Stachys byzantina, Lamb's Ears - Czyściec wełnisty, Uszy owieczki

English version

        KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Roślina ta jest byliną pochodząca z rejonów Turcji, Armenii i Iranu, dosyć popularną w całej Europie jako wytrzymała i ozdobna roślina. Jest to również zapomniane dzisiaj zioło być może jedno z tych które wspólnie Dioscorides nazywał Sideritis z greckiego ,,sideros'' znaczącego żelazo. Nazwa ta wiązała się nie tylko z właściwosciami antybakteryjnymi, które przy zranieniach zadanych żelaznymi broniami są użyteczne zarówno zastosowane zewnętrznie jak i wewnetrznie. Ale również z zastosowania jako doskonały opatrunek, ze wzgledu na ,,wełnistość'' liści.



                                                                      UPRAWA

  Czyściec wełnisty jest byliną wytrzymującą zarówno piekące słońce i susze jak i silne mrozy (do -30'C). Źle znosi zacienienie i nadmiar wilgoci w glebie. Rośnie dobrze na piaszczystych, kiepskiej jakości glebach, nie lubi ziemi o kwaśnym odczynie. Jej wzrost nie przekracza zazwyczaj 80cm , rozrasta się z kolei silnie na boki i z czasem może osiągnąć nawet 2m średnicy. Kwitnie w okolicy czerwca.


      ZASTOSOWANIE KULINARNE

 Liście i kwiatostany Stachys byzantina można spożywać jako oryginalne włochate, gorzkawe warzywo, m.in. w Brazylii zwane jako Lambari, liście maczane są w panierce i opiekane na patelni na głębokim oleju.



      ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Liście i kwiaty tego zioła używane są tradycyjnie od wieków, głównie w celach antybakteryjnych, ściągających i przeciwzapalnych . Badania laboratoryjne potwierdziły te działania wynikające m.in. z zawartości flawonoidów które są silnymi przeciwutleniaczami i tanin. Wyciśnięty sok zmniejsza obrzęki po użądleniach. Napary pomocne są przy przeziębieniach i biegunkach, zapaleniach gardła i dziąseł, astmie, wewnętrznych krwawieniach, żylakach nóg oraz wzmacniają wątrobę i serce. Świerze liście po zgniecieniu w celu wypłynięcia antybakteryjnych, przeciwzapalnych soków na wierzch przykłada się na rany lub po zaparzeniu w garnku i ostudzeniu używa do przecierania oczu w stanach zapalnych.

 
     Źródła

http://en.wikipedia.org/wiki/Stachys_byzantina
https://www.youtube.com/watch?v=Ba_oistgVHw
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2792521/
https://webstu.onu.edu/garden/node/353
https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-0031-1282312
http://www.naturalcuresnotmedicine.com/2014/06/grow-antibacterial-bandages.html
http://books.google.pl/books?id=YC_lAgAAQBAJ&pg=PA3551&lpg=PA3551&dq=stachys+Byzantina+medicinal+use&source=bl&ots=cUXgEce8_x&sig=yzxMOb4_g_XZx-Ni0j_TYXDkmNQ&hl=en&sa=X&ei=B76eU6mOBqHF7AbxtIEg&ved=0CDsQ6AEwBTgU#v=onepage&q=stachys%20Byzantina%20medicinal%20use&f=false

Sideritis scardica - Gojnik scardica, Grecka Górska Herbata

English version

     KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Sideritis zwany w Polsce Gojnikiem jest rodzajem bylin należącym do rodziny jasnowatych. Sideritis scardica pochodzi z gór Bałkan gdzie od czasów antycznych uważany jest za panaceum. Herbata z jego pędów kwiatowych jest bardzo popularna w Bułgarii, Grecji, Macedonii, Turcji, Albanii i niektórych innych rejonach Morza Śródziemnomorskiego. Gdzie roślina ta porasta górskie stoki i w ostatnim stuleciu zaczęła być również uprawiana przemysłowo. Pomimo że wiedza na temat właściwości leczniczych jakie posiada Gojnik, została potwierdzona przez badania laboratoryjne i kliniczne, zioło to jest wciąż prawie całkowicie nieznane w reszcie Europy i na innych kontynentach. W Bułgarii, gdzie Gojnik scardica  wpisany został do Czerwonej Księgi roślin zagrożonych wyginięciem, herbata z niego jest bardzo popularna. Wychwalana jest ona za swój unikalny, subtelny aromat i zalety zdrowotne, które przyniosły jej imię Bułgarskiej Viagry. Interesującym jest fakt że podczas rządów Komunistów, kiedy Bułgaria należała do Bloku Socjalistycznego, informacje o tej roślinie nie były upubliczniane i jedynie członkowie partii mieli do niej dostęp i możliwość jej konsumpcji. Herbata z Gojnika była podawana zarówno rosyjskim jak i amerykańskim astronautom przed wyprawami w przestrzeń kosmiczną. Istnieje kilka gatunków z tego rodzaju, które posiadają bardzo zbliżony zarówno wygląd jak i właściwości smakowe i medyczne, są to min. Sideritis scardica, Sideritis raeseri, Sideritis euboea, Sideritis montana i Sideritis syriaca wszystkie one występują naturalnie na Bałkanach i w rejonach Morza Śródziemnomorskiego i mają tendencję do hybrydyzacji.
     Nazwa Sideritis pochodzi od greckiego słowa ,,sideros'' znaczącego żelazo i wiąże się ona z zastosowaniem tego zioła w leczeniu ran zadanych przez żelazne bronie. Scardica pochodzi od scardus - łacińskiej nazwy określającej pasmo górskie Szar Płanina, gdzie roślina ta została znaleziona i opisana przez niemieckiego botanika Augusta Grisenbach'a. W języku angielskim można zioło to znaleźć pod wieloma nazwami. Ironwort jest nazwą dla całego rodzaju Sideritis. Moutain Tea (Górska Herbata) i Greek Moutain Tea (Grecja była pierwszym exporterem tej herbatki) oraz Shepperd's Tea (Herbata Pasterzy) są nazwami pod którymi kryć się mogą różne gatunki Sideritis. Mursalski Tea (Мурсалски чай), Pirin Tea (Пирински чай) i Olympus Tea odnoszą się wyłącznie do Sideritis scardica i wskazują na region pochodzenia. Pierwszą nazwą określa się herbatę zebraną z zioła rosnącego w górach Rodopy, drugą zbiory z pasma Piryn - obydwa te rejony znajdują się na terenie Bułgarii, trzecia nazwa należy do surowca pochodzącego z Greckich gór Olimpu. Polska nazwa Gojnik odnosi się do właściwości przyśpieszania gojenia ran jakie posiada to zioło.                                
 

   
 
      UPRAWA

  W naturalnej formie Sideritis scardica jest byliną tworzącą niewielkie rozety liści wyrastajacych bezpośrednio z korzenia i jedynie łodygi kwiatowe (przeważnie nie wiecej niż dziesięć) wybijają się w górę, sięgając do 60cm. Ma to miejsce na skalistych zboczach gór lub obrzeżach lasów, gdzie  Gojnik radzi sobie doskonale z niedostatkiem lub słabą jakością gleby. Z kolei w uprawie, przy dobrej jakości gleby (zasadowej lub neutralnej), jedna roślina  potrafi rozrastać się do dwóch metrów średnicy, produkując ponad sto pędów kwiatowych jednocześnie. Gojnik rozmnażany jest z nasion dając kwiaty dopiero w drugim roku. Pomimo że jest to roślina wieloletnia, uważana jest za roślinę krótkowieczną. Lubi silne nasłonecznienie ale toleruje również półcień. Gojnik doskonale radzi sobie z ekstremalnymi upałami i okresowymi suszami jak i silnymi mrozami (do -25'C pod pokrywą śniegową lub sztucznym osłonięciem). Z kolei nie znosi nadmiernej wilgoci w glebie i łatwo zagniwa, szczególnie w okresie zimowym. W pełni rozwinięte łodygi kwiatowe mogą być zbierane od czerwca do sierpnia, przy wczesnych zbiorach można nawet uzyskać zadowalający drugi plon w okolicy września.


    ZASTOSOWANIE W KOSMETYCE

  Pomimo że zawartość olejków eterycznych nadaje tej roślinie bardzo przyjemny, wyrafinowany, subtelnie ziołowy zapach, na rynku perfum dostępny jest jedynie ,,Sideritis''. Jest to produkt stworzony w 2009 przez Maria Candida Gentile i skierowany jest zarówno do kobiet jak i mężczyzn. Również inne zalety tego zioła, jak właściwości przeciwutleniające, dezynfekujące i detoksyfikujące nie są dostatecznie wykorzystywane w kosmetyce. Z trudem można znaleść Gojnik w markach jak ,,Korres'' i ,,Ile de Jardin'' oferujące kremy, toniki i żele zawierające ekstrakt z Sideritis scardica, nadające skórze zdrowie i młody, piękny wygląd.

 
    ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Napary i odwary z pędów kwiatowych Sideritis scardica uważane są od wieków za panaceum. Ta herbatka o bardzo łagodnym, przyjemnym smaku, może być pita przy każdej okazji aby wspomóc leczenie lub zapobiec wszelkim chorobom. Pomimo wielu badań medycznych nie stwierdzono żadnych przeciwwskazań ani efektów ubocznych tego zioła. Dlatego Gojnik jest szeroko polecany przez lekarzy z wielu dziedzin. Jego przeciwzapalne, antyseptyczne i łagodzące podrażnienia działanie jest pomocne przy przeziębieniu, grypie, anginie, jak również astmie, bronchicie i innych dolegliwościach płuc. Picie szklanki na godzinę przed posiłkiem, zalecane jest przy wszelakich dolegliwościach układu pokarmowego. Gojnik wzmacnia zarówno wątrobę jak i nerki i uważany jest za pomocny przy infekcjach dróg moczowych oraz chorobach prostaty i reumatyźmie. Badania kliniczne dowiodły jego właściwości przeciwdziałania osteoporozie. Spożywanie tej herbatki wzmacnia oczy, pamięć oraz wpływa kojąco na układ nerwowy. Gojnik obniża ciśnienie krwi co pomaga zapobiegać atakom serca a jego właściwości przeciwutleniające i detoksyfikujące stwarzają go użytecznym przy zapobieganiu i walce z rakiem. Ogólne zalety prozdrowotne tej rośliny sprawiają ją użytecznym lekiem przy alergii oraz ogólnym osłabieniu organizmu, te wzmacniające właściwości przyniosły jej miano Bułgarskiej Viagry. Rozgniecione liście są doskonałym opatrunkiem na zranienia, ich powierzchnia jest omszona a sok działa odkarzajaco, co pomaga w procesie gojenia.  Gojnik scrdica zawiera m.in. flawonoidy, diterpeny, steroidy, iridoidy, kumaryny, lignany i olejki eteryczne.

         Źródła

http://www.fragrantica.com/news/MOUNTAIN-TEA-Sideritis-The-Humble-3706.html
http://shop.balkanherbs.co.uk/mursalski-tea-2-w.asp
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22274814
http://connection.ebscohost.com/c/articles/83586326/extracts-sideritis-scardica-as-triple-monoamine-reuptake-inhibitors
http://gigaplus.makeshop.jp/estia/pdf/sideritis/Sideritis-in-mood-disorders-and-ADHD.pdf

Chrysanthemum coronarium, Chop Suey - Złocień wieńcowy, Chryzantema Jadalna

English version

    KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Chryzantemy, zwane w Polsce również Złocieniami należą do najbardziej popularnych kwiatów ozdobnych w Europie i reszcie globu. Jednak poza Azją należą do najmniej znanych ziół i warzyw. Istnieje kilka gatunków, których kwiaty mają znaczącą rolę w Tradycyjnej Chińskiej Medycynie oraz innych dawnych tradycjach medycznych regionu ( najpopularniejsze są Ch. morifolium (ju hua) i Ch. indicum). Są również trzy będące wartościowymi warzywami. Chrysanthemum carinatum, syn. Ch. tricolor, jest unikalnym gatunkiem pochodzącym z północnej Afryki, z kolei dwa pozostałe zdają się być bardzo blisko spokrewnione.
   Jednym z nich jest zapomniana europejska Chryzantema segetum (Złocień polny) a drugim azjatycka Chryzantema coronarium (Złocień wieńcowy), będąca prawdopodobnie potomkiem śródziemnomorskiego gatunku. Ten pierwszy gatunek jest obecnie spożywany prawdopodobnie jedynie na Krecie - gdzie nosi nazwę Mantilida (choć dokładniej to raczej hybryda obu, najczesciej nosząca nazwę łacińską Ch. coronarium). Drugi z kolei cieszy się ogromną popularnością w całej południowo-wschodniej Azji, gdzie poza użyciem kulinarnym ma również zastosowanie medyczne. Roślina ta posiada wiele azjatyckich nazw. Do najpopularniejszych należą : Tangho i Ai Cai używane w Chinach, Shungiku i Kikuna w Japonii i Tan O w Wietnamie. Osobiście uważam że to jednoroczne warzywo jest na tyle smaczne i łatwe w uprawie, że zasługuje na to aby zarówno w Europie jak i całej umiarkowanej strefie klimatycznej, być równie popularne jak sałata czy pietruszka.
   Długie miesiące po napisaniu tego artykułu znalazłem gdzieś informację że jakieś mądrale zadecydowały o tym aby teraz oficjalnie nazywać tą roślinę mianem Glebionis coronaria, jednak ja wolę starą nazwę. Bowiem to Chrysanthemum coronarium a nie Glebionis coronaria ani żadne inne jej botaniczne synonimy (których jest sporo), znajduja się najczęściej w starej literaturze będącej najlepszym źródłem wiedzy o tradycyjnych zastosowaniach leczniczych tej rośliny

      UPRAWA

  Chrysanthemum coronarium jest rośliną łatwą w uprawie ogrodowej w Polskich warunkach klimatycznych. Jest to roślina jednoroczna dorastająca do metra wysokości i przy regularnym uszczykiwaniu czubków pędów nabiera bardzo krzewiastych kształtów. Nasiona potrafią kiełkować już w temperaturze ok. 8'C, a wzrost kontynuowany jest nawet przy temperaturach pomiędzy 0'C a 5'C. Roślina ta znosi nawet lekkie przymrozki. Najlepsze plony z tego warzywa, otrzymać można sadząc ją w dobrą kompostowa lub torfowa ziemię o odczynie neutralnym lub lekko kwaśnym, ok. 20'C, przy utrzymanej wysokiej wilgotności i częściowym zacienieniu. W wysokich temperaturach, suchych warunkach i silnym nasłonecznieniu, Chryzantema ta szybko zaczyna zawiązywać pąki kwiatowe a jej liście staja się gorzkie.
   Przy zbiorze samych górnych częsci pędów, niepozwalając tym samym roślinie na wytworzenie kwiatów, można mieć pożytek z tych samych roślin od ostatnich do pierwszych mrozów. Przypuszczam że w warunkach szklarniowych można ją nawet traktować jako roślinę dwuletnią. Jednak jako że zawiązuje ona bardzo łatwo nasiona, które jak już wspomniałem wschodzą bardzo dobrze. Można wysiewać nowe rośliny co pewien okres, ścinając stare tuż nad ziemią zostawiając tylko trochę pędów aby wytworzyły kwiaty przynoszące pożądane nasiona.

     
     ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Liście, jak i całe młode, delikatne pędy są doskonałym świeżym warzywem, z lekką nutą goryczy i charakterystycznym aromatem Chryzantem. Części te są bardzo soczyste i delikatnie chrupiące świeżo po zerwaniu, o ile rośliny były dostatecznie silnie podlewane. Mogą one być wykorzystywane zarówno do kanapek i sałatek, jak i np. drobno posiekane do ziołowych twarożków w ten sam sposób co rukola. W południowo-wschodniej Azji zielenina z Chryzantemy ma bardzo szerokie i powszechne zastosowanie w potrawach. Robi się z niej pikle, opieka w panierce Tempura, przysmarza, gotuje na parze lub w zupach i gulaszach - dodając na końcu aby uniknąć rozgotowania. W Japonii sporządza się pikle z płatków, nazywane Kikumi oraz zamacza całe kwiatki w sake i używa jako zakąski pobudzającej apetyt. Środki kwiatków są dosyć gumowe, gorzkie i bardzo aromatyczne, z kolei same płatki są bardzo subtelne zarówno w teksturze jak i smaku odmiennym od zielonych części rośliny i mogą być na świeżo dodawane nawet do deserów. Całe kwiatki mogą być również suszone na herbatki ziołowe.
  

     ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Chryzantema coronarium jest bogatym źródłem witamin i minerałów, przede wszystkim: potasu, który pomaga obniżyć ciśnienie krwi, żelaza, witaminy B-komplex, C oraz beta-karotenu, przeciwutleniacza pomagającemu uniknąć raka płuc. Zawiera również szereg bioaktywnych związków chemicznych min. alfa-pinen i benzaldehyd wspierające trawienie i absorpcję składników pokarmowych. Spożywanie ziela tej Chryzantemy pomaga przy przeziębieniach i gorączkach, wszelakich infekcjach, bólach głowy, suchych oczach, stanach zapalnych, arteriosklerozie, zaparciu a także chroni przed powstawaniem kamieni nerkowych i zawałami serca.
   Nadmierne spożycie powinno być unikane ponieważ cała roślina (a w szczególności środki kwiatków) zawiera pyrethrin, który w większych dawkach jest potencjalnie szkodliwy. Roślina ta może również wywołać reakcje alergiczne, szczególnie u osób uczulonych na ambrozje, mniszek lekarski, nawłoć, słoneczniki lub stokrotki. Spożycie Chryzantemy powinno być unikane przez osoby zażywające leki na podwyższone ciśnienie, podagrę, HIV, opryszczkę, immunosupresanty oraz insulinę. Z powodu braku badań odradza się spożywanie tej zieleniny przez kobiety w ciąży oraz karmiące matki.
 
 

   ŹRÓDŁA :

''Complete Book of Vegetables'' - Matthew Biggs, Kyle Cathie Limited 2010
''The Royal Horticultural Society Encyclopedia of Herbs & Their Uses'' - Deni Brown, DK 2002
''Honey, Wild flowers & Healing plants of Greece'' - Myrsini Lambraki, Myrsini Lambraki 2003

http://en.wikipedia.org/wiki/Chrysanthemum_coronarium
http://practicalplants.org/wiki/Chrysanthemum_coronarium_spatiosum
http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Chrysanthemum+carinatum
http://www.bellarmine.edu/faculty/drobinson/Chrysanthemums.asp
http://echigofarm.blogspot.co.uk/2013/01/shungiku-edible-chrys
http://etd.uasd.edu/ft/th10071.pdf
http://www.healwithfood.org/health
http://link.springer.com/article/1
http://davesgarden.com/guides/pf/go/54126/#b
http://rawedibleplants.blogspot.co.uk/2012/1
http://scialert.net/fulltext/?doi=ja.2005.18
http://www.livestrong.com/article/467234-sid
http://stuartxchange.com/Tango.html
http://www.agrohaitai.com/leafveg/tongho/tonghoinfo.htm
http://www.botanical-online.com/eng

Pseudowintera colorata, Horopito - Nowozelandzki Krzew Pieprzowy

English version

        KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

   Horopito to jedno z tych ziół, które napotkać można niezmiernie rzadko ( w Polsce nigdy nie miałem takiej okazji ). A jeśli już będziemy mieli to szczęście to najprawdopodobniej będzie ono wśród roślin ozdobnych. Bowiem pomimo że kwiaty są tak drobne że aż trudne do zauważenia, wiecznie niezielone liście tego krzewu mają wiele wdzięku przez cały rok.
   Pseudowintera colorata pochodzi z Nowej Zelandii, gdzie przez wieki używana była w tradycyjnej medycynie przez plemiona Maorysów. Obecnie zyskuje coraz większą popularność wśród osób praktykujących współczesną medycynę, a coraz liczniejsze badania utwierdzają jego pozycję jako silnego środka przeciwgrzybicznego. Czerwonawo zabarwione liście, przeważnie przebarwiające się z wiekiem na kremowo zielonkawe, są bardzo pikantne w smaku. Dlatego są one używane w kuchni jako ostra przyprawa i stąd jedna z potocznych anglojęzycznych nazw - New Zealand Pepper Tree. Najpopularniejszą jednak nazwą tej rośliny jest Horopito lub Moutain Horopito w celu odróżnienia jej od Pseudowintery axillaris zwanej Lowland Horopito, która posiada zarówno większe liście jak i wzrost. Interesujące w tej roślinie jest również to że jest to jedna z najstarszych przetrwałych roślin na ziemi.

      UPRAWA

  Horopito może osiągnąć z wiekiem 3 m wysokości i połowę tego w szerokości ale z powodu powolnego wzrostu oraz dobrego znoszenia przycinania najczęściej traktowany jest jako mały krzew. Najlepiej rośnie na żyznej kompostowej glebie o odczynie obojętnym lub kwaśnym, ale radzi sobie również na piaszczystym, ubogim podłożu. Dobrze znosi zarówno okresowe przesuszenie jak i zalegającą w podłożu wodę. Roślina ta może rosnąć zarówno w pełnym nasłonecznieniu jak i w pełnym zacienieniu, jednak brak słońca powoduje że urokliwe, czerwonawe przebarwienia na liściach znacznie blakną. Pseudowintera colorata jest wrażliwa na niskie temperatury i z informacji jakie posiadam wynika że nie radzi sobie z chłodem poniżej 0'C, jednak trzymam kciuki za próbę aklimatyzacji tej rośliny w Oxfordzkim Ogrodzie Botanicznym. Liście mogą być zbierane przez cały rok na okrągło. Jeśli jednak chcemy użyć ich na świeżo, powinny być to młode listki, jako że z czasem stają się one bardzo twarde. Starsze i twardsze liście są z kolei łatwiejsze w suszeniu i mieleniu.

  
    ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Pomimo faktu że pikanteria Horopito jest bardzo odmienna od pieprzu i chilli, sproszkowane liście używane są w ten sam sposób, zarówno w daniach na gorąco jak i na zimno. Paradoksalnie w bardzo małych ilościach smak ten powoduje uczucie chłodnego orzeźwienia, dlatego nie byłem zbyt zdziwiony gdy dowiedziałem się że przyprawa ta jest dodawana nawet do ciastek i lodów. Szczypta dodana do czarnej herbaty nadaje jej unikalnego smaku, który ożywia ciało i umysł.


   ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

 Najważniejszym zastosowaniem medycznym Horopito jest zwalczanie różnego rodzaju grzybic, dzięki zawartości silnie grzybobójczego poligodialu. W tym celu jest on często łączony z nasionami anyżu ze względu na ich synergistyczne działanie. Zioło to posiada również szeroko antyseptyczne działanie stąd jego użycie zarówno przy obtarciach i drobnych zranieniach jak i chorobach skórnych i wenerycznych. W celach tych używa się najczęściej naparu lub maceratu. Spożywanie liści zarówno świeżych, suszonych jak i w postaci naparu powstrzymuje biegunki i bóle brzucha spowodowane infekcjami. Żucie lub płukanie jamy ustnej naparem z Horopito przynosi ulgę przy bólach zębów i zwalcza zakażenia. Badania kliniczne dowiodły że nie ma żadnych przeciwwskazań w użyciu ziela Pseudowintery coloraty. W przypadku zwalczania silnych infekcji candida albians, mogą nastąpić lekkie bóle głowy i nudności. Spowodowane jest to dużą ilością martwych komórek tych drożdżaków, z których organizm musi się oczyścić. Główne aktywne związki chemiczne zawarte w roślinie to : poligodial, pineny, limoneny, humulen, eugenol, kwercetyna, luteolin i mircen.

    Źródła

http://en.wikipedia.org/wiki/Pseudowintera_colorata
http://www.lovelyhealth.com/Pages/horopito.html
http://www.naturopathydigest.com/archives/2007/jan/horopito.php
http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract;jsessionid=24AFFB3C5E42F26B73E7147B1BF72EB0.journals?fromPage=online&aid=2517912
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S003194229600427X         http://www.medicaljournals.se/acta/content/?doi=10.2340/00015555-0173&html=1 http://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/1958/JR/jr9580003710#!divAbstract http://www.readcube.com/articles/10.1002/jsfa.2740091108?locale=en
http://www.jstor.org/discover/10.2307/2442304?uid=3738032&uid=2129&uid=2&uid=70&uid=4&sid=21102807972893
http://www.terrain.net.nz/friends-of-te-henui-group/table-1/mountain-horopito-pseudowintera-colorata.html
http://otago.ourarchive.ac.nz/handle/10523/2350

Hosta, Funkia, Urui - Japońskie Szparagi

    KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Hosta to urocza bylina tworząca bujne rozety liści, których różnorodność w wielkosci i budowie ale przede wszystkim barwie podawana jest w setkach. Roślina ta pochodzi z terenów północno-wschodniej Azji głównie z Japonii, półwyspu Koreańskiego ale również Chin i Rosji. Różne źródła podają różne liczby gatunków od 17 do ponad 50, osobiście odcinam się od tej chaotycznej zabawy którą określam jako botaniczną grafomanie. Niema bowiem dwóch różnych Host których różnice w strukturze byłyby tak istotne jak na przykład u Szałwii lub Oregano. Wolę więc rozróżniać je jako duże, małe, wąskolistne, szerokolistne o kwiatach białych, różowych, fioletowych, niebieskich. Przypisywanie wagi co do jakiejkolwiek z istniejącej klasyfikacji odmianowej jest również o tyle nieistotne o ile rzadko są one respektowane przez większość hodowców i sprzedawców. Zazwyczaj bowiem za nazwą Hosta podawana jest jedynie nazwa odmiany-kultywaru których jak już wcześniej wspomniałem są setki a co roku rejestrowanych jest wiele nowych krzyżówek. Bierze się to stąd że poprzez łatwy podział kępy otrzymujemy klona posiadającego w stu procentach te same cechy co dana genetyczna wariacja. A wariacje te przedstawiają się u Host przede wszystkim w niesamowitej różnorodności zabarwienia liści. Liście te mogą mieć bowiem wszelkie odcienie zieleni graniczące niemal z niebieskim lub żółtym oraz naznaczone być w najróżniejszy sposób w przebarwienia, najczęściej białe lub żółte.
  Ta coraz bardziej znana w Polsce roślina często zwana jest Funkią co wynika z historii tej rośliny, bowiem jest to jej druga, odrzucona nazwa botaniczna. Pomimo dużej popularności w Europie i Ameryce Północnej jedynie jej walory ornamentalne są powszechnie wykorzystywane. Zupełnie inaczej jest np. w Japonii, gdzie zwana Urui jest bardzo lubianym warzywem.



      UPRAWA

   Naturalnym środowiskiem Hosty są głownie lasy liściaste, dlatego bardzo dobrze czuje się ona w półcieniu, choć większość kultywarów znosi również zarówno pełne słońce jak i cień. Lubi żyzną kompostową glebę i zazwyczaj bez problemów zimuje w polskich ogrodach. Liście Hosty obumierają na zimę, późną wiosną wyrastają okazałe kiełki z których stopniowo rozwijają się zrolowane w nie liście. Te właśnie kiełki - rulony liści nazywane są w j. angielskim Hostons i są najcenniejsze kulinarnie. Można je bielić jak szparagi robiąc nad kłączami kopce z ziemi, piasku lub świerzego siana zanim zaczną wyrastać. Mając silne rośliny można pozwolić sobie nawet na podwójne zbiory jednak szczególnie jeśli jest to drugi zbiór warto zostawić choć jeden kiełek aby roślina mogła rozwinąć z niego szybko liście i zacząć czerpać energie potrzebną do dalszego rozwoju. Prawdziwym utrapieniem mogą być ślimaki którym widać bardzo smakuje a także wirusy i choroby grzybiczne liści, dosyć trudne do zwalczenia.



   ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Hosty porównywane są najczęściej do szparagów, osobiście jednak uważam że są one smaczniejsze ze względu na oryginalną lekko orzechową nutę smakową. Hostony, czyli kiełki lub dopiero rozwijajace się liście blanszuje się lub lekko tylko gotuje, to samo można robić z kwiatostanani. Oczywiście wiele zależy od odmiany, gleby i warunków klimatycznych ale jest jedna generalna reguła odnośnie smaku. Czym młodsze i bielsze są Hostony, tym ich smak jest łagodniejszy a nawet mdławy. Z kolei czym zieleńsze liście zbieramy, tym bardziej mogą być one gorzkawe a nawet łykowate.

  

Chong, Caralluma fimbriata - Czong, Karaluma

      KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

    Chong czyli Caralluma fimbriata jest niewielkim sukulentem pochodzącym z pustynnych terenów środkowych Indii. Jest to roślina całkowicie nieznana w Polsce oraz prawie nieznana w reszcie globu ale także i mało popularna w samych Indiach i Pakistanie. Pomimo doniesień o skuteczności tej rośliny w walce z otyłością oraz prób wypromowania jej ekstraktów trudno jest natrafić na nią zarówno w zielarskich encyklopediach drukowanych jak i w internetowych. Chong jest warzywem a raczej bardziej przyprawą, ponieważ jego bardzo gorzki smak nie pozwala na użycie go w większych ilościach, o bardzo stymulującym działaniu. Moja znajomość z tą rośliną zaczęła się w całkiem niedawno w dziale warzywnym w pakistańskim sklepie delikatesowyn w Wielkiej Brytanii. Kiedy nie mogąc znaleźć cenówki zapytałem sprzedawcę co to takiego i do czego się to używa, ten odpowiedział mi że nie zna nazwy i opisał to jako warzywo o stopniu goryczy porównywalnym z Bitter Gourd, bardzo dobrym do gulaszy i pomocnym w cukrzycy. Napierając dalej na uzyskanie jakiejkolwiek jego nazwy Pakistańczyk obejżał dokładnie karton zawierający toto znajdując nabazgrany flamastrem napis Chong. Natarczywie domagając się upewnienia co do własności tej nazwy, dostałem zapewnienie że jest to karton w którym właśnie to warzywo zostało mu dostarczone więc z pewnością zwie się ono Czong. I rzeczywiście prędko po tej nazwie ( potocznej w języku urdu ) odnalazłem jego nazwę łacińską w jednym z moich ulubionych anglojęzycznych blogów zielarskich (http://herbs-treatandtaste.blogspot.co.uk/2011/06/what-is-caralluma-fimbriata-chong-our.html ) oraz poznajdywałem poniżej wymienione informacje.

   Zanim jednak to się stało, mając pewność że jest to roślina jadalna na której smak trzeba uważać. Postanowiłem przetestować tą roślinę organoleptycznie co mam w zwyczaju robić przed zagłębianiem się w szczegółowe informacje. W ten sposób moja ocena smaku oraz wpływu na organizm jest bardziej obiektywna bowiem wolna od jakichkolwiek sugestii. Żując zaledwie malutki odgryziony kawałek poczułem niesamowitą gorycz w ustach. Następną rzeczą jaką poczułem było nagłe poczucie pobudzenia fizycznego i wzrostu energii. Uczucie dosyć specyficznej goryczy dosyć długo utrzymywało się w moich ustach jednak nie potęgując uczucia głodu, co mają w zwyczaju gorzkie warzywa i zioła. Nie zdziwiło mnie wiec kiedy przeczytałem że Caralluma fimbriata spożywana jest od dawna podczas długich wypraw łowieckich przez ludzi z plemion zamieszkujacych pustynne tereny środkowych Indii w celu pozbycia się uczucia głodu i pragnienia oraz dodania energii. Standaryzowany ekstrakt z tej rośliny - Slimaluma (którego technologia otrzymywania jest opatentowana przez kompanię Gencor Pacific Inc.) osobno oraz w połączeniu z EGCG (czyli wyekstrachowanym z zielonej herbaty galusanem epigallokatechiny ) oferowany jest w postaci tabletek przez niewielką liczbę producentów suplementów odchudzających.


      UPRAWA

  Jako sukulent czyli krewny kaktusów Caralluma fimbriata lubi piaszczyste suche podłoże, nie znosi zimna i braku słońca. Bardziej wiec należy martwić się o jej przelanie niż zasuszenie i nieszkodliwy jest dla niej nawet długotrwały urlop. W okresie zimowym należy uważać wietrząc mieszkanie aby roślina ta nie była narażona na kontakt z zimnym powietrzem. Bowiem nawet bardzo krótkotrwałe narażenie takiej rośliny na zimno, szczególnie jeśli jest ona rozhartowana wysoką domową temperaturą powoduje szok termiczny, przemarzanie jej tkanek i gnicie. Roślina ta tworzy kępy, których wysokość nie przekracza 20 cm a szerokość może przekraczać pół metra jednak jej wzrost jest dosyć powolny. Purpurowo-bronzowawe, nieprzyjemnie lecz bardzo słabo pachnace kwiatki w kształcie gwiazdek pojawiają się późnym latem i wczesną jesienią.


    ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Mięsiste pędy Carllalumy fimbriaty ze względu na niesamowicie silną gorycz mogą być na surowo spożywane jedynie w niewielkich ilościach, czyli traktowane bardziej jako przyprawa niż warzywo. Jej gorycz znika podczas gotowania dlatego do polecanych gulaszy można dodawać ją już bardziej swobodnie. Można z niej również robić pikle oraz czutni (lub chutney jesli ktoś woli ), czyli pastę przyprawową np. do kanapek z mięsem lub żółtym serem. Poza wspomnianym żuciu kawałków Czonga przez łowców jest on spożywany przez mieszkańców wsi pustynnych Indii w celu przetrwania okresów głodu.

 
     ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Większość osób opisujących Carallume fimbriate skupia się, podobnie jak nieliczne badania kliniczne i laboratoryjne na potencjale tej rośliny w walce z otyłością oraz związanymi z nią schorzeniami. Moja uwaga jednak bardziej skupia się na efekcie pobudzenia fizycznego i intelektualnego. Moje własne doświadczenia skłaniają mnie do poparcia szeroko potwierdzanej przez innych opinii że zioło to jest bardzo skutecznym stymulantem. Dlatego uważam je za bardzo użyteczne np. jako substytut kawy przy wszelkich sytuacjach kiedy nie można pozwolić sobie na senność i apatię. Co do właściwości odchudzających to są one efektem blokowania przez zawarte w roślinie glikozydy, enzymów biorących udział w procesie budowania tkanki tłuszczowej w organizmie co skłania organizm do spalania istniejących już zapasów. Dlatego zioło to jest dobrym środkiem do walki z arteriosklerozą. Dodatkowo Chong pomaga osobom otyłym pomagając pozbyć się uczucia głodu oraz osobom z cukrzycą obniżając poziom cukru we krwi. Dzięki zawartym saponinom zwiększa również absorbcję tlenu przez tkanki stąd powoduje wzrost metabolizmu oraz detoksyfikacji.