Zioła z Odległych Krain

Szanowni Zielarze. Blog ten poświęciłem artykułom popularyzującym mało lub w ogóle nieznane w Polsce zioła, przyprawy a także warzywa i owoce. Celem moim jest przekazanie Państwu wiedzy, pozyskanej przeze mnie zarówno ze źródeł naukowych jak i własnych doświadczeń i obserwacji. Mam nadzieję, że prezentowane tutaj informacje, będą dla Państwa użyteczne. Chciałbym jednak podkreślić, że spożywanie i użycie medyczne opisanych tu roślin, powinno być skonsultowane z lekarzem.

poniedziałek, 10 sierpnia 2015

Ehretia microphylla - Herbata Filipińska, Herbata Fukien

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Ehretia microphylla jest tropikalnym krzewem, dosyć popularnym w Południowo-wschodniej Azji, od Indii, Sri Lanki i Chin ( ponoć pochodzi ona z Chińskiej prowincji Fujian lub z północy Filipin ), przez Birmę, Malezję, Filipiny aż do Australii. W większości z tych krajów, roślina ta posiada długą tradycję używania, zarówno jako rzeźwiący napój, jak i ziołowy lek. Jednak nawet pomimo popularności jako forma herbaty, która przywiodła jej nazwy takie jak Fukien Tea (Herbata Fukien), Fujian Tea (Herbata Fujian), Wild Tea (Dzika Herbata), Philippine Tea (Herbata Filipińska), Tsaang Gubat oraz Chaang Bundok ( ,,Leśna Herbata'' i ,,Górska Herbata'' w języku Tagalog), większą sławę ma jako krzew ozdobny. Elegancki wygląd, drobne lśniące liście, łatwa hodowla i kształtowanie, poprzez przycinanie i formowanie-wyginanie, spowodowała jej częstą obecność w tropikalnych ogrodach i parkach, oraz domach na całym świecie, w formie bonsai. Ehretia microphylla jest dosyć popularna jako ziołowy lek na Filipinach, gdzie promowana jest przez Departament Zdrowia, i należy do tych ziół, których zapotrzebowanie na rynku jest większe niż ich produkcja.
Jednak wielu ludzi na Filipinach zapomniało o ich własnej rodzimej zdrowotnej herbacie. Niedawno będąc w Suyo, Ilocos Sur, Luzon, przemawiałem do rolników w City Hall (budynek urzędu powiatowego), na temat potencjału rzadkich ziół w zwiększaniu zysków w stosunku do konwencjonalnych upraw. Po swojej prezentacji zasugerowałem że zamiast prowadzić dalszą dyskusję w auli urzędu, lepiej jeśli pójdziemy na zewnątrz na spacer do lasu tuż za budynkiem, aby wymienić się wiedzą o lokalnych ziołach pokazując na przykładach żywych roślin. Tak wiec wyszliśmy na dwór. Było tam około czterdziestu słuchaczy, wszyscy z nich mieli po około pięćdziesiąt lat, i nie byli zwykłymi rolnikami, ale głowami lokalnych społeczności rolniczych, najbardziej doświadczonymi i z największą wiedzą z nich wszystkich. Ale kiedy zauważyłem tuż przed budynkiem urzędu, pierwszą roślinę leczniczą na naszej wyprawie, rosnącą w ogrodzie, przystrzyżoną w kulkę. I zapytałem ich czy wiedzą co to jest. Odpowiedzieli że to jest tylko często sadzona w ogrodach, jedynie ozdobna roślina. Byli bardzo zdziwieni kiedy powiedziałem im że jest to roślina lecznicza, jedna z oryginalnych, rodowitych, starych Filipińskich środków leczniczych.
Ale później podczas spaceru, dołączyła do nas starsza kobieta. I wracając, dotarwszy do budynku City Hall, zapytałem tą panią czy ona zna zastosowanie tego przystrzyżonego w kulę krzewu. Odpowiedziała ona że zna tą roślinę dobrze. Że rośnie ona na dziko w wielu miejscach, a herbata z jej liści jest dobrym środkiem na bóle brzucha. Powiedziałem jej że bardzo się zdziwiłem wcześniej że żaden z naszych towarzyszy nie rozpoznał jej jako roślinę leczniczą. Odpowiedziała, że w przeszłości nie używano jej w celach ozdobnych, ale sporządzano z niej herbatkę, którą powszechnie pito nie tylko na kłopoty żołądkowe, ale również po prostu jako codzienny napój. Ale wtedy nadeszła kawa, i stawała się coraz to bardziej popularna, i coraz szerzej dostępna. I kiedy wszyscy zaczynali sadzić swoją własną kawę i pić ją codziennie, wszyscy zaczynali zapominać o Tsaang Gubat - rdzennym napoju swoich przodków.

Herbata Filipińska znana jest również pod nazwa łacińską Carmona retusa, posiada też rzadko używane dzisiaj synonimy takie jak Ehretia buxifolia, Carmona microphylla, Cordia retusa, Ehretia retusa, Ehretia heterophylla, Ehretia dentata, Ehretia monopyrena. Roślina ta znana jest jako Baapanaburi w Indiach, Ji Ju Shu w Chinach, Scorpionbush w Australii, Kinangan w Indonezji, Fukumangi w Japonii i Khoi Cheen w Tajlandii, ale ma i wiele innych nazw potocznych.

UPRAWA

Herbata Filipińska jest wiecznie zielonym krzewem o wykładających się pędach, mogącym osiągnąć 4m wysokości i tyle samo średnicy. Naturalnie występuje ona zarówno w wilgotnych tropikalnych zaroślach i lasach, jak i otwartych, suchych, stepowych terenach Południowo-wschodniej Azji i Australazji. Wymaga pełnego nasłonecznienia lub półcienia, najlepiej rozwijając się przy wysokich temperaturach i wilgotności, będąc jednocześnie rośliną odporną na susze. Ehretia microphylla nie wytrzymuje temperatur poniżej 0'C, ale w klimacie umiarkowanym z łatwością hodowana jest jako roślina doniczkowa, będąc jednym z najpopularniejszych krzewów do formowania na bonsai. Doskonale nadaje się do kreatywnego formowania, poprzez przycinanie i naginanie pędów, ze swoimi uroczymi drobnymi, lśniącymi liśćmi. Posiada drobne białe kwiatki i pomarańczowe owoce-jagody. Całe pędy z liśćmi mogą być ucinane o każdej porze roku, w celu ususzenia lub użycia na świeżo.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Świeże, drobno posiekane pędy z liśćmi gotuje się przez ok. 15min, albo suszone i pokruszone zaparza się jak herbatę, aby otrzymać orzeźwiający, bezkofeinowy napój, wielce przyjemny zarówno gorący jak i na zimno. Drobne, twarde, jagody Herbaty Filipińskiej są jadalne.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Ehretia microphlla jest szeroko używana na Filipinach, gdzie zazwyczaj nazywana jest Tsaang Gubat lub Chaang Gubat. Filipiński Departament Zdrowia umieścił tą roślinę na liście 10 dokładnie zbadanych i klinicznie przetestowanych ziół, zalecanych do domowego użytku w ,, Programie Tradycyjnej Medycyny ''. W formie odwaru z świeżych posiekanych, lub pokruszonych suszonych pędów z liśćmi, używana jest w przypadkach : problemów jelitowych jak nadmierne skurcze, bólach brzucha, biegunki, czerwonki, wirusowego zakażenia żołądka i jelit, kolce, kaszlu, gorączce. Odwary używane są również jako dezynfekujący płyn, do obmywania w przypadkach wyprysków skórnych, świerzbu, do podmywania poporodowego, oraz do płukania zębów (wysoka zawartość fluorków). Tsaang Gubat jest mało ale dostępny, pod postacią herbat, ekstraktów, tabletek i kapsułek.
W tradycyjnym systemie medycyny Śri Lanki zwanym Siddha, zioło to nazywane jest Kuruvichi lub Kuruvichi poondu, i używane jest na gorączkę, kaszel, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, czerwonkę, trąd, wypryski wywołane chorobami wenerycznymi, przy złamaniach kości, bezpłodności kobiet i biegunce u dzieci. Odwary z korzeni spożywane są przy kacheksji (wyniszczenie organizmu spowodowane nowotworami), kile, cukrzycy, jako antidotum na ukąszenia żmij oraz zatrucia roślinami, np. surowym maniokiem.
Ehretia microphylla zawiera microphyllony, kamferole (astragalin, nicotiflorin), baurenol, kwasy ursolowy i rozmarynowy, sterole (stigmasterol, stigmastanol, daucosterol, ehretianone (związek chemiczny chroniący przed jadem węży), cholesterol, campesterol, beta-sitosterol), trójterpeny (a-amyrin, b-amyrin), flawonoidy, quinony, alkaloidy, glikozydy, saponiny, taniny i fluorki.
Zioło to ma działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwbólowe, przeciwalergiczne, przeciwmutagenne, przeciwnowotworowe, przeciwbiegunkowe i wspomagające trawienie, przeciwgorączkowe, przeciwskurczowe i przeciwgrzybiczne.
Badania laboratoryjne wskazują użyteczność Ehretii w postaci sproszkowanej, przy leczeniu zaburzeń cyklu miesięcznego i niepłodności kobiet. Zioło to podawane w niewielkich ilościach jest bezpieczne dla dzieci i podawane jest na kolkę dla niemowlaków karmionych jeszcze mlekiem.
Metanolowy ekstrakt z liści Ehretii wykazuje silne działanie antyhistaminowe.

Źródła

,, Medicinal Plants of the Philippines '' - dr. Eduardo Quisumbing, Katha Publishing 1978
,, Useful Plants of the Philippines '' Volume 3 - William H. Brown, Acorn Press 1950
,, Medicinal Plants Research in Asia - Volume I : The Framework and Projects Workplans '' - Bioversity International
,, Ethnopharmacology of Medicinal Plants : Asia and the Pacific '' - Christophe Wiart, Springer Science and Buisness Media 2007
,, Indian Medicinal Plants : An Illustrated Dictionary '' - C.P. Khare, Springer Science and Buisness Media 2008
,, CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants '' - Umberto Quattrocchi , CRC Press 2012

http://www.philippineherbalmedicine.org/tsaang_gubat.htm
http://www.stuartxchange.com/Tsaang.html
http://www.medicalhealthguide.com/articles/tsaanggubat.htm#c
http://www.researchgate.net/publication/270957123_Pharmacognostical_studies_on_Ehretia_microphylla_Lamk
http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Carmona+retusa
http://www.rjpbcs.com/pdf/2014_5(1)/[29].pdf
http://www.saintlucianplants.com/floweringplants/boraginaceae/beurrvirg/beurrvirg.html
http://www.samarnews.com/news2008/nov/f1900.htm
http://keys.trin.org.au/key-server/data/0e0f0504-0103-430d-8004-060d07080d04/media/Html/taxon/Carmona_retusa.htm
http://lyfe.aasaysay.com/page/id/321/?cat_id=89&item_id=235
http://davesgarden.com/guides/pf/go/98632/#b
http://www.ijipsr.com/sites/default/files/articles/IJIPSRMNR-300.pdf
http://www.environment.gov.au/node/16342
http://www.ijpbs.net/vol-3/issue-3/pharma/31.pdf
http://bonsaibeginnings.blogspot.com/2011/09/ehretia-buxifolia-poor-mans-tea.html
http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon
http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/duke/ethnobot.pl?ethnobot.taxon=Ehretia%20microphylla
http://www.herbs-info.com/wild-tea.html
http://www.mellobonsai.com/care/Fukien-tea-bonsai.aspx
http://www.slideshare.net/lopao1024/10-doh-approved-herbal-medicine-pm-zabat
http://www.nzdl.org/gsdlmod?e=d-00000-00---off-0envl--00-0----0-10-0---0---0direct-10---4-------0-1l--11-en-50---20-about---00-0-1-00-0--4----0-0-11-10-0utfZz-8-00&cl=CL2.4&d=HASH01290cc2cf502a77dfae1d72&gt=2

piątek, 3 lipca 2015

Czosnkowe Pnącze, Ajos Sacha - Mansoa alliacea, Pseudocalymma alliaceum, Cydista aequinoctialis

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Czosnkowe Pnącze jest bardzo ozdobną, pnącą tropikalną rośliną, pochodzącą z Amazońskich Lasów Deszczowych, gdzie znana jest jako Ajos Sacha (także Ajo Sacho lub Ajossacha), co znaczy po Hiszpańsku - Fałszywy Czosnek. Powodem tego jest charakterystyczny czosnkowy zapach, wydzielany przez zmiażdżone liście tego pnącza. Aromat ten spowodowany jest zawartością tych samych substancji chemicznych, które zawiera czosnek, dlatego też roślina ta posiada również i właściwości lecznicze czosnku. Z powodu jej pięknych kwiatów Ajos Sacha znaleźć można w ogrodach Południowo-wschodniej Azji (w Pakistanie nazywana jest Blue Shower), oraz innych tropikalnych częściach świata, a także jako domową roślinę w klimatach umiarkowanych. Jednak jako zioło, pnącze to jest prawie nie znane poza rejonem pochodzenia, gdzie pełni ono ważną rolę zarówno w tradycyjnym lecznictwie jak i współczesnej fitoterapii. Ajos Sacha należy do roślin używanych w duchowych obrzędach Amazońskich plemion. Zioło to spożywa się przed rytuałem Ayahuasca, aby oczyścić krew i ciało, uzyskać fizyczną i psychiczną równowagę, oraz odpędzić złe moce i przynieść szczęście. W tym celu często zioło to spala się w domach.
Czosnkowe Pnącze ( z angielskiego Garlic Vine ) posiada wiele nazw potocznych odnoszących się do Czosnku - Garlic Creeper, Garlic Shrub, Garlic Rope, Amazonian Garlic Bush, Bejuco de Ajo, Ajos del Monte, Sucho Ajo and Cipo de Alho, to tylko niektóre z nich. Najpopularniejszą nazwą łacińską tej rośliny jest Mansoa alliacea, posiada ona jednak tak wiele synonimów, będących wciąż w użyciu, że przyprawia każdego botanika o ból głowy. Oto niektóre z nich : Pseudocalymma alliaceum, Cydista aequinoctialis, Bignonia alliacea, Bignonia aequinoctialis, Adenocalymma alliaceum, Adenocalymma pachypus, Pachyptera alliacea, Pseudocalymma sagotti, Pseudocalymma pachypus.

UPRAWA

Mansoa alliacea jest wieczniezielonym, na wpół zdrewniałym pnączem, potrafiącym wspiąć się nawet na wysokość 12m, jednak zazwyczaj osiągającym około 3m. Roślina ta oplata pnie drzew, ogrodzenia, pnie się po ścianie (często wymagając mocowania), lub tworzy formę krzewu. Jako tropikalne pnącze wymaga ono wysokich temperatur i wilgotności. Temperatury poniżej zera mogą z łatwością zabić całą roślinę, którą można hodować w donicy jako roślinę domową. Czosnkowe pnącze znosi półcień jednak najlepiej czuje się i kwitnie w pełnym nasłonecznieniu. Intensywne kwitnienie może występować 2-3 razy do roku, a przepiękne kwiaty utrzymują się około 3 tygodni, zmieniając barwę z lawendowo-fioletowej na blado-fioletową aż do prawie białej. Aby stymulować pojawianie się nowych pąków kwiatowych należy usuwać przekwitnięte kwiatostany. W przeciwnym razie roślina zamiast wytwarzać nowe kwiaty zacznie zawiązywać strąki z nasionami. Ajos Sacha uwalnia czosnkowy zapach tylko wtedy, kiedy jej liście i pędy są uszkadzane lub przycinane. Pnącze to może być rozmnażane przez ukorzenianie pędów lub wysiewanie nasion, w obu przypadkach wymagane są wysokie temperatury. Liście tej rośliny mogą być zbierane o dowolnej porze roku.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Mieszkańcy rejonów Amazońskich Lasów Tropikalnych, używają liście Czosnkowego Pnącza jako warzywo i przyprawę. Świeże młode i delikatne liście i pędy mogą być posiekane i użyte jak szczypiorek do posypywania na sałatki, kanapki, ziemniaczki lub jakiekolwiek inne potrawy. Stare, twarde liście mogą być używane na świeżo, zmiażdone lub posiekane, albo ususzone i zmiażdzone lub sproszkowane, mogą być one użyte jako substytut czosnku.
Kwiaty kiedy są młode i ciemno fioletowe są chrupkie jak sałata, i mają unikalny dziwaczny smak. To połączenie owocowej słodyczy z czosnkowym posmakiem. Z czasem ich kolor blaknie zamieniając się w róż, a ich tekstura staje się bardziej papierowa, nadal nadają się do użycia ale są mniej słodkie i owocowe.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Ajos Sacha jest powszechnie używane w tradycyjnej medycynie Amazońskich plemion na takie schorzenia jak: gorączka, przeziębienie, grypa, kaszel, astma, zapalenie płuc i inne dolegliwości układu oddechowego, bóle reumatyczne i artretyczne oraz wszelkie stany zapalne, malarie, nowotwory, grzybice, bóle głowy, lumbago i mięśniobóle, rozdrażnienie, szok i zaburzenia nerwicowe, dolegliwości macicy, epilepsję, skurcze, zranienia, obrzęki, podwyższony poziom cholesterolu, niestrawności i zaparcia.
Liście mogą być spożywane na świeżo lub suszone.Wszystkie części rośliny łącznie z korzeniami, mogą być używane w formie naparów, wywarów (jednak niektóre właściwości mogą być utracone na skutek dłógiego gotowania), nalewek lub tabletek, jednak wywary i nalewki zazwyczaj sporządza się z kory lub korzeni.
Mansoa alliacea posiada wałściwości przeciwbólowe, przeciwutleniajace, przeciwgrzybiczne, przeciwreumatyczne, przeciwartretyczne, przeciwzapalne, przeciwskurczowe, przeciwkaszlowe, antywirusowe, antybakteryjne, wspomagające trawienie, przeciwgorączkowe, sciągające, tonizujące,
detoksykacyjne, przeczyszczajace, przeciwrobacze i owadobójcze.
Zioło to zawiera alkaloidy, taniny, fenole (m.in. pochodne lapacholu), flawonoidy (antocyjany), glikozydy, saponiny, ligniny, triterpenoidy, chinony i sterole (beta sitosterol, stigmasterol, daucosterol, fucosterol). Cechą charakterystyczną Czosnkowego Pnącza jest zawieranie tych samych związków siarkowych, które znajdują się w czosnku, takie jak aliin i allyl sulphides. Związki te znane są ze swoich właściwości obniżania poziomu cholesterolu, oraz hamujące wchłanianie cholesterolu z jelit. Drewno z pędów Mansoa alliacea zawiera dwa związki lapachone o potwierdzonym działaniu przeciwnowotworowym. Odwary z pędów z liśćmi używane są w formie okładów na bóle reumatyczne i artretyczne, przemęczone mięśnie i stany zapalne skóry. Nalewka z korzenia na bazie alkoholu z trzciny cukrowej, używana jest jako ogólno-regenerujący tonik. Herbata z liści Ajos Sacha, podawana jest przez Peruwiańskie plemiona Amuesha kobietom, w celu zwiększenia płodności. Liście tego zioła są również dodawane do przez niektóre plemiona do kąpieli, aby pomóc w leczeniu grypy, stanach gorączki, bólów i skurczy mięśni oraz przemęczenia. Czosnkowe Pnącze używane jest również do odstraszania insektów i węży. Zmiażdżone liście przykładane są do czoła aby uśmierzyć bóle głowy.