Sideritis scardica - Gojnik scardica, Grecka Górska Herbata

English version

     KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Sideritis zwany w Polsce Gojnikiem jest rodzajem bylin należącym do rodziny jasnowatych. Sideritis scardica pochodzi z gór Bałkan gdzie od czasów antycznych uważany jest za panaceum. Herbata z jego pędów kwiatowych jest bardzo popularna w Bułgarii, Grecji, Macedonii, Turcji, Albanii i niektórych innych rejonach Morza Śródziemnomorskiego. Gdzie roślina ta porasta górskie stoki i w ostatnim stuleciu zaczęła być również uprawiana przemysłowo. Pomimo że wiedza na temat właściwości leczniczych jakie posiada Gojnik, została potwierdzona przez badania laboratoryjne i kliniczne, zioło to jest wciąż prawie całkowicie nieznane w reszcie Europy i na innych kontynentach. W Bułgarii, gdzie Gojnik scardica  wpisany został do Czerwonej Księgi roślin zagrożonych wyginięciem, herbata z niego jest bardzo popularna. Wychwalana jest ona za swój unikalny, subtelny aromat i zalety zdrowotne, które przyniosły jej imię Bułgarskiej Viagry. Interesującym jest fakt że podczas rządów Komunistów, kiedy Bułgaria należała do Bloku Socjalistycznego, informacje o tej roślinie nie były upubliczniane i jedynie członkowie partii mieli do niej dostęp i możliwość jej konsumpcji. Herbata z Gojnika była podawana zarówno rosyjskim jak i amerykańskim astronautom przed wyprawami w przestrzeń kosmiczną. Istnieje kilka gatunków z tego rodzaju, które posiadają bardzo zbliżony zarówno wygląd jak i właściwości smakowe i medyczne, są to min. Sideritis scardica, Sideritis raeseri, Sideritis euboea, Sideritis montana i Sideritis syriaca wszystkie one występują naturalnie na Bałkanach i w rejonach Morza Śródziemnomorskiego i mają tendencję do hybrydyzacji.
     Nazwa Sideritis pochodzi od greckiego słowa ,,sideros'' znaczącego żelazo i wiąże się ona z zastosowaniem tego zioła w leczeniu ran zadanych przez żelazne bronie. Scardica pochodzi od scardus - łacińskiej nazwy określającej pasmo górskie Szar Płanina, gdzie roślina ta została znaleziona i opisana przez niemieckiego botanika Augusta Grisenbach'a. W języku angielskim można zioło to znaleźć pod wieloma nazwami. Ironwort jest nazwą dla całego rodzaju Sideritis. Moutain Tea (Górska Herbata) i Greek Moutain Tea (Grecja była pierwszym exporterem tej herbatki) oraz Shepperd's Tea (Herbata Pasterzy) są nazwami pod którymi kryć się mogą różne gatunki Sideritis. Mursalski Tea (Мурсалски чай), Pirin Tea (Пирински чай) i Olympus Tea odnoszą się wyłącznie do Sideritis scardica i wskazują na region pochodzenia. Pierwszą nazwą określa się herbatę zebraną z zioła rosnącego w górach Rodopy, drugą zbiory z pasma Piryn - obydwa te rejony znajdują się na terenie Bułgarii, trzecia nazwa należy do surowca pochodzącego z Greckich gór Olimpu. Polska nazwa Gojnik odnosi się do właściwości przyśpieszania gojenia ran jakie posiada to zioło.                                
 

   
 
      UPRAWA

  W naturalnej formie Sideritis scardica jest byliną tworzącą niewielkie rozety liści wyrastajacych bezpośrednio z korzenia i jedynie łodygi kwiatowe (przeważnie nie wiecej niż dziesięć) wybijają się w górę, sięgając do 60cm. Ma to miejsce na skalistych zboczach gór lub obrzeżach lasów, gdzie  Gojnik radzi sobie doskonale z niedostatkiem lub słabą jakością gleby. Z kolei w uprawie, przy dobrej jakości gleby (zasadowej lub neutralnej), jedna roślina  potrafi rozrastać się do dwóch metrów średnicy, produkując ponad sto pędów kwiatowych jednocześnie. Gojnik rozmnażany jest z nasion dając kwiaty dopiero w drugim roku. Pomimo że jest to roślina wieloletnia, uważana jest za roślinę krótkowieczną. Lubi silne nasłonecznienie ale toleruje również półcień. Gojnik doskonale radzi sobie z ekstremalnymi upałami i okresowymi suszami jak i silnymi mrozami (do -25'C pod pokrywą śniegową lub sztucznym osłonięciem). Z kolei nie znosi nadmiernej wilgoci w glebie i łatwo zagniwa, szczególnie w okresie zimowym. W pełni rozwinięte łodygi kwiatowe mogą być zbierane od czerwca do sierpnia, przy wczesnych zbiorach można nawet uzyskać zadowalający drugi plon w okolicy września.


    ZASTOSOWANIE W KOSMETYCE

  Pomimo że zawartość olejków eterycznych nadaje tej roślinie bardzo przyjemny, wyrafinowany, subtelnie ziołowy zapach, na rynku perfum dostępny jest jedynie ,,Sideritis''. Jest to produkt stworzony w 2009 przez Maria Candida Gentile i skierowany jest zarówno do kobiet jak i mężczyzn. Również inne zalety tego zioła, jak właściwości przeciwutleniające, dezynfekujące i detoksyfikujące nie są dostatecznie wykorzystywane w kosmetyce. Z trudem można znaleść Gojnik w markach jak ,,Korres'' i ,,Ile de Jardin'' oferujące kremy, toniki i żele zawierające ekstrakt z Sideritis scardica, nadające skórze zdrowie i młody, piękny wygląd.

 
    ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Napary i odwary z pędów kwiatowych Sideritis scardica uważane są od wieków za panaceum. Ta herbatka o bardzo łagodnym, przyjemnym smaku, może być pita przy każdej okazji aby wspomóc leczenie lub zapobiec wszelkim chorobom. Pomimo wielu badań medycznych nie stwierdzono żadnych przeciwwskazań ani efektów ubocznych tego zioła. Dlatego Gojnik jest szeroko polecany przez lekarzy z wielu dziedzin. Jego przeciwzapalne, antyseptyczne i łagodzące podrażnienia działanie jest pomocne przy przeziębieniu, grypie, anginie, jak również astmie, bronchicie i innych dolegliwościach płuc. Picie szklanki na godzinę przed posiłkiem, zalecane jest przy wszelakich dolegliwościach układu pokarmowego. Gojnik wzmacnia zarówno wątrobę jak i nerki i uważany jest za pomocny przy infekcjach dróg moczowych oraz chorobach prostaty i reumatyźmie. Badania kliniczne dowiodły jego właściwości przeciwdziałania osteoporozie. Spożywanie tej herbatki wzmacnia oczy, pamięć oraz wpływa kojąco na układ nerwowy. Gojnik obniża ciśnienie krwi co pomaga zapobiegać atakom serca a jego właściwości przeciwutleniające i detoksyfikujące stwarzają go użytecznym przy zapobieganiu i walce z rakiem. Ogólne zalety prozdrowotne tej rośliny sprawiają ją użytecznym lekiem przy alergii oraz ogólnym osłabieniu organizmu, te wzmacniające właściwości przyniosły jej miano Bułgarskiej Viagry. Rozgniecione liście są doskonałym opatrunkiem na zranienia, ich powierzchnia jest omszona a sok działa odkarzajaco, co pomaga w procesie gojenia.  Gojnik scrdica zawiera m.in. flawonoidy, diterpeny, steroidy, iridoidy, kumaryny, lignany i olejki eteryczne.

         Źródła

http://www.fragrantica.com/news/MOUNTAIN-TEA-Sideritis-The-Humble-3706.html
http://shop.balkanherbs.co.uk/mursalski-tea-2-w.asp
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22274814
http://connection.ebscohost.com/c/articles/83586326/extracts-sideritis-scardica-as-triple-monoamine-reuptake-inhibitors
http://gigaplus.makeshop.jp/estia/pdf/sideritis/Sideritis-in-mood-disorders-and-ADHD.pdf