Plectranthus amboinicus, Coleus aromaticus - Kubańskie Oregano

 English version

      KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

    Roślina którą widzicie Państwo tu na zdjęciach, posiada wiele nazw. Jej najpopularniejszą nazwą łacińską jest Plectranthus amboinicus, ale nazwa ta używana jest równie często mylnie dla gatunków Plectranthus tomentosa, Plectranthus cremnus i ich wielu hybryd. Inne nazwy tej rośliny to Coleus aromaticus, Coleus amboinicus i Plectranthus aromaticus. Najpopularniejsze potoczne nazwy z krajów anglojęzycznych to Cuban oregano - Kubańskie Oregano i Mexican mint - Mięta Meksykańska, a także Country borage, Indian borage, Big thyme, Spanish thyme, Allherb oraz Queen of herbs - Królowa ziół. Istnieje jednak wiele innych i wszystkie używane są również dla blisko spokrewnionych, wyżej wymienionych genotypów Plectranthusa. Istieją również różne teorie na temat pochodzenia tej rośliny. Niektóre źródła podają że pochodzi ona z południowo-wschodniej części Afryki, inne z kolei że z południowo-wschodnia Azji. Pewne jest jednak to, że zioło to znane było w Indiach od starożytnich, sanskryckich czasów a obecnie jest ono bardzo popularne we wszystkich tropikalnych rejonach globu.
Powodem tej popularności jest dawny kolonializm, który rozpowszechnił ta roślinę wszędzie tam gdzie sprzyjał temu klimat. Europejscy kolonialiści z pewnością szybko zorientowali się, że ich ulubione Śródziemnomorskie Oregano i Tymianek nie radzą sobie z tropikalnym klimatem. I z radością odkryli ich dobry substytut, bowiem Plectranthus amboinicus zawiera thymol i carvacrol, związki chemiczne odpowiedzialne za smak i zapach Oregano i Tymianku. W ostatnich kilku latach zioło to zaczęło zdobywać pewną popularność w północnej Europie. I sądzę że ze względu na jej łatwą domową hodowlę, przyjemny aromat i szerokie właściwości lecznicze, w krótkim czasie stanie się tak popularna jak Aloes.
 

       UPRAWA

   Coleus aromaticus jest niedużym sukulentycznym krzewem, z tendencją do pięcia bądź pokładania się łodyg. Jego wzrost potrafi przekroczyć nieco 1m a szerokość może być znacznie większa. Posiada silne łodygi z mięsistymi, omszonymi liśćmi, oraz niebiesko-fioletowe lub biało-różowe kwiaty pojawiające się w okresie letnim. Najlepiej rozwija się w żyznej, kompostowej glebie o neutralnym pH i wysokiej wilgotności, jednak nadmiar wody w podłożu może powodować gnicie korzeni. Z kolei nie straszne są tej roślinie silne przesuszenia, jako że ma ona zmagazynowane duże zapasy wody swoich tkankach. Radzi ona sobie równie dobrze z piekącym słońcem a oraz silnym zacienieniem, ale najlepiej czuje się w półcieniu. Z tych powodów jest ona bardzo łatwa w domowej uprawie i staje się w Polsce coraz popularniejszą domową rośliną. Wyjątkiem jest odmiana variegata, z białymi przebarwieniami na liściach, która jest wrażliwa na cień. Kubańskie Oregano nie przetrwa temperatur poniżej 0'C i nie radzi sobie dobrze nawet z temperaturami mniejszymi niż 10'C. Najlepszym sposobem użycia tego zioła jest zbieranie świeżych liści lub całych młodych pędów, ponieważ zawierają one dużo wody i nawet po pocięciu na drobne kawałki trudno się suszą. Poza tym przy odpowiednich warunkach, można cieszyć się jego świeżymi, delikatnie chrupiącymi liśćmi przez cały rok na okrągło, nie ma więc potrzeby ich zbioru i magazynowania.
   

       ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Kubańskie Oregano podobne jest w smaku do klasycznego, czyli Greckiego Oregano (Origanum vulgare), tak więc może być użyte w ten sam sposób. Może być ono poszatkowane na drobne kawałki i dodawane do sałatek, kanapek, zup, potraw mięsnych i wielu innych potraw. W Indiach całe, świeże, chrupiące liście maczane są w panierce i prażone w głębokim oleju, przekąska ta zwana jest ,, Ajwain ke patta pakoda''. Mogą być one również piklowane lub miażdżone i przygotowywane jako krem/przystawka czutni (chutney). Wyciśnięty sok lub pocięte świeże liście dodawane są dla aromatu, zarówno do alkoholowych jak i bezalkoholowych napojów.


      ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Coleus aromaticus jest wciąż mało znany wśród zielarzy z Zachodu, jednak wraz ze wzrostem popularności tej rośliny, zwieksza się również wiedza o niej. Istnieje rosnąca liczba badań medycznych, które potwierdzają jej efektywność w walce ze schorzeniami, do zwalczania których używana była w Azji od wieków. Zawiera min. carvacrol, thymol, eugenol, quercetin, apigenin, luteolin, salvigenin, genkwanin caryophyllene, patchoulane i p-cymene. Posiada działanie przeciwutleniające, przeciwdrobnoustrojowe, antybakteryjne, antywirusowe, przeciwgrzybicze, tonizujące, stymulujace, antyepileptyczne, napotne, wspomaga trawienie i wydalanie gazów z organizmu, chroni i odtruwa wątrobę oraz pomaga ochronić przed szkodliwymi skutkami promieniowania radioaktywnego.
    Kubańskie Oregano spożywane jest świeże przy kaszlu, przeziębieniach, malarii, astmie, bronchicie, infekcjach jamy ustnej i zatok, biegunce, niestrawności, bólach spowodowanych nagromadzeniem gazów żołądkowych, wzdęciach i nudności, epilepsji, reumatyźmie, kamieniach nerkowych i helmintozie. Świeżych zmiażdżonych liści używa się do okładów przy oparzeniach, zwichnięciach, infekcjach skóry, użądleń skorpionów a także przykłada na czoło w celu uśnieżenia bólu głowy. Odwary z liści podawane są matkom po porodzie a zupa z liśćmi spożywana jest przez karmiące matki w celu stymulacji laktacji. Zioło to jest dawane również dzieciom przy kolce i przeziębieniach. Na Filipinach rodzice podają dzieciom na kaszel, do połknięcia łyżkę cukru z wyciśniętym sokiem z liści i młodych pędów. W celu uśmierzenia bólu ucha (otalgii), wciska się do niego świeży sok i trzyma przez ok.10 minut.

                     

 

                   

                   

      Źródła

http://www.stuartxchange.com/Oregano.html
http://www.greenpharmacy.info/article.asp?issn=0973-8258;year=2008;volume=2;issue=3;spage=182;epage=184;aulast=Kaliappan
http://en.wikipedia.org/wiki/Plectranthus_amboinicus
http://www.tarladalal.com/Ajwain-Patta-ke-Pakode-4970r
http://www.sailusfood.com/2010/06/19/vaamu-aaku-bajji-ajwain-patta-fresh-carom-leaves-ke-pakode/
http://www.bawarchi.com/recipe/vamu-aaku-patchadi-ajwain-leaves-chutney-oeswBjedeiadh.html
http://whateverchumps.blogspot.com/2011/07/ajwain-patta-parantha.html
http://www.lifewithspices.com/2011/11/karpuravallicuban-oregano-rasam.html
http://www.ayurveda-florida.com/Ayurvedic_Materia_Medica_Articles/Table2.htm

Plectranthus amboinicus, Plectranthus tomentosa - Kubańskie Oregano

  ZAMIESZANIE Z NAZEWNICTWEM

  Kubańskie Oregano wbrew tej nazwie nie jest zaliczane do rodzaju lebiodek (Origanum), ani nie pochodzi z Kuby. Wiele źródeł podaje że roślina ta najczęściej zwana po łacinie Plectranthus amboinicus, rozpowszechniona została poprzez ściąganie jej z zachodnich rejonów Afryki, choć istnieje również teoria iż kolebką rośliny jest wyspa Ambon znajdująca się w rejonie Indonezji. Kubańskie Oregano jest niewielką, wieloletnią krzewinką, która zdobyła uznanie dzięki swojej użyteczności kulinarnej i medycznej już w zamierzchłych czasach i obecnie jest powszechnie kultywowana w wielu rejonach świata o ciepłym klimacie. Szczególnie popularna jest na Kubie, na zachodzie Indii oraz Florydzie i Karaibach będąc substytutem właściwego Oregano (Origanum vulgare), które marnie rośnie w klimacie tropikalnym. Plectranthus ten posiada wiele potocznych nazw w języku angielskim, które mogą być zaadaptowane na język polski równie łatwo jak Cuban Oregano co może prowadzić do wielu pomyłek. Nazwy bowiem takie jak Mexican Mint - Mięta Meksykańska czy Big Thyme - Duży Tymianek są nierzadko używane w odniesieniu do innych ziół. Do nie mniej znanych nazw rośliny należą : Spanish Thyme, Oregano Brujo, Indian Borage, Mexican Thyme, Allherb, Broadleaf Thyme. Natrafić można również na synonimy łacińskie Coleus amboinicus oraz Coleus aromaticus. Pomimo jednak utartego przypisywania mu łacińskiej nazwy Plectranthus amboinicus uważam że widoczny na zdjęciu kultywar, szeroko rozpowszechniony na Kubie oraz w Ameryce Północnej jak i Korei, jest to tak naprawdę Plectranthus tomentosa lub hybryda prawdziwego Plectranthusa tomentosa i Plectranthus cremnus. Przekonanie to wynika z porównania cech morfologicznych. Plectranthus tomentosa i cremnus są bowiem krępej budowy a ich liście są drobniejsze, zaokrąglone i charakterystycznie fałdowane wzdłuż unerwień. Tymczasem P. amboinicus określany również mianem Coleus aromaticus lub Plectranthus aromaticus rośnie bujniej i posiada bardziej owalne, większe liście z wyraźniejszym ząbkowaniem na brzegach.

                                                                                       
             UPRAWA

  Plectranthus tomentosa należy do sukulentów (roślin magazynujących zapasy wody w tkankach liści i łodyg) i jak większość z nich bardzo dobrze znosi susze i wysokie temperatury oraz piekące słońce. Niskie temperatury i silne zacienienie są natomiast dla niej zabójcze. Dorasta do około 50 cm wysokości  i nawet 80 szerokości, przy regularnym zbiorze czubków pędów zachowuje ładny, zbity pokrój. Roślina radzi sobie nawet w piaszczystej glebie. Jeśli jednak zależy nam na jej silnym wzroście należy posadzić ją w mieszance torfowo-kompostowej z dodatkiem piasku pilnując aby miała ona lekko alkaliczny (zasadowy) odczyn. Podlewać można ją często uważając jednak aby gleba nie była nazbyt mokra przez dłuższy czas ze względu na podatność korzeni na gnicie. W okresie zimowym należy podlewać roślinę ostrożnie robiąc nawet ponad tygodniowe przerwy. Ważne jest również aby temperatura wody nie była niższa od pokojowej. Przy wszelkich czynnościach wykonywanych przy roślinie należy pamiętać że jest ona niesamowicie krucha i łatwo jest obtrącić jej kilka listków jak i złamać całą koronę. Późną jesienią mogą na roślinie pojawić się lekko fioletowawe, zebrane w kiście kwiatki są one jednak na tyle nie pozorne że nie stanowią znacznej ozdoby.

      ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Kubańskie oregano posiada oryginalny, dosyć silny aromat w którym można odnaleźć nutę zarówno oregano i tymianku jak i mięty czy szałwi. Całe wierzchołki pędów po drobnym posiekaniu są wspaniałą przyprawą do wszelakich mięs, ryb jak i sosów i sałatek. Jak każde z ziół nadających się do użytku po ususzeniu, traci swój aromat proporcjonalnie do stopnia rozdrobnienia. Znaczy to, że czym bardziej rozdrobnimy ziele rośliny, tym szybciej będzie ono traciło na smaku i aromacie. W tym przypadku jest to o tyle kłopotliwe że nie tylko całe kawałki łodyg ale i same oderwane liście bardzo silnie utrzymują soki w swoich mięsistych tkankach bardzo długo opierając się suszeniu. Dlatego osobiście polecam pozostanie przy zbiorze ,,na bieżąco'' wedle potrzeby i oczywiście stanu rozwojowego rośliny (im więcej liści i łodyg oberwiemy tym wolniej będzie ona rosła). Sok ze świeżo wyciśniętych liści oprócz wspomnianego aromatu ma także specyficzną kwaskowatą nutę i dobrze wkomponowuje się zarówno w herbaty ziołowe, orzeźwiające napoje chłodzące jak i alkoholowe drinki. Użyteczna może być właściwość kojąca Plectranthusa przy uczuciu pieczenia w ustach spowodowanym nadmiarem chilli. Zjedzenie kilku świeżych listków daje uczucie orzeźwienia i odświeża jamę ustną.

  Całe kawałki świeżo zerwanych gałązek stają się przysmakami, tracąc sporo ze swojej pikanterii zarówno zapiekane w cieście jak i smażone na maśle.

              ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Ze względu na zamieszanie związane z przypisywaniem niesłusznie nazwy amboinicus różnym gatunkom Plectranthusa trudno jest mi odnieść się do pewnych twierdzeń. Należą do nich przypisywanie roślinie właściwości pobudzania laktacji czy leczenia stanów reumatoidalnych i usuwania kamieni nerkowych. Z kolei moje poszukiwania jakichkolwiek informacji na temat leczniczych zastosowań Plectranthusa tomentosa lub P. cremnus póki co nie przyniosły żadnego efektu. Z pewnością jednak mogę go polecić na wszelakie problemy związane z przeziębieniem, brakiem apetytu czy problemami z trawieniem a także na bóle głowy.