Zioła z Odległych Krain: Laggera alata

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Laggera alata jest wieloletnim krzewem rosnącym głównie w tropikalnej części Afryki i Południowo-wschodniej Azji. Rodzaj Laggera należy do rodziny Astrowatych i składa się z około 20 gatunków aromatycznych roślin. Z których większość, jak Laggera alata, Laggera aurita, Laggera tomentosa, Laggera pterodonta and Laggera crispata jest wysoce ceniona jako rośliny lecznicze (zazwyczaj używane zamiennie na te same schorzenia). I w ostatnich latach, dzięki badaniom naukowym potwierdzającym ich właściwości medyczne, przeszły z miana ludowych środków leczniczych do rangi oficjalnego leku współczesnego ziołolecznictwa, w niektórych krajach. A nawet zyskały pewne zainteresowanie wśród osób praktykujących medycynę ortodoksyjną. Jednakże żaden z gatunków Laggera nie jest popularny nigdzie poza niektórymi krajami afrykańskimi i Chinami, nawet większość zielarzy i botaników z innych krajów nigdy w życiu nie słyszała o tej roślinie.
W Chinach, gdzie L. alata i L. pterodonta rosną na dziko w wielu regionach na południu i wschodzie, używane są one w systemie Tradycyjnej Chińskiej Medycyny od kilkuset lat, głównie na zapalenie wątroby i dolegliwości wątroby, bronchit, infekcje bakteryjne i stany zapalne. A obecnie Chiny są liderem z największą liczbą badań fitofarmakologicznych i laboratoryjnych przeprowadzonych nad tymi ziołami.
Pomimo że tylko w kilku źródłach jest krótka wzmianka o tym że Laggera alata występuje na Filipinach, i nie znalazłem żadnego śladu informacji o jej użyciu w tradycyjnym lecznictwie na Filipinach. To właśnie tu znalazłem tą roślinę, której nigdy wcześniej nie widziałem ani nie czytałem o niej. Było to rok temu, kiedy przemierzałem góry w okolicach miasta Baguio, na północy Luzon, robiąc badania terenowe, i znalazłem tą roślinę która nie przypominała żadnej innej rośliny którą kiedykolwiek widziałem na żywo lub na zdjęciach. A kiedykolwiek znajdę całkowicie nowa roślinę o której nic nie wiem, jedynym sposobem na oszacowanie jej potencjalnej użyteczności nie ryzykując otrucia się jest ... potarcie jej i powąchanie.
Jej zapach był tak unikalny i przyjemny że od razu się w nim zakochałem. A jako że większość miło pachnących roślin jest nie tylko użyteczna do celów perfumeryjnych, ale także ma jakieś zastosowania medyczne, postanowiłem wziąść tą roślinę do domu i dowiedzieć się co to takiego i na co może być użyteczne. Jako że roślina ta była drobna i nie miała kwiatów zajęło mi pół roku zanim ją zidentyfikowałem. Miałem szczęście znaleźć zdjęcie rośliny o tak samo charakterystycznie uskrzydlonych pędach jak u mojej, przeszukując listę ziół używanych w Tradycyjnej Chińskiej Medycynie.
Tak więc udałem się z powrotem w miejsce gdzie znalazłem swoją roślinę (jedyne miejsce gdzie kiedykolwiek widziałem ją rosnącą), i miałem szczęście znaleźć kilka osobników tego gatunku już w stanie rozkwitu. Dzięki temu nie miałem już najmniejszej wątpliwości że jest to rzeczywiście Laggera (roślina którą pół roku wcześniej wziąłem do domu i posadziłem w donicy wciąż nie zakwitła jeszcze). Zebrałem jej trochę aby spróbować jak smakuje z niej napar, i od tamtej pory jest to jedna z moich ulubionych herbatek ziołowych. Jej smak sam w sobie nie jest niczym specjalnym, tylko dosyć gorzkim. Ale jej aromat jest tak silny, unikalny, bardzo przyjemny, orzeźwiający, ożywczy i poprawiający samopoczucie, że polecam jej spróbowanie każdemu kto ma do tego okazję. Jak dla mnie jest to doskonały przykład zioła które może nie tylko poprawiać stan zdrowia, ale także przynosić przyjemność dla kubków smakowych i umysłu.
W Chinach w prowincjach Junan i Seczuan, Laggera pterodonta, która jest blisko spokrewniona i bardzo podobna do L. alata, nazywana jest często Chou Ling Dan - aromatyczne panaceum. W niektórych regionach Afryki magiczne właściwości przypisywane są do Laggery alata. W Republice Południowej Afryki mówi się że, kameleon, popularny przybór czarowników, nigdy nie wspina się na tą roślinę, dlatego lud Yoruba używa jej do ochrony przed czarami. Roślina ta palona jest w domach w celach dezynfekcji (sproszkowane liście można palić na rozgrzanym metalu lub żażących się węglach), aby odpędzić lub zabić komary, muchy i pluskwy. Pali się ją również zamiast tytoniu i mówi się że jej palenie ma działanie narkotyczne.
Laggera alata zwana jest Liu Leng Ju w Chinach kontynentalnych i Luk-ling-guk w Hongkongu. Jej inne nazwy potoczne to m.in.: Agemo-kogun, Eru-taba (Nigeria), Depack-kenan, Depackkenan, Negikock (Ngomba'a, KamerUn), Ireme (Rutooro, Uganda), Igikatsikatsi, Igitotsi, Igitabitabi, Umutamatama (Ruanda), Kapitisbossie, Muishondbossie (Republika Południowej Afryki), Ludenyikumbwe, Mdenyi-kumburi, Muuga (Tanzania), Rutapatsikidzi (Zimbabwe), Winged-Stem Laggera, False Tobacco (Angielski), Menthe des Pygmées (Francuski), Lumra (Hindi), Bodo-kalar (Gudźarati), Bettada, Kuppegida (Kannada), Managre Jhar (Nepali), Amadok (Garhwal, Indie).
Laggera alata jest wciąż niekiedy nazywana Blumea alata, i posiada ona także inne botaniczne synonimy, które wyszły z użytku : Conyza alata, Erigeron alatum, Vernonia alata, Inula exsiccata, Laggera angustifolia, Triplostegia epilobiifolia.

UPRAWA I ZBIÓR

Laggera alata jest zielnym, wpółzdrewniałym, wieloletnim ale krótkowiecznym krzewem, który potrafi osiągać 3m wysokości, ale zazwyczaj dorasta jedynie do ok 1 metra. Rośnie ona na otwartych polach, sawannach, zaroślach, obrzeżach lasów, nasłonecznionych polanach i nasłonecznionych stokach górskich, w tropikalnej części Afryki, na Madagaskarze i w niektórych częściach Pakistanu, Indii, Chin (głównie w rejonach Himalajów), i Południowo-wschodniej Azji, na wysokościach do ok. 2500m. Roślina ta kocha słońce i wysokie temperatury, dobrze sobie radzi z upałami i suszami, ale nie znosi mrozów i wymaga dobrze przepuszczalnej gleby.
Pomimo że w niektórych regionach występuje obficie i wciąż jest głównie zbierana ze stanu dzikiego, niekiedy jest ona sadzona w ogrodach w celach użycia medycznego. W Gabonie roślina ta sadzona jest dookoła domów aby przeciwdziałać złym wpływom czarowników. Laggera ogólnie kwitnie w sezonach letnich lub suchych, co oczywiście przypada różnych rejonach globu na różne okresy (na Filipinach jest to między grudniem a marcem).
Może być ona zbierana do suszenia o każdej porze roku, ale osobiście sugerował bym zbiór całych szczytów w czasie kwitnienia, a korzeni w okresie spowolnionej wegetacji. Można również zbierać ją wyrywając w całości z korzeniami, jeśli nie ma się w planach pozostawienia jej do ponownego odrośnięcia. Szczególnie w miejscach gdzie Laggera alata rośnie jedynie jako roślina jednoroczna, ze względu na mroźny lub ekstremalnie suchy sezon którym nie jest w stanie przetrwać nawet jej korzeń. I pomimo że tradycyjnie w Chinach suszy się ją na słońcu, ja polecałbym raczej suszyć jej nadziemne części w cieniu, dla lepszego zachowania olejków eterycznych. Oczywiście jak ze wszystkimi aromatycznymi ziołami, mając stały dostęp do tej rośliny najlepiej używać jest ją świeżo zerwaną, można wtedy zbierać same pojedyncze liście lub kwiaty, wyrządzając roślinie minimalną szkodę aby szybciej wyprodukowała dla nas kolejne.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Herbata z nadziemnych części (łodygi z kwiatami i liśćmi) rośliny Laggera alata jest bardzo gorzka i aromatyczna, aby w pełni rozkoszować się jej unikalnym, wspaniałym aromatem napary nie mogą być za mocne. W przeciwnym razie ich gorycz przysłania odczuwanie aromatu. Tylko jedna pełna łyżeczka do herbaty świeżych drobno posiekanych kwiatów i liści na 250ml kubek wystarcza na wspaniałą orzeźwiającą herbatkę (jeśli chodzi o dobrej jakości susz to mogą to być 2 lub 3 łyżeczki).
Należy ją zaparzać przynajmniej przez pięć minut pod przykryciem, tak aby aromat pozostał w kubku, żeby można było go uwalniać go podczas połykania naparu. Jest to naprawdę jedna z moich ulubionych herbat, a jej aromat jest tak stymulujący, ożywiający i poprawiający samopoczucie. Że mam nadzieję pewnego dnia wyekstraktować czysty olejek eteryczny z tej rośliny, do użycia w aromaterapii i jako odświeżacz do mieszkania.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Laggera alata i blisko z nią spokrewnione gatunki Laggery są wysoce poważane i szeroko stosowane jako środek medycyny ludowej w wielu regionach tropikalnej Afryki. Cieszą się również pewną popularnościa w Chinach, gdzie używane są jako lecznicze zioło od kilkuset lat. Jako że wzrasta zainteresowanie Tradycyjną Chińską Medycyną, jak i również Afrykańskimi roślinami leczniczymi, naukowcy zaczęli się interesować również i tym ziołem. Niewielka liczba badań została przeprowadzona całkiem niedawno w Chinach i kilka w krajach Afrykańskich, sprawdzając fitochemię roślin Laggera i testując jej właściwości medyczne w testach laboratoryjnych. Jednak rośliny gatunku Laggera wciąż pozostają prawie całkiem nieznane w reszcie świata, zarówno w ziołolecznictwie jak i botanice.
Laggera alata jest opisana w Tradycyjnej Chińskiej Medycynie jako ziele o silnym zapachu, gorzkim smaku i lekko ciepłej naturze, tymczasem jej korzeń opisany jest jako o silnym smaku i chłodnej naturze. Cała roślina uznawana jest za usuwającą szkodliwe gazy i nadmiar wilgoci z organizmu, pozbawiającą zastojów i oczyszczającą z toksyn.
W terminologii Ziołolecznictwa Zachodniego L. alata określana jest jako zioło : aromatyczne, ochraniające wątrobę, przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgorączkowe, przeciwrakowe, przeciwbiałaczkowe, antydotyczne, emmenagogiczne, tasiemcobójcze i fungistatyczne. Jej olejek eteryczny posiada dowiedzione działanie antybakteryjne i przeciwgrzybicze, ale prawdopodobnie większość z wymienionych powyżej aktywności medycznych jest również właściwościami samego wyekstraktowanego olejku lotnego.
Roślina ta zawiera : trójterpeny, flawonoidy, glikozydy flawonoidowe, fenole, polifenole, alkaloidy, sterole, saponiny, kwasy organiczne, aminokwasy i sacharydy, isochlorogenic acids, 3,4-O-dicaffeoylquinic acid, eremophiloids, eudesmanoids, thymoquinol dimethyl ether, α-eudesmol, eudesmane glucosides (alatosides A–D), sesquiterpene glucosides, eudesmane sesquiterpenes, megastigmane glucoside (alatoside E), artemetin, i olejek eteryczny (0.8% - 2.78%)
Olejek eteryczny Laggery alata składa się głównie z seskwiterpenów, monoterpenów i phenolic ethers, zawiera : thymoquinol dimethyl ether zwany również 2, 5-dimethoxy-para-cymene (24.4% - 44%), β-caryophyllene (30.5%), terpinen-4-ol (27.6 %), a-muurolene (21.2%), a-caryophyllene (16.2%), sabinene (3.6% - 16%), germacrene-D (8.4% - 15.4%), cis-chrysanthenol (11.8%), chrysanthenone (8.7%), α-humulene (6.2%), α-terpine (5.5 %), thymol methyl ether (4.6%), filifolone (3.5%), 6‐hydroxycarvotanacetone (3%), (E)-Caryophyllene (2.3%), beta-Bourbonene (2.5%), 4hydroxycarvotanacetone‐7‐O‐angelate (2%), eudesmane-type sesquiterpenoids (α-eudesmol, 7-epi-γ-eudesmol and 7-epi-β-eudesmol), sesquiterpene compounds (β-selinene, 7-epi-α-eudesmol, isointermedeol, juniper camphor, β-dihydroagarofuran), sesquiterpenoid alcohols (nerolidol, elemol, alpha-cadinol).

Wszystkie części rośliny Laggera alata mogą być używane świeże lub suszone. Łodygi z liśćmi i kwiatami przyjmowane są zazwyczaj doustnie w formie naparów lub wywarów, z kolei wyciągi alkoholowe zazwyczaj sporządza się z korzeni Laggery. Mogą być one używane w leczeniu takich chorób jak :

- Problemy z wątrobą, w Chinach zioło to jest najbardziej znane ze swoich właściwości ochraniających wątrobę, i posiada długą tradycje użycia przeciwko zapaleniu wątroby, marskości wątroby (korzeń), i innych dolegliwości wątrobowych. Badania potwierdziły silne właściwości hepatoprotekcyjne i przeciwutleniające tej rośliny, Isochlorogenic acid A wyekstraktowany z Laggery alata dowiódł swojej efektywności przeciwko wirusowi zapalenia watroby typu B.

- Stany zapalne, w szczególności zapalenie watroby, bronchit, zapalenie płuc, zapalenie zatok przynosowych, artretyzm, reumatyzm, zapalenie nerek i obrzęki. Stwierdzono że przeciwzapalne działanie tego zioła wynika z zahamowania formacji prostaglandyny.

- Infekcje, zioło to jest używane do zwalczania wielu różnych rodzajów infekcji bakteryjnych i wirusowych, takich jak : przeziębienie, zapalenie płuc, zapalenie zatok przynosowych, gruźlica, biegunki, waglik, czyraki, skrofuloza, różnego rodzaju dermatoz i świądu. Roślina ta wykazała w testach aktywność przeciwko Gram-dodatnim mikroorganizmom i wirusom.

- Gorączki, wywar z liści stosowany jest w Kamerunie przeciwko durowi brzusznemu, a napar z liści używany jest do inhalacji przeciwko gorączkom w Gabonie.

- Problemy z układem oddechowym, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, gruźlica, kaszel z uczuciem gorąca w płucach, i inne dolegliwości płucne. W Tanganice sok z liści i wywary z korzeni pite są w piwie przeciwko zapaleniu płuc, a wióry z korzenia nacierane są na miejsca skaryfikacji na klatce piersiowej.

- Nowotwory. W Kenii zioło to używane jest w leczeniu raka, wywary z suszonych liści pite są na guzy żołądka. W Nigerii, Laggera alata stosowana jest przeciwko nowotworom skóry, zioło to jest również ważnym składnikiem receptur Tradycyjnej Chińskiej Medycyny na maści na raka skóry. Ekstrakt z L. alata zachamowuje proliferację i wywołuje apoptozę ludzkich komórek raka jajników (HO-8910) in vitro. Dwa seskwiterpeny typu eudesmane wyekstraktowane z Laggera alata zachamowują angiogenezę i tłumią migrację komórek raka piersi.

- Dolegliwości kobiece, w Chinach zioło to stosowane jest na brak miesiączki. W Kamerunie powszechnie stosuje się je w leczeniu problemów układu rozrodczego, bóli menstruacyjnych, upławów, chorób wenerycznych, wywary z liści są pite w winie z soku palmy z gatunku Raphia (Raffia wine). Sok z rośliny Laggera używany jest w Wybrzeżu Kości Słoniowej i Burkina Faso jako środek poprawiający ukrwienie macicy (emmenagogue).

- Bóle, roślina ta jest często stosowana w kuracji bóli międzyżebrowych, reumatycznych i bólów głowy. Wywary używane są do płukania ust na ból zęba. W Wybrzeżu Kości Słoniowej i Burkina Faso, zmiażdżonymi liśćmi i proszkiem z tej rośliny naciera się, a sok z liści w piwie pije na bóle klatki piersiowej lub międzyżebrowe. Inhalacje z naparów z liści używane są w Gabonie przeciw bólom reumatycznym. W Tanganice wywary z rośliny używane są do gorących okładów na bóle pleców a sproszkowaną wciera się w miejsca skaryfikacji, Na Madagaskarze inhalacje i obmywanie głowy stosowane jest na bóle głowy, a zmiażdżonymi liśćmi masuje się twarz i czoło przy zawrotach głowy. W Zimbabwe liście używane są przeciw konwulsjom, bólom głowy i bólów w nogach.W Kamerunie Laggera alata jest powszechnie stosowana na bóle menstruacyjne.

- Zatrucia, Laggera jest stosowana tradycyjnie jako ziołowy lek aleksifarmiczny (antidotum na trucizny), w Chinach zioło jak i korzeń podawane są doustnie na ukąszenia jadowitych węży. Na ukąszenie Green Bamboo Snake 60g korzenia Lagera jest miażdżone, i wyciśnięty sok jest pity, świeże liście są miażdżone i przykładane w miejsce ukąszenia.

- Tasiemce, w Nigerii zioło to używane jest do usuwania tasiemców. Zarówno w Mali jak i Burkina Faso liscie, kwiaty i łodygi tej rośliny są suszone i sproszkowywane, mała łyżeczka jest spożywana w zsiadłym mleku po dniu poszczenia, i mówi się że tasiemce są usuwane w ten sposób bez bólów żołądka ani biegunki.

- Zaburzenia mózgu i choroby mentalne, w Zimbabwe liście Laggery alata używane są przeciw konwulsjom i bólom głowy, napary, lewatywy i maści używane są również w leczeniu obłędu. W Wybrzeżu Kości Słoniowej sok z tej rośliny wkrapla się do nosa jako błyskawiczny środek na ataki szału. Na Madagaskarze zmiażdżonymi liśćmi masuje się twarz i czoło w przypadkach zawrotów głowy. W Gabonie liscie palone są tak jak tytoń, a ich dym uważa za działający narkotycznie. W Chinach na nieustający ból głowy lub szok poporodowy pije się wywar z 60g świeżego korzenia Laggery.

Standardowe dawki Laggery alata w systemie Tradycyjnej Chińskiej Medycyny dla użytku doustnego to : wywary z całej rośliny 9-15g suszu lub 30-60g świeżego zioła; lub wyciśnięty z niego sok. Wywary z korzeni 15-30g suszu lub 60g świeżego.

Zastosowania użytku zewnętrznego Laggery alata :

- zmiażdżone ziele lub wywary używane są tradycyjnie do okładów na czyraki, oparzenia, obtarcia, artretyzm i dermatozy

- zioło to jest jednym z głównych składników receptur Tradycyjnej Chińskiej Medycyny na maści przeciw rakom skóry

- inhalacje i obmywania wywarami głowy stosowane są na Madagaskarze na bóle głowy, a zmiażdżonymi liśćmi masuje się twarz i czoło w przypadkach zawrotów głowy

- wywar uzyskany na skutek długiego gotowania łodyg z liśćmi używany jest do obmywania chorych osób przez Masajów w Kenii

- w Tanganice, w przypadkach powiększenia śledziony wiórami z korzenia naciera się ten obszar

- liście zmiażdżone na pastę przykłada się na zapalenia spojówek i obolałe oczy

- w Zimbabwe napary z liści, lewatywy i maści stosowane są w leceniu obłędu

- w Chinach pasta ze świeżych liści przykładana jest na ukąszenia węży

- liśćmi można nacierać skórę aby odstraszyć komary i muchy, oraz w celu ogólnej dezinfekcji