowali się, że ich ulubione Śródziemnomorskie Oregano i Tymianek nie radzą sobie z tropikalnym klimatem. I z radością odkryli ich dobry substytut, bowiem Plectranthus amboinicus zawiera thymol i carvacrol, związki chemiczne odpowiedzialne za smak i zapach Oregano i Tymianku. W ostatnich kilku latach zioło to zaczęło zdobywać pewną popularność w północnej Europie. I sądzę że ze względu na jej łatwą domową hodowlę, przyjemny aromat i szerokie właściwości lecznicze, w krótkim czasie stanie się tak popularna jak Aloes.
 

       UPRAWA

   Coleus aromaticus jest niedużym sukulentycznym krzewem, z tendencją do pięcia bądź pokładania się łodyg. Jego wzrost potrafi przekroczyć nieco 1m a szerokość może być znacznie większa. Posiada silne łodygi z mięsistymi, omszonymi liśćmi, oraz niebiesko-fioletowe lub biało-różowe kwiaty pojawiające się w okresie letnim. Najlepiej rozwija się w żyznej, kompostowej glebie o neutralnym pH i wysokiej wilgotności, jednak nadmiar wody w podłożu może powodować gnicie korzeni. Z kolei nie straszne są tej roślinie silne przesuszenia, jako że ma ona zmagazynowane duże zapasy wody swoich tkankach. Radzi ona sobie równie dobrze z piekącym słońcem a oraz silnym zacienieniem, ale najlepiej czuje się w półcieniu. Z tych powodów jest ona bardzo łatwa w domowej uprawie i staje się w Polsce coraz popularniejszą domową rośliną. Wyjątkiem jest odmiana variegata, z białymi przebarwieniami na liściach, która jest wrażliwa na cień. Kubańskie Oregano nie przetrwa temperatur poniżej 0'C i nie radzi sobie dobrze nawet z temperaturami mniejszymi niż 10'C. Najlepszym sposobem użycia tego zioła jest zbieranie świeżych liści lub całych młodych pędów, ponieważ zawierają one dużo wody i nawet po pocięciu na drobne kawałki trudno się suszą. Poza tym przy odpowiednich warunkach, można cieszyć się jego świeżymi, delikatnie chrupiącymi liśćmi przez cały rok na okrągło, nie ma więc potrzeby ich zbioru i magazynowania.
   

       ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Kubańskie Oregano podobne jest w smaku do klasycznego, czyli Greckiego Oregano (Origanum vulgare), tak więc może być użyte w ten sam sposób. Może być ono poszatkowane na drobne kawałki i dodawane do sałatek, kanapek, zup, potraw mięsnych i wielu innych potraw. W Indiach całe, świeże, chrupiące liście maczane są w panierce i prażone w głębokim oleju, przekąska ta zwana jest ,, Ajwain ke patta pakoda''. Mogą być one również piklowane lub miażdżone i przygotowywane jako krem/przystawka czutni (chutney). Wyciśnięty sok lub pocięte świeże liście dodawane są dla aromatu, zarówno do alkoholowych jak i bezalkoholowych napojów.


      ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Coleus aromaticus jest wciąż mało znany wśród zielarzy z Zachodu, jednak wraz ze wzrostem popularności tej rośliny, zwieksza się również wiedza o niej. Istnieje rosnąca liczba badań medycznych, które potwierdzają jej efektywność w walce ze schorzeniami, do zwalczania których używana była w Azji od wieków. Zawiera min. carvacrol, thymol, eugenol, quercetin, apigenin, luteolin, salvigenin, genkwanin caryophyllene, patchoulane i p-cymene. Posiada działanie przeciwutleniające, przeciwdrobnoustrojowe, antybakteryjne, antywirusowe, przeciwgrzybicze, tonizujące, stymulujace, antyepileptyczne, napotne, wspomaga trawienie i wydalanie gazów z organizmu, chroni i odtruwa wątrobę oraz pomaga ochronić przed szkodliwymi skutkami promieniowania radioaktywnego.
    Kubańskie Oregano spożywane jest świeże przy kaszlu, przeziębieniach, malarii, astmie, bronchicie, infekcjach jamy ustnej i zatok, biegunce, niestrawności, bólach spowodowanych nagromadzeniem gazów żołądkowych, wzdęciach i nudności, epilepsji, reumatyźmie, kamieniach nerkowych i helmintozie. Świeżych zmiażdżonych liści używa się do okładów przy oparzeniach, zwichnięciach, infekcjach skóry, użądleń skorpionów a także przykłada na czoło w celu uśnieżenia bólu głowy. Odwary z liści podawane są matkom po porodzie a zupa z liśćmi spożywana jest przez karmiące matki w celu stymulacji laktacji. Zioło to jest dawane również dzieciom przy kolce i przeziębieniach. Na Filipinach rodzice podają dzieciom na kaszel, do połknięcia łyżkę cukru z wyciśniętym sokiem z liści i młodych pędów. W celu uśmierzenia bólu ucha (otalgii), wciska się do niego świeży sok i trzyma przez ok.10 minut.

                     

 

                   

                   

      Źródła

http://www.stuartxchange.com/Oregano.html
http://www.greenpharmacy.info/article.asp?issn=0973-8258;year=2008;volume=2;issue=3;spage=182;epage=184;aulast=Kaliappan
http://en.wikipedia.org/wiki/Plectranthus_amboinicus
http://www.tarladalal.com/Ajwain-Patta-ke-Pakode-4970r
http://www.sailusfood.com/2010/06/19/vaamu-aaku-bajji-ajwain-patta-fresh-carom-leaves-ke-pakode/
http://www.bawarchi.com/recipe/vamu-aaku-patchadi-ajwain-leaves-chutney-oeswBjedeiadh.html
http://whateverchumps.blogspot.com/2011/07/ajwain-patta-parantha.html
http://www.lifewithspices.com/2011/11/karpuravallicuban-oregano-rasam.html
http://www.ayurveda-florida.com/Ayurvedic_Materia_Medica_Articles/Table2.htm