Zioła z Odległych Krain: Chloranthus erectus spicatus elatior officinalis

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Chloranthus erectus jest krzewem rosnącym w strefach o klimacie tropikalnym, subtropikalnym i ciepłych umiarkowanym, od Wschodnich Himalajów, przez Indochiny do Azji Południowo-Wschodniej aż po Nową Gwineę. Jest on ważną rośliną leczniczą dla wielu lokalnych rdzennych kultur, które używały go w tradycyjnym lecznictwie przez wiele pokoleń. I tak jak i wszystkie inne gatunki z rodzaju Chloranthus (który wedłóg różnych żródeł zawiera od 10 do 17 gatunków) jest rośliną wysoce poważaną jako silny lek ziołowy pośród praktyków ziołolecznictwa w regionie. Ale pozostaje jednym z mniej znanych ziół na swoich własnych terenach, i bardzo niewiele osób poza tym regionem kiedykolwiek o nim usłyszało.

Chloranthus erectus jest również często znanym pod nazwą Chloranthus elatior, i często mylonym jest z Chloranthus spicatus, lub po prostu traktowany z nim jako jeden gatunek. Chloranthus spicatus jest blisko spokrewniony i prawie identyczny z C. erectus, ale uznaje się że rośnie on generalnie mniejszy (do 1,5m), posiada mniejsze liście (5-11× 2,5-5,5cm) niż C. erectus (nawet do 3m wysokości, liście 10-20 × 4-8 cm), i wydaje żółte kwiatki, tymczasem C. erectus kwitnie głównie na biało.

Poza stosowaniem w celach leczniczych, napary z C.erectus i C. spicatus są również bardzo cenione jako stymulująca herbatka o wspaniałym aromacie. I jako takie były bardzo popularne, i rośliny te były uprawiane na plantacjach i sprzedawane na herbatę na rynkach w Indonezji. Do czasu kiedy w XIX wieku Holenderski Rząd Kolonialny zakazał uprawy Chloranthus'a, w celu aby promować sadzenie i produkcję Herbaty (Camellia sinensis), na którą było wówczas wysokie zapotrzebowanie na europejskich rynkach. Od tamtego czasu Chloranthus stracił swoją popularność jako napój, i obecnie trudno jest znaleźć go na rynku. Jedynie niewielkie ilości suszu są czasem sprzedawane razem z innym surowcami tradycyjnej Indonezyjskiej medycyny. I czasami jest on sadzony na należących do chińskich właścicieli plantacjach Camellii, ponieważ dodają oni jego liście i kwiaty do liści C. sinensis w fazie suszenia aby nadać Herbacie specyficznego aromatu i smaku Chloranthus'a.

Chloranthus erectus posiada wiele nazw lokalnych, oto niektóre z nich : Kpobak Damrei (Kambodża) Dikut Dikut, Keras Tulang, Langut Langut (Sarawak, Malezja), Rami Hutan, Sambau Paya, Sigueh Putih (Malezja kontynentalna), Totol (Kuyongon - Sabah, MY), Keras Tulang, Uyuh-uyuhan (Indonezja), Harostulang (Sumatra, ID), Uya Uyahan (Java, ID), Karastulang (Sundanese,West Java, ID), Tuur Munding (West Java, ID), Lagrimas, Sunulampong (Filipiny), Barau Barau (Luzon, PH), Tul-an Hinbad (Samar, PH), Tunggao (Tagbanua, PH), Manalak (Mindanao, PH), Hom Kai, Gra Duuk Gai (Tajlandia północna), Kraduk Kai (Tajlandia centralna), Yu Zi Lan, Jie Jie Cha, Jiu Hie Feng, Shi Feng Jie (Chiny), Yasinha, Bea-ken-kur, Lakang-taklang (Indie), Thanat-kha, Yuzara (Mjanma).

Chloranthus erectus jest najczęściej używaną nazwą botaniczną dla tej rośliny, ale Chloranthus elatior jest również używana, i nazwa Chloranthus officinalis jest wciąż obecnie używana czasami. Inne synonimy dla tej rośliny to Chloranthus inconspicuus, Chloranthus salicifolius, Chloranthus sumatranus i Cryphaea erecta, ale te nazwy botaniczne wyszły już z użycia lata temu.

UPRAWA I ZBIÓR

Chloranthus erectus to wieczniezielony krzew który przeważnie wyrasta niższy ale szerszy niż 1m, ale może osiągać nawet 3m wysokości i i ponad 2m szerokości. Należy on do rodziny Chloranthaceae, razem z jedynie trzema innymi rodzajami Sarcandra, Hedyosmus i Ascaria, z których wszystkie posiadają unikalne formy kwiatów bez płatków, i są używane w tradycyjnej medycynie. Kwiaty Chloranthus'a erectus to generalnie małe białe wypustki (1-2mm) osadzone na kilku łodyżkach, kiedy są młode mogą one wyglądać na bardziej zielono-białe lub żółtawe, za to bardzo podobne ale mniejsze rośliny Chloranthus'a spicatus posiadają zawsze jasno żółte kwiatki.

Owoce obu gatunków są zielonkawo-białe za młodu, zazwyczaj zmieniając się z czasem w purpurowato-białe, a po dojżeniu w małe (0,6cm) białe kuleczki z zielonym lub purpurowo-brązowym oczkiem, które jest w rzeczywistości widocznym, odsłoniętym z miąższu owocu nasieniem. Uznaje się że kwitną one między kwietniem a czerwcem i wydają owoce lipiec - wrzesień, ale na Filipinach generalnie kwitną one i owocują cały rok na okrągło.

Chloranthus erectus lubi klimat tropikalny i subtropikalny, ale można go znaleźć również w regionach o klimacie ciepłym umiarkowanym. Rośnie on w cieniu drzew, głównie w górskich lasach na wysokościach do 2500m, czesto na wapieniach, ale również i na wilgotnych glebach na nizinach. Dobrze zakorzenione rośliny potrafią znieść pewien stopień suszy. Jeśli susze są ekstremalne i długotrwałe, nadziemne części tej rośliny mogą całkowicie uschnąć, ale podstawa korzeniowa i system korzeniowy często przetrwają. I młode pędy wyrastają bardzo szybko i bujnie tuż po pierwszych silnych deszczach.

C. erectus może być rozmnażany z nasion lub przez odkłady, ale sadzonki z jego pędów ukorzeniają się tak łatwo i dobrze rosną, że jest to najszybsza metoda na pomnażania tych roślin.

Chloranthus erectus i C. spicatus są bardzo łatwymi w uprawie i mało wymagającymi roślinami, potrafiącymi zaadaptować sie do różnych warunków w uprawie ogrodowej (w ciepłym klimacie), i są generalnie odporne na szkodniki i choroby. I dzięki swoim eleganckim, lśniącym liściom, interesującym kwiatom i ładnym owockom, w Indonezji są one czasami sadzane nie tylko w celu spożytkowania jako zioło, ale również dla celów czysto ozdobnych. Nieznalazłem dotąd żadnych danych o tym jak odporne na mróz są te dwa gatunki, proszę więc o informacje jeśli ktokolwiek posiada o tym jak niskie temperratury mogą one znieść. Przypuszczam że nawet jeśli krótkotrwałe przymrozki ok 0'C zmroziłyby na smierć nadziemną część rośliny, to wciąż odbiłaby ona z podstawy korzeniowej. Ale nie ryzykowałbym bez potrzeby narażania C. erectus lub C. spicatus na temperatury poniżej 5'C.

Posadzone w nasłonecznieniu miejscu, rośliny te będą rosły wolniej, i przybiorą bardziej rozłożysty pokrój zamiast wzrastać w górę. Palące słońce może powodować że ich liście nabiorą srebżysto-bronzowawych przebarwień, ale przeważnie nie będą one opadać jak u wielu innych roślin dotkniętych ekstremalnie silnym nasłonecznieniem. Liście Chloranthusa nawet silnie przebarwione przez słońce przeważnie utrzymują się w pełni żywotności na pędach rośliny miesiącami, a ich aromat może być kilkakrotnie silniejszy niż ten u całkiem zielonych liści z ciemia.

C. erectus i C. spicatus nie są problematyczne również i w hodowli domowej. Tak więc biorąc pod uwagę fakt że nawet na swoich rdzennych ziemiach zioła te są ogólnie trudne do znalezienia na rynkach. I prawie niemożliwe jest znalezienie ich w sklepach zielarskich w innych krajach poza tym regionem. Dodając fakt jak wspaniały i unikalny jest aromat tych ziół. Uważam że warto jest zadać sobie trud znalezienia nasion Chloranthus'a w internecie lub żywych roślin u profesjonalnych hodowców żadkich roślin. Aby go zdobyć, uprawiać, i rozkoszować się unikalnym aromatem jego świeżo zebranych liści, gdziekolwiek mieszkacie.

Liście, całe szczyty pedów lub korzenie Chloranthus'a mogą być zbierane na okrągło przez cały rok. Ale w zależności od okresowych warunków pogodowych , jego liście mogą mieć znacząco różny smak i aromat. Jak każde aromatyczne zioło należy suszyć go z ostrożnością, w zaienieniu przy niezbyt wysokiej temperaturze, i następnie przechowywać w bardzo szczelnych pojemnikach. Ale przy najwłaściwszym suszeniu i przechowywaniu, liście Chloranthusa zawsze będą traciły część swojego aromatu i świeże liście będą zawsze posiadały silniejszy zapach i działanie lecznicze niż te suszone. Z kolei korzenie Chloranthusa szybko ususzone i dobrze przechowywane, mogą zachować swój aromat silny na długi czas.

W Indonezji C. erectus używany jest również jako roślina barwiennicza, aby uzyskać ciemno niebieski lub czarny kolor.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Wszystkie części rośliny Chloranthus erectus (jak i C. spicatus) mogą być używane do spożądzania herbaty. Posiada ona łagodnie gorzkawy smak i wspaniały, unikalny aromat, który jest lekko pieprzowy, delikatnie słodkawy ale o raczej męskim charakterze. Uważa się ją za afrodyzjak, szczególnie dla kobiet. Przez długi okres herbata z Chloranthus'a była bardzo populanym napojem w Indonezji. Roślina ta była powszechnie sadzona na plantacjach i sprzedawana na rynkach. Do czasu aż w XIXw Holenderski rząd kolonialny zakazał upraw Chloranthus'a, zamiast którego zaczął promować sadzenie i produkcję Herbaty (Camellia sinensis) na eksport. Od tamtego czasu herbata z Chloranthus'a stawała się coraz mniej popularna.

Obecnie Chloranthus erectus i C. spicatus posiadają jedynie status mniej znanych ziół w niektórych regionach Południowo-Wschodniej Azji, np. w Indonezji są one składnikami tradycyjnych napojów ziołowych nazywanych Jamu. A konsumowanie herbaty z Chloranthusa jako zwykłego napoju, jest bardzo niespotykaną, prawie całkiem zapomnianą tradycją. Sporadycznie Chloranthus dodawany jest również do Herbaty z C. sinensis aby nadać jej jego aromat.

Moim zdaniem jest to smutna historia. Ponieważ dla mnie Chloranthus to jedno z moich najlepszych odkryć zielarskich jakichkolwiek dokonałem. Uwielbiam jego zapach i mam nadzieję że pewnego dnia nadejdzie odrodzenie się popularność herbaty Chlorantusowej, na którą zasługuje ona nie tylko ze względu na wspaniały, unikalny aromat ale również i jej właściwości prozdrowotne.

Znalazłem informacje o tym że młode liście mogą być spożywane na surowo jako warzywo. I że dawniej liście Chloranthus'a erectus były spożywane razem z wieprzowiną jako uroczusta potrawa w House Tambaran (świątynia tradycyjnych wierzeń) w regjonie Hagen w Nowej Gwinei.

W moim własnym doświadczeniu, nawet młode, nie w pełni rozwinięte liscie C. ectus są zbyt gożkie i mocne w smaku aby traktować je jak warzywo. Ale zarówno jego młode i miękkie jak i starsze i twardsze liście, mogą być drobno posiekane i użyte jako wyjątkowa przyprawa.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Chloranthus erectus posiada długą historię zastosowania jako roślina lecznicza na ziemiach bedacych jego rdzennymi terenami, od Himalajów po Nową Gwineę. Ale pomimo że jest on wysoce ceniony jako ziołowy lek przez ludowych uzdrowicieli w wielu tubylczych społecznościach, i niektórych nowoczesnych zielarzy w kilku krajach Azjatyckich. Współcześnie jest on generalnie mniej znanyą rośliną leczniczą w tym regionie, prawie całkowicie nieznaną w innych krajach.

Jedynie niewielka liczba badań naukowych została przeprowadzona aby odkryć składniki chemiczne C. erectus, i przetestować farmakologiczne działania tej rośliny. Ale razem z zapisami etnobotanicznymi o jego tradycyjnym zastosowaniu, mamy z nich całkiem wyraźny obraz leczniczej natury tego zioła.

Liście, pędy i korzenie Chloranthus'a erectus są aromatyczne, z lekko gorzkawym, pieprznym smakiem. Ich właściwości opisywane są jako oczyszczające organizm z toksyn, przeciwzapalne, stymulujące, przeciwgoraczkowe, napotne, przeciwbakteryjne, hemostatyczne, wykrzyuśne, przeciwskurczowe, relaksujące mięśnie i stawy. Uznaje się je również za afrodyzjak, szczególnie dla kobiet.

W terminologii Tradycyjnej Chińskiej Medycyny mówi się że zioło to udrażnia kanały meridianów i że posiada ciepłą i suchą naturę.

Wszystkie części C. erectus są zazwyczaj używane świeże (preferowane ze względu na silniejsze działanie) lub suszone w formie naparów lub wywarów, ale można z nich również spożądzać nalewki. Wywary powinny być robione z ostrożnością, i napary również powinny być szczelnie przykrywane na czas zaparzania, aby zapobiec wyparowywaniu olejków eterycznych Chloranthus'a, którym to zawdzięcza on większośc swoich właściwości leczniczych. Preparaty te spożywane są w celu leczenia schorzeń takich jak :

- Gorączka. Zioło to jest szeroko stosowane w leczeniu różnego typu gorączek (łącznie z malaryczną) i związanych z nimi dolegliwości takich jak bóle ciała i osłabienie. Wywołuje ono pocenie i obniża gorączkę, znacząco przyśpieszając czas zdrowienia. Poza tym że pija się herbatę z jeog liści i pędów lub korzeni, w Mjanmie również leczy się gorączkę nacierając ciało przegotowanymi wcześniej i sproszkowanymi korzeniami.

W wyniku testów na szczórach, przeciwgorączkowe działanie metanolowego ekstraktu z liści Chloranthus'a erectus porównano do działania standardowo używanego paracetamolu.

- Infekcje. Napary lub wywary z różnych części tej rośliny używane są do zwalczania wielu rodzajów infekcji takich jak przeziębienie, grypa, malaria, infekcje zoładkowe i choroby weneryczne.

Metanolowy ekstrakt z liści Chloranthus'a erectus wykazały szeroki zakres działania ograniczającego rozwój zarówno Gram-ujemnych jak i Gram-dodatnich typów bakterii : Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Klebsiella pneumonia, Pseudomonas aeruginosa, Ralstonia eutropha, Salmonella typhimurium.

- Stany zapalne. Zioło to jest często przyjmowane doustnie w celu leczenia różnego rodzaju stanów zapalnych jak zapalenia skóry, zapalenia płuc, reumatyzm i artretyzm. I jest ono również stosowane zewnetrznie, głównie w postaci okładów z pasty ze świeżych części tej rośliny, lub pasty z ususzonych i sproszkowanych części.

- Ciąża i poród. W Indiach i Indonezji napój z gotowanych pędów używany jest w celach antykoncepcyjnych. W Mjanmie i Indiach wywary ze zmiażdżonych liści lub korzeni (czasami z dodaną korą z Cinnamomum culilowan) stosowane sa jako środek przeciwskurczowy w czasie porodu aby przebiegał on z łatwością. Na Filipinach wywary z korzeni Chloranthus'a erectus są podawane kobietom jako środek poporodowy. Na zachodzie Jawy w Indonezji, zmiażdzone liście Chloranthus'a są podgrzewane i dawane do sporzycia jako środek poporodowy. Na Jawie, napary ze sproszkowanych korzeni Chloranthus'a z korą Cinnamomum culilowan są używane jako środek na rzucawkę poporodową, a w Chinach herbata z C. erectus pita jest jako środek na krwotoki poporodowe. Zioło to jest również używane jako remedium na wypadanie macicy.

- Dolegliwości układu oddechowego. Zioło to przyjmowane jest na kaszel spowodowany przeziębieniem lub astma, pomaga ono w pozbyciu się flegmy.

- Bóle. Chloranthus erectus jest szeroko stosowany w celu uśmierzania różnych form bólów, od migren, bólów ciała, bóli krzyża, barków, stawów, po bóle klatki piersiowej lub zołądka.

- Skórcze mięśni. W Tradycyjnej Chińskiej Medycynie zioło to jest podawane na epilepsję. Jest ono również używane jako środek przeciwskórczowy podczas porodów oraz w celu łagodzenia astmatycznych spazmów płuc.

Napary i wywary z Chloranthus'a erectus są również przyjmowane doustnie aby leczyć : kamienie nerkowe, miejscowe obrzęki, złamania kości, kontuzje, silne obrażenia, upośledzenia spowodowane przeciążeniami, oraz aby przyśpieszyć gojenie ran, lub zatrzymać wymioty.

Zioło to jest również często stosowane zewnętrznie na wiele schorzeń :

- W Indonezji i Chinach pasta ze sproszkowanych liści jest przykładana aby łagodzić kontuzje i złamania kości. W Indiach pasta z liści Chloranthus'a zmiksowanych z liścmi z Curcuma longa są przykładane na opuchnięty obszar miejsca złamania kości w celu zmniejszenia bólu i opuchlizny, a mazidła z Chloranthus'em uznawane są za bardo pomocne w terapii ostrych obrażeń. W Malezji zmiażdzone liście są przykładane na rany cięte w celu zatrzymania krwawienia.

- Na Filipinach liście są miażdźone i przykładane na wrzody a podgrzane liście przykłada się na zwichnięcia.

- Pastę z młodych liści lub ekstrakt z liści stosuje się na stany zapalne.

- Rozgniecione korzenie używane są do okładów na czyraki i karbunkuły.

- Plemię Khamti z Arunachal Pradesh w Indiach, używa pastę z liści lub ekstrakt z liści na elefantyczne opuchlizny stóp.

Wiele, jeśli nie większość ze swoich właściwości leczniczych, Chloranthus zawdzięcza swojej zawartości olejków eterycznych. Ususzone liście i pędy Chloranthus'a elatior z Wietnamu wydały 0.15% (v/w) olejku eterycznego, z głuwnymi składnikami : bicycloelemene, bicyclogermacene, delta-cadinene, germacrene-D, beta-ocimene, allo-ocimene, beta-pinene, beta-caryophyllene, beta-elemene i spathulenol.

Chloranthus erectus zawiera również : seskwiterpeny [eudesmanes (neolitacumone B, multislactone A, chlospicate A, chloranthalic acid, chlorantholides A-F, chloranthones A-D, shizukolidol), guaianes (zedoalactone A and E), aromadendranes], sesquiterpene polymers, disesquiterpenoid (chloramultilide C), dwuterpenoidy [labdanes (elatiorlabdane)] i trójterpenoidy, secoeudesmanolide (chloranerectuslactone V), chloranthalactone B, 9-hydroxy-heterogorgiolide, 2-methoxy-3,4-methylenedioxybenzene formaldehyde, ferulic aldehyde, turpentine phenol, 4,5,7-trimethoxyflavonols, flavokawain A, 5-hydroxy-7,4 dimethoxyflavanone, beta-coumaric acid i beta-sitosterol.

Chloranthus spicatus posiada bardzo podobny profil chemiczny do C. erectus, co uzasadnia stosowanie obu jako wzajemnych substytutów. Dlatego warto tutaj wymienić, że poza wieloma tradycyjnymi zastosowaniami które zostały już wymienione powyżej, C. spicatus jest również używany : w celu przyśpieszenia krążenia i leczenia wysokiego ciśnienia krwi, inwigoracji zdrowotnej, w terapii okołostawowego zapalenia barku i wypukłośći krążka lędźwiowego, aby zabić robaki pasożytnicze i zewnętrznie w leczeniu grzybicy woszczynowej.

Nieznalazłe żadnej informacji o przeciwrakowym zastosowaniu C. erectus lub C. spicatus, ale obie te rośliny są dobrze znane ze swoich właściwości oczyszczających ciało, co jest bardzo ważnym jeśli nie najbardziej decydyjącym działaniem w walce z rakiem. A blisko spokrewnione z nimi rośliny Cloranthus multistachys, Chloranthus japonicus i Sarcandra glabra (syn. Chloranthus glaber), są używane jako zioła przeciwnowotworowe, nie tylko przez ziołoleczników ale również lekarzy oficjalnej medycyny w Chinskich klinikach. Jako że ich efektywnośc przeciwrakowa została potwierdzona we współczesnych badaniach naukowych. Np. tabletki z S. glabrasą są klinicznie stosowane jako terapia wspomagająca leczenie białaczki i raka trzustki i wątroby, i znajdują się w Farmakopei Chińskiej Republiki Ludowej.

Związki terpenoidowe wyizolowane z Chloranthus'a japonicus wykazały hamujące działanie przeciwko wirusowi HIV.

Przeciwwskazania

Brak jest danych o jakichkolwiek efektach ubocznych consumpcji Chloranthus'a erectus. Ale znalazłem informacje o tym że Chloranthus spicatus może być trujący po przedawkowaniu, i że Chloranthus serratus nie powinien być używany przez kobiety w ciąży.

W artykule naukowym zatytułowanym ,,Ethnomedicinal Analysis of Toxic Plants from Five Ethnic Groups in China'', autorzy napisali że Chloranthus erectus (roślina w całości) to zioło o poziomie toksyczności określonym jako ,,niski''. Dla porównania, Gynura procumbens (roślina w całości) została również zaklasyfikowana jako zioło o niskiej toksyczności, z kolei Gingko biloba - nasiona i liście, Polygonum hydropiper - cała roślina i Cheliodonium majus - cała roślina, wszystkie zostały opisane jako zioła o średnim poziomie toksyczności.

ZASTOSOWANIE AROMATERAPEUTYCZNE

Chloranthus erectus posiada prawdziwie unikalny zapach. Prawdziwie, bowiem jego zapach nie jest poprostu unikalną kombinacją nut które już dobrze znamy, jak nuty eukaliptusów, cytrusów i sosen połączone razem w zapachu Kalistemona. Woń Chloranthus'a jest tworzona przez rzadkie substancje chemiczne, z których wiele znaleźć można jedynie w gatunkach Chloranthus'a i żadnych innych roślinach na ziemi, dlatego nie można jej porównać do innych zapachów. Można go jedynie opisać jako lekko pieprzny i męski, ale jednocześnie łagodnie słodki, delikatnie rozgrzewający i stymulujący.

Olejek eteryczny z C. erectus bez wątpienia posiada wielki potencjał w perfumerii i aromaterapii. Prawdopodobnie większość mocy leczniczej dającej temu ziołu jego właściwości takie jak przeciwbólowe i przeciwskórczowe, zawdzięczane jest jego zawartości substancji lotnych. Dlatego wyekstraktowany olejek eteryczny może być nawet bardziej dogodny i efektywny w leczeniu pewnych dolegliwości niż herbatki z Chloranthus'a ze swoją niską zawartością olejków.

Ale na chwilę obecną nikt nie produkuje olejku eterycznego z Chloranthus'a ponieważ roślina ta nie jest comercyjnie uprawiana, i bardzo trudno jest go kupić nawet w postaci suszonego zioła. I bardzo szkoda że tak jest.

Źródła

'' Thai Herbal Medicine: Traditional Recipes for Health and Harmony '' - Nephyr Jacobsen, C. Pierce Salguero, Simon and Schuster 2014

'' The medicinal plants of Myanmar '' - Robert A. DeFilipps, Gary A. Krupnick, Department of Botany, National Museum of Natural History, Smithsonian Institution 2018

'' Plant Resources of South-East Asia No 16 Stimulants '' - H.A.M. van der Vossen and M. Wessel, Backhuys Publishers, Leiden 2000

'' Medicinal Plants Of The Asia-pacific: Drugs For The Future? '' - Christophe Wiart, World Scientific 2006

'' Encyclopedia of Traditional Chinese Medicines - Molecular Structures, Pharmacological Activities, Natural Sources and Applications: Vol. 6: Indexes '' - Jiaju Zhou, Guirong Xie, Xinjian Yan, Springer Science & Business Media 2011

Medicinal Plants for Treating Musculoskeletal Disorders among Karen in Thailand - Rapeeporn Kantasrila, Hataichanok Pandith, Henrik Balslev, Prasit Wangpakapattanawong, Prateep Panyadee and Angkhana Inta

Encyclopedia of Traditional Chinese Medicines - Molecular Structures, Pharmacological Activities, Natural Sources and Applications: Vol. 5: Isolated Compounds T—Z, References, TCM Plants and Congeners - Jiaju Zhou, Guirong Xie, Xinjian Yan, Springer Science & Business Media 2011

Ethnomedicinal Analysis of Toxic Plants from Five Ethnic Groups in China - Huyin Huai, Qinqin Dong and Aizhong Liu