Zioła z Odległych Krain: września 2017

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Medinilla to rodzaj tropikalnych krzewów, z których niektóre potrafią się piąć po drzewach jak pnącza, lub całkowicie rosną na drzewach. Ale nie jako pasożyty, one po prostu wykorzystują dogodne miejsca, takie jak rozwidlenia konarów, gdzie rośnie mech i gromadzą się opadłe martwe liście, zatrzymując nieco wilgoci i kompostu. Większość Medinillji pochodzi z Południowo-Wschodniej Azji, ale pewne gatunki odkryte zostały również w Afryce i Północnej Australii.
Wiele gatunków Medinillji tworzy charakterystyczne kiście kwiatów poprzedzających różowe jagody, zmieniające po dojrzeniu kolor na czarny. Te kwiaty i jagody są zazwyczaj tak piękne, że niektóre z tych gatunków o najbardziej imponujących kiściach kwiatowych, zaczęły być uprawiane w celach ozdobnych. Najbujniej rosnącym i najbardziej spektakularnym z tych gatunków jest Medinilla magnifica, czyli Medinilla wspaniała. I dlatego jest ona najpopularniejszym gatunkiem Medinillji, który można znaleźć obecnie w hodowli na całym świecie. Kilka innych gatunków takich jak Medinilla pendula, Medinilla speciosa i Medinilla cummingii, pomimo że mniej popularne są również hodowane w tropikalnych ogrodach oraz jako rośliny domowe w krajach o mroźnych zimach.
Pomimo faktu że wspomniane tutaj, uprawiane gatunki Medinillji, rodzą kiście jagód przypominające winogrona i nazywane są często jako Azjatyckie Winogrona (Asian Grapes). Większość posiadaczy tych roślin nigdy nie słyszała o tym że jagody te są jadalne. A ci nieliczni którzy o tym wiedzą, nigdy nie pomyśleli by o tym że liście, kwiaty, pąki kwiatowe, łodyżki kwiatowe i owocowe Medinilli są również jadalne. Jagody są bardzo słodkie i miękkie po dojrzeniu, pozostałe części włączając liście są chrupkie i kwaśne, co sprawia że Medinilla jest bardzo interesującym warzywem liściastym, i jednym z najbardziej niewykorzystywanych na całym świecie.
Nawet na Filipinach, skąd M. magnifica, M. pendula i wiele innych gatunków Medinilli pochodzi, i gdzie obecnie rośliny te powszechniej występują jako ozdoby ogrodów niż rosną na dziko. Większość ludzi zna je jedynie z ich niesamowitego piękna, tylko niektórzy wiedzą że ich jagody są jadalne, bardzo nieliczni (głównie rdzenni mieszkańcy odległych rejonów górskich) wiedzą że liście Medinilli są jadalne, a ich właściwości lecznicze są prawie całkowicie nieznane.
Bardzo trudno jest znaleźć jakiekolwiek wzmianki na temat jadalności lub zastosowań medycznych Medinilli w jakiejkolwiek literaturze, lub znaleźć kogoś kto mógłby ci coś o tym powiedzieć. Ale ja miałem szczęście. Pewnego dnia mój przyjaciel powiedział mi że jego roślina posiada nie tylko jadalne owoce, ale i jadalne, przyjemnie kwaśne liście. Wypytując go dowiedziałem się że w regionie Mountain Province (Cordillera, Filipiny) roślina ta nazywana jest Gulingbanban, a jej liście używane są do gotowania w potrawach zamiast Kalamansi (Citrofortunella microcarpa, kwaśny cytrus bardzo popularny na Filipinach, taka mikro limonka), lub Tamaryndu (niedojrzałe owoce lub świeże liście są powszechnie używane w Południowo-Wschodniej Azji dla ich kwaśnego smaku). Zakochałem się w liściach Medinilli od pierwszego kęsa. Tak mile kwaśne, orzeźwiające i chrupkie. I jest to nie tylko kwaśne liściaste warzywo (bardzo niewiele liściastych warzyw posiada jakąkolwiek kwaskowatość), ale jest to wieloletnie kwaśne liściaste warzywo. A wieloletnie, liściaste warzywa do całorocznego zbioru zawsze budzą moje poważne zainteresowanie, szczególnie jeśli dowiedzione jest że są łatwe w uprawie. Medinilla jest wspaniałym, pięknym krzewem, do którego tak wiele osób na całym świecie ma dostęp, ale tak niewiele wie o tym jak smaczne i zdrowe są jej liscie, owoce i kwiaty - to musi być zmienione.
Od razu od pierwszego posmakowania liścia Medinilli, miałem silne przeczucie że muszą one posiadać jakieś znaczące działanie poprawiające zdrowie. Tak więc przekopywałem wiele źródeł, ale znalazłem niewiele informacji, i nawet moje największe autorytety z dziedziny warzyw i ziół Filipin, nie były w stanie powiedzieć nic na ten temat. I zazwyczaj sami byli zaskoczeni słysząc że liście Medinilli są jadalne. Ale te szczątkowe informacje jakie udało mi się znaleźć, na temat tradycyjnego zastosowania medycznego Medinillii. A także moje empiryczne doświadczenia, mogą przynajmniej dać wam ogólne pojecie o zdrowotnych właściwościach tych roślin. I mam nadzieję że artykuł ten zainspiruje i zdopinguje niektórych naukowców, do badań farmakologicznych i etnobotanicznych nad Medinillami, jako że obecnie ich liczba jest znikoma.

Jeśli chodzi o botaniczną klasyfikację Medinillji to jest ona wielkim bałaganem. Istnieją dziesiątki niezidentyfikowanych gatunków, jako że cały czas odkrywane są nowe Medinillje, w odległych dzikich dżunglach Indonezji i Filipin. Niektóre z nich zanotowano jedynie w jednej lokacji, albo tylko jeden egzemplarz został kiedykolwiek znaleziony. Związane jest to z łatwością zapylania krzyżowego blisko spokrewnionych gatunków Medinilli, tworzone są przez to nowe hybrydy zarówno w stanie naturalnym, dzikim, jak i w uprawach gdzie ogrodnicy starają się aby wyprodukować nowe kultywary (na przykład o innym odcieniu kwiatów lub o bardziej okazałych).
Ale nawet jeśli chodzi o te bardziej popularne gatunki Medinilli, brak jest dobrej botanicznej dokumentacji, a informacje z różnych źródeł przeczą sobie. Ale mogę was zapewnić że bez względu na to jaką nazwę naukową im nadano, jeśli są one bardzo podobne do gatunków Medinilli które pokazuję poniżej, mogą być one bezpiecznie spożywane i wszystkie smakują tak samo. W istocie nie ma żadnych doniesień o zatruciach jakimkolwiek z gatunków Medinilli, i jedynie liscie kilku gatunków (krzewiasto - pnących) z tych które próbowałem (40+), nie posiadały przyjemnego kwasnego smaku.

Medinilla magnifica - Rose Grape, Philippine Orchid Tree (Angielski), Hong Wei Suan Jiao Gan (Chiny), Kalibas (Filipiny - Mindanao)

Medinilla pendula - Agubangbang, Balanban, Ballangbang, Gubangbang (Igorot - Filipiny)

Medinilla speciosa - Showy Asian Grapes (Angielski), Parijoto (Indonezja)

Gulingbanban - Medinilla sp. sp. - oznacza że jest to niezidentyfikowany gatunek Medinilli

UPRAWA I ZBIÓR

Medinilla magnifica, M. pendula, M. speciosa i blisko spokrewnione gatunki są wiecznie zielonymi, tropikalnymi krzewami, pochodzącymi z gęstych wilgotnych lasów Filipin, Malezji i Indonezji. Z natury są epifitami, co oznacza że często rosną na drzewach, ale nie jako pasożyty, ale po prostu korzystając z wilgoci i materiału organicznego nagromadzonego w rozwidleniach konarów. Pokazuje to że te Medinille tak samo Orchidee, potrafią z powodzeniem przetrwać przez długi czas mając niewiele gleby i wilgoci (Medinilla magnifica jest czasem nazywana Philippine Orchid a Medinilla myriantha - Malaysian Orchid). Ale dla najlepszego wzrostu powinny być sadzone w żyznej, kompostowej, lekko kwaśnej lub obojętnej, wilgotnej ale dobrze przepuszczalnej glebie. Ale jeśli rośliny te mają dużo pokarmu i wody, mogą rosnąć świetnie, ale mogą wytwarzać niewiele kwiatów. W takim wypadku, lekkie przesuszenie lub przycięcie, może pobudzić je do kwitnienia. Pomimo że lubią one wilgotne, częściowo zacienione miejsca, radzą sobie one dobrze z silnymi długotrwałymi suszami i piekącym słońcem (chociaż czasem na liściach mogą się pojawić żółto-brązowe plamy).
Pomimo że ich liście mogą znacznie różnić się kształtem i rozmiarem, wszystkie gatunki Medinilli typu Asian Grapes mają taką samą charakterystykę wzrostu. Zamiast głównego pnia, wytwarzają wiele pędów prosto z podstawy korzeniowej, co powoduje że są one szeroko rozrastającymi się krzewami (ale mogą byś formowane aby mieć jeden główny pień i kształt parasola albo inny). Potrafią dorastać do ok. 2m wysokości i ponad tyle szerokości (M. magnifica może osiągać nawet 3m wysokości i 4m szerokości).
Na Filipinach, pomimo że zazwyczaj jakieś kwiaty pojawiają się przez cały rok na okrągło, najintensywniejsze kwitnienie następuje w sezonie suchym. I ogólnie rośliny rosnące w miejscach bardziej nasłonecznionych kwitną obficiej niż te rosnące w zacienieniu. Medinillie nie lubią temperatur poniżej 10'C, ale przez krótki okres mogą przetrwać temperatury nawet bliskie 0'C, i żadne upały nie są im straszne. Ale w uprawie domowej wymagają regularnego spryskiwania czystą wodą w okresie zimowym, ponieważ systemy ogrzewania sprawiają że powietrze jest bardzo suche, co może powodować opadanie liści. Medinillie są dosyć odporne na szkodniki i choroby, ale przędziorki i grzybice mogą czasem atakować ich liscie, i niektóre ślimaki również je lubią. Łatwo rozmnaża się je zarówno przez sadzonki ze zdrewniałych pędów jak i nasiona.
Liście Medinillii mogą być zbierane do spożycia o każdej porze roku. Pozostają świeże przez całkiem długi czas nawet w wysokich temperaturach, aby zatrzymać je świeże na jeszcze dłużej można zbierać całe gałązki i trzymać je w wodzie (ale oczywiście to strata gałązek jeśli mamy własne Medinillie na wyciągniecie ręki). Najlepsze są te które są młode ale w pełni lub prawie całkiem rozwinięte, nierozwinięte liście zazwyczaj są bez smaku, za to stare mogą być twardawe. Pomimo że ich jagody są dojrzałe dopiero kiedy mają czarną barwę, mogą być zbierane w czasie kiedy są nadal różowe, jeśli chcemy żeby miały kwaśny smak.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Większość gatunków Medinilli rodzi jadalne owoce. Pomimo że wiele z tych gatunków jest często nazywane Azjatyckimi Winogronami (Asian Grapes), są one podobne do winogron jedynie pod tym względem że ich owoce rosną zebrane w kiście. Owoce wielu Medinilli, takich jak Medinilla pendula, są podobne rozmiarem, wyglądem i budową (posiadają liczne drobne nasionka) do owoców czarnej jagody, ale niektóre gatunki takie jak Medinilla magnifica, płodzą owoce dwa lub trzy razy większe. Po pełnym dojrzeniu, te czarne owoce Medinilli są bardzo słodkie i smakują trochę jak czarne jagody, i są tak miękkie że nie można ich zebrać nie zgniatając. Dlatego właśnie mogą one być jedynie spożywane na świeżo lub zbierane na konfitury. Bardzo młode owoce są bez smaku, ale kiedy są starsze ale wciąż niedojrzałe, mają kwaśny smak. Jedna Filipinka powiedziała mi, że w takim właśnie stanie, zanim staną się słodkie, je się je na surowo maczane w occie. (Istnieją gatunki Medinilli o czerwonych i pomarańczowych jadalnych jagodach, niektóre wyrastają nie w gronach ale prawie całkiem wprost z gałęzi - ale to już inna historia).
Soczyste łodyżki kwiatowo-owocowe, moga być jedzone na świeżo tak samo jak paki kwiatowe i otwarte kwiaty, i wszystkie one są zazwyczaj bardziej kwaśne od liści, ale ogólnie smakują bardzo podobnie. Ale świeżo rozwinięte kwiatki są wyjątkiem, ponieważ posiadają one nie tylko kwaśny smak Medinilli, ale również wspaniały unikalny aromat.
Liście Medinilli mają miły, zazwyczaj silnie, kwaśny smak, co uważam za wspaniałe biorąc pod uwagę że większość warzyw liściastych posiada łagodny lub gorzki smak. Zazwyczaj są one bardzo chrupkie, ale na przykład starsze liście Medinilli magnifica mogą być dosyć twardawe i cierpkie, tymczasem nawet stare liście Medinilli pendula są chrupiące i niezbyt cierpkie. Najlepiej zbierać je kiedy jeszcze młode ale w pełni rozwinięte, nierozwinięte liście zazwyczaj nie mają żadnego smaku. Mogą być one jedzone na świeżo, dodawane posiekane do sałatek, lub używane do gotowania w potrawach takich jak zupy, gulasze, zasmażki, lub jakichkolwiek innych którym chcemy dodać nieco kwaśności. Mogą być one również poszatkowane dodawane do napoi zamiast cytryny.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Bardzo mało informacji można znaleźć gdziekolwiek, na temat właściwości medycznych gatunków Medinilli. Tylko niektóre rdzenne społeczności Południowo-Wschodniej Azji i Afryki posiadają wiedzę na temat leczniczego zastosowania Medinillii, otrzymaną od przodków. I prawdopodobnie istnieje o wiele więcej tradycyjnych zastosowań, poza tymi które zostały zanotowane podczas badań etnobotanicznych. Jedynie kilka farmakologicznych badań nad tymi roślinami przeprowadzono w Indonezji, na Filipinach, w Japonii i Wietnamie.
Moje własne doświadczenia z M. magnifica, M. pendula, M. speciosa i podobnie wyglądającymi gatunkami Medinilli, mówią że ich świeże, młode, ale w pełni rozwinięte liście, mają wszystkie taki sam smak i właściwości. Są one kwaśne, posiadają właściwości ściągające, silnie rewitalizujące i stymulujące zarówno psychicznie jak i fizycznie. Pomimo że nie mogłem zaprzeczyć moim odczuciom, na początku wąchałem się przed uznaniem liści Medinilli za zioło stymulujące. Jako że efekt ten mógł być po prostu rezultatem autosugestii, i uczucie to mogło wynikać zwyczajnie z podekscytowania jako że jedzenie Medinilli było dla mnie czymś nowym. Ale moje wątpliwości zostały rozwiane, kiedy znalazłem informację że saponiny i steroidy zidentyfikowane zostały w liściach Medinilli speciosa. Saponiny znane są z poprawiania krążenia, zwiększania przepływu krwi zarówno do mózgu jak i mięśni, tymczasem steroidy przeważnie stymulują nasz umysł i ciało na poziomie hormonalnym. Liście te są również bogate w witaminę C, która zwalcza efekty zmęczenia, zwiększa odporność organizmu, posiada silne działanie przeciwutleniające, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne.
Liście, kwiaty, niedojrzałe owoce i łodyżki kwiatów/owoców, potrafią dobrze poprawiać trawienie. Ale jeśli ktoś cierpi na nadkwasowość żołądkową, wtedy oczywiście powinien unikać kwaśnych części Medinilli i spożywać jedynie w pełni dojrzałe, słodkie owoce.
Powiedziano mi również że zmiażdżone niedojrzałe owoce uśmierzają ból i usuwają opuchlinę po nacieraniu nimi w miejscu ugryzień przez mrówki.

Poniżej umieściłem wszystkie informacje jakie udało mi się znaleźć na temat zastosowań medycznych Medinillji, łącznie z gatunkami które nie są głównym tematem tego artykułu, ale dalekimi krewnymi Azjatyckich Winogron.

Medinilla pendula - w regionie Cordillera na Filipinach, liście są jedzone, lub odwary z liści pite jako kuracja przeciw kaszlowi, przeziębieniu i grypie. Testy potwierdziły przeciwutleniające działanie liści M. pendula (aktywność zwalczania wolnych rodników etanolowego ekstraktu z liści DPPH IC50 255.363µg/ml). Owoce zawierają flawonoidy, alkaloidy, steroidy, saponiny i polifenole.

Medinilla speciosa - w Indonezji kwiaty spożywane są bezpośrednio w celu wzmocnienia płodu. W Malezji w Sabah, wierzy się że jedzenie tych owoców może uchronić przed chorobami oczu. Testy fitochemiczne wykazały że owoce zawierają flawonoidy i saponiny. Ekstrakt etanolowy z owoców Medinilli speciosa wykazał umiarkowana cytotoksyczność przeciw komórkom raka piersi T47D (z wartością IC50 na poziomie 614,50 µg/ml i wywoływaniem zmniejszania żywotności komórek przy większym stężeniu), co sugeruje że może on być użyty jako środek chemoprewencyjny.
Liście zawierają saponiny (1,1%), taniny, flawonoidy, glikozydy, steroidy i alkaloidy. Badania potwierdziły przeciwbakteryjne działanie liści M. speciosa, ich metanolowy ekstrakt wykazał większą efektywność przeciw bakteriom Gram pozytywnym, niż Gram negatywnym, (stopień minimalnej koncentracji wywołującej ograniczenie rozwoju (The Minimum Inhibition Concentration - MIC) metanolowego ekstraktu przeciw Escherichia coli to 50 mg/ml, a przeciw Staphylococcus aureus to12,5 mg/ml.).

Medinilla magnifica - na wyspie Mindanao na Filipinach, wywar z liści pity jest w celu pozbycia świerzbu. Liście i pędy zawierają : fenole proste, kwasy fenolowe (galusowy, protokatechowy, wanilinowy, syryngowy, p-kumarowy, kawowy i ferulowy), phloroglucinol, polyphenol oxydase, ellagitannins, taniny - hydrolizujące (duże ilości) i skondensowane (niewielkie ilości), saponiny, alkaloidy i flawonoidy.

Extrakt z Medinilli magnifica wykazał ograniczenie wzrostu i mnożenia się form trypogmastigotycznych pasożytów typu protozoa - Trypanosoma brucei (IC50 2.25 μg/mL), powodujących Śpiączkę Afrykańska.

Medinilla radicans - Indonezyjczycy zjadają liście z odrobiną soli w celu pozbycia się krwi w kale, działanie to prawdopodobnie wynika z zawartości tanin powodujących ściąganie tkanek.

Medinilla hasselti - w Malezji liście używane są zewnętrznie w celu łagodzenia bólów głowy

Medinilla mirabilis - w zachodniej części tropikalnej Afryki (Nigeria, Kamerun, Gabon), liście używane są do zwalczania dolegliwości układu oddechowego. Liście te w połączeniu z Rajskim Ziarnem (Grains of Paradise, Melegueta Pepper - Aframomum melegueta), używane są jako środek przeciwkaszlowy. Podgrzane liście przykładane są na rany w celu zasklepianiu i lepszego gojenia.

Medinilla crassifolia - w Indonezji rozgniecione liście stosowane są w formie okładów na świeże rany w celu zatrzymania krwawienia, liście zmiażdżone na pastę przykładane są na czoło aby przynieść ulgę od bólu głowy.

Medinilla crassinerivia - liście są żute aby umożliwić poczęcie, roślina używana jest w leczeniu raka nosa, przeżuta przykładana jest na owrzodzenia

Medinilla assamica - stosowana na wrzody, czyraki i rany

Medinilla corallina - na Borneo odwary z owoców i liści pite są przeciwko rzeżączce

Medinilla septentrionalis - w Wietnamie, liście i młode pędy używane są przez rdzenne społeczności w leczeniu biegunki. Wyniki testów wykazały że etanolowy ekstrakt z M. septentrionalis posiada silne działanie przeciwbakteryjne, szczególnie przeciw bakteriom wywołującym biegunki, takim jak Salmonella spp., Shigella spp., Vibrio spp. i Escherichia coli. Etanolowy ekstrakt z M. septentrionalis również efektywnie zapobiega enteropulingowi, redukując zarówno przechodzenie węgla w jelicie cienkim, jak i wydalanie kału u myszy traktowanych olejem kastorowym przy 63 mg na kg–1 masy ciała. Dodatkowo nie zaobserwowano żadnych istotnych oznak toksyczności i umieralności u myszy traktowanych tym ekstraktem w dawkach do 10000 mg na kg–l masy ciała. Preliminarne badania fitochemiczne etanolowego ekstraktu z M. septentrionalis wykazały obecność węglowodanów, saponin, glikozydów nasercowych, flawonoidów, związków fenolowych, tanin i steroidów.

Medinilla hypericifolia - na północy Sumatry w Indonezji, liście używane są przeciw rakowi

Medinilla venosa - w Davao na Filipinach, liście używane są w celach leczniczych, szczególnie dla utrzymania zdrowia i czystości zębów.

Medinilla teysmanni - sok z liści wyciskany jest na tropikalne wrzody

Medinilla sp. - nazwa lokalna Lunu Aira - w Papui Nowej Gwinei, liście cięte są na kawałki, gotowane z wieprzowiną i jedzone w celu leczenia anemii