Zioła z Odległych Krain

Szanowni Zielarze. Blog ten poświęciłem artykułom popularyzującym mało lub w ogóle nieznane w Polsce zioła, przyprawy a także warzywa i owoce. Celem moim jest przekazanie Państwu wiedzy, pozyskanej przeze mnie zarówno ze źródeł naukowych jak i własnych doświadczeń i obserwacji. Mam nadzieję, że prezentowane tutaj informacje, będą dla Państwa użyteczne. Chciałbym jednak podkreślić, że spożywanie i użycie medyczne opisanych tu roślin, powinno być skonsultowane z lekarzem.

wtorek, 8 września 2015

Lippia micromera - Jamajskie Oregano, Fałszywy Tymianek

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Dla mieszkańców terenów klimatu umiarkowanego, Oregano oznacza Śródziemnomorskie Origanum vulgare. Tymczasem dla mieszkańcy tropików nazwa ta oznacza rośliny takie jak : Plectranthus amboinicus, Poliomintha bustamanta (lub P. longiflora ) albo Lippia micromera (lub Lippia graveolens). Pomimo że wszystkie te cztery rodzaje ziół znacznie się od siebie różnią, wszystkie one dzielą podobny smak, aromat i właściwości lecznicze, dzięki ich wspólnej zawartości karwakrolu i tymolu. Lippia micromera pochodzi z Północnej części Ameryki Południowej oraz Karaibów i jest szeroko rozpowszechniona w krajach tropikalnych aż po Filipiny ( gdzie wiele osób bierze ją za Origanum vulgare lub Majeranek ). Roślina ta posiada długą tradycję użycia jako przyprawa oraz lek, na Karaibach, Ameryce Środkowej i Północy Ameryki Południowej.
Jej Anglojęzyczne potoczne nazwy to między innymi : Jamaican Oregano, Dominican Oregano, Carribean Oregano, Mexican Oregano, Spanish Thyme, Oregano del Pais, Oregano Poleo, Puerto Rican Oregano, Oregano Chiquito, False Thyme, False Oregano, Petite Thyme, Oregato and Oreganillo.

UPRAWA

Lippia micromera jest kochającym słońce, wieloletnim, tropikalnym krzewem, o cienkich, łamliwych, wykładających się pędach, zazwyczaj nie dłuższych niż 2m, drobnych, ok. 1cm krótkich liściach i jeszcze mniejszych kwiatkach. W naturze porasta ona suche zbocza wzgórz i obrzeża lasów. Lubi piaszczysto-ilaste, przepuszczalne gleby o odczynie neutralnym lub zasadowym. Jamajskie Oregano poradzi sobie nawet w bardzo słabej jakości ziemi, ale dla silnego wzrostu potrzebuje dobrego kompostu. Roślina ta dobrze radzi sobie z silnymi upałami i okresami suszy, z kolei nadmiar wody może być dla niej zabójczy. Jest ona bardzo wrażliwa na mróz, ale w klimacie umiarkowanym może być z powodzeniem uprawiana w pojemnikach i traktowana jako roślina domowa.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Świeże lub suszone liście Jamajskiego Oregano, używane są tradycyjnie jako przyprawa w kuchni Karaibskiej. Może być ono szeroko używane, w podobny sposób jak Greckie Oregano, jednak posiada bardziej intensywny i bogaty smak i aromat. Używane jest do potraw mięsnych i ryb, pizzy, nadzień, gulaszy, zup i sałatek. Aby zapobiec wyparowywaniu aromatu tego zioła, należy dodawać je w ostatnich minutach gotowania.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Lippia micromera jest tradycyjnie używana na astmę, bronchit, przeziębienie, kaszel, grypę, oligurię, w celu poprawy apetytu i zwalczania infekcji żołądkowych. Spożywane jest na świeżo lub w postaci naparów, mocne napary mogą być używane do płukania jamy ustnej. Posiada działanie antybakteryjne, przeciwgrzybiczne, przeciw drożdżakowe, moczopędne, oczyszczające organizm, przeciwskurczowe, przeciwastmatyczne, przeciwwymiotne, łagodzące podrażnienia błon śluzowych, wykrztuśne, stymuluje pracę żołądka a także całego organizmu i umysłu i tonizuje. Zawartość związków chemicznych olejku eterycznego Lippi micromera, różni się znacznie w proporcjach: karwakrol (26,5 - 48%), tymol (7,1-33,7%), y-terpinene (4,5-22,5%), p-cymene (11,5-16,2%), beta-caryophyllene (12,1%),1,8-cineole (2,2%), zawiera ona również w niewielkich ilościach limonene, linalool, geranial, eugenol, neral i mentol. Zioło to należy do najczęściej używanych na Karaibach ziół do zwalczania stanów traumatycznych, nerwowych, lęków i depresyjnych obaw. Lippia micromera w większych ilościach powinna być unikana przez kobiety w ciąży.

EDSA Garden Centre, Manila, Filipiny - maj 2015

Baguio Orchidarium Plant Shops, Baguio City, Filipiny - wrzesień 2015

Źródła

,, The Encyclopedia of Herbs: A Comprehensive Reference to Herbs of Flavor and Fragnance '' - Thomas DeBaggio, Arthur O. Tucker, Timber Press 2009
,, CRC Ethnobotany Desk Reference'' - Tim Johnson, CRC Press 1998
,, Encyclopedia of Cultivated Plants '' - Christopher Cumo, ABC-CLIO 2013
,, Ethnic Culinary Herbs'' - George Staples, Michael S. Kristiansen, University of Hawaii Press 1999
,, Florida's Best Herbs and Spices: Native and Exotic Plants Grown for Scent and Flavor '' - Charles R. Boning, Pineapple Press 2010
,, Mansfeld's Encyclopedia of Agricultural and Horticultural Crops ''- Peter Hanelt, Springer Science & Buisness Media 2001
,, Oregano, the genera Origanum and Lippia ''- Spiridon E. Kintzios, Taylor and Francis 2002

http://davesgarden.com/guides/pf/go/128624/#b
http://plantsforuse.com/index.php?page=1&id=3113
http://clikwebbr.blogspot.com/2011/08/agrochic-hablemos-de-oregano.html
http://www.researchgate.net/publication/11892179_Lippia_Traditional_uses_chemistry_and_pharmacology_A_review
http://memorias.ioc.fiocruz.br/issues/special-issues/item/326-chemical-composition-and-antiprotozoal-activities-of-colombian-lippia-spp-essential-oils-and-their-major-components
http://www.nybg.org/files/scientists/ivandebroek/Foods_as_Medicines_Dominicans.pdf
http://www.researchgate.net/publication/261654586_Chemical_Composition_and_Bioactivity_on_Bacteria_and_Fungi_of_the_Essential_Oil_from_Lippia_micromera_Schauer
http://hortsci.ashspublications.org/content/35/3/452.4
http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Lippia+micromera
http://www.ethnobiomed.com/content/6/1/9
http://www.saintlucianplants.com/localuses/lippmicr.html
https://ethnobiology.org/sites/default/files/pdfs/JoE/17-2/CoeAnderson1997.pdf

poniedziałek, 10 sierpnia 2015

Ehretia microphylla - Herbata Filipińska, Herbata Fukien

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Ehretia microphylla jest tropikalnym krzewem, dosyć popularnym w Południowo-wschodniej Azji, od Indii, Sri Lanki i Chin ( ponoć pochodzi ona z Chińskiej prowincji Fujian lub z północy Filipin ), przez Birmę, Malezję, Filipiny aż do Australii. W większości z tych krajów, roślina ta posiada długą tradycję używania, zarówno jako rzeźwiący napój, jak i ziołowy lek. Jednak nawet pomimo popularności jako forma herbaty, która przywiodła jej nazwy takie jak Fukien Tea (Herbata Fukien), Fujian Tea (Herbata Fujian), Wild Tea (Dzika Herbata), Philippine Tea (Herbata Filipińska), Tsaang Gubat oraz Chaang Bundok ( ,,Leśna Herbata'' i ,,Górska Herbata'' w języku Tagalog), większą sławę ma jako krzew ozdobny. Elegancki wygląd, drobne lśniące liście, łatwa hodowla i kształtowanie, poprzez przycinanie i formowanie-wyginanie, spowodowała jej częstą obecność w tropikalnych ogrodach i parkach, oraz domach na całym świecie, w formie bonsai. Ehretia microphylla jest dosyć popularna jako ziołowy lek na Filipinach, gdzie promowana jest przez Departament Zdrowia, i należy do tych ziół, których zapotrzebowanie na rynku jest większe niż ich produkcja.
Jednak wielu ludzi na Filipinach zapomniało o ich własnej rodzimej zdrowotnej herbacie. Niedawno będąc w Suyo, Ilocos Sur, Luzon, przemawiałem do rolników w City Hall (budynek urzędu powiatowego), na temat potencjału rzadkich ziół w zwiększaniu zysków w stosunku do konwencjonalnych upraw. Po swojej prezentacji zasugerowałem że zamiast prowadzić dalszą dyskusję w auli urzędu, lepiej jeśli pójdziemy na zewnątrz na spacer do lasu tuż za budynkiem, aby wymienić się wiedzą o lokalnych ziołach pokazując na przykładach żywych roślin. Tak wiec wyszliśmy na dwór. Było tam około czterdziestu słuchaczy, wszyscy z nich mieli po około pięćdziesiąt lat, i nie byli zwykłymi rolnikami, ale głowami lokalnych społeczności rolniczych, najbardziej doświadczonymi i z największą wiedzą z nich wszystkich. Ale kiedy zauważyłem tuż przed budynkiem urzędu, pierwszą roślinę leczniczą na naszej wyprawie, rosnącą w ogrodzie, przystrzyżoną w kulkę. I zapytałem ich czy wiedzą co to jest. Odpowiedzieli że to jest tylko często sadzona w ogrodach, jedynie ozdobna roślina. Byli bardzo zdziwieni kiedy powiedziałem im że jest to roślina lecznicza, jedna z oryginalnych, rodowitych, starych Filipińskich środków leczniczych.
Ale później podczas spaceru, dołączyła do nas starsza kobieta. I wracając, dotarwszy do budynku City Hall, zapytałem tą panią czy ona zna zastosowanie tego przystrzyżonego w kulę krzewu. Odpowiedziała ona że zna tą roślinę dobrze. Że rośnie ona na dziko w wielu miejscach, a herbata z jej liści jest dobrym środkiem na bóle brzucha. Powiedziałem jej że bardzo się zdziwiłem wcześniej że żaden z naszych towarzyszy nie rozpoznał jej jako roślinę leczniczą. Odpowiedziała, że w przeszłości nie używano jej w celach ozdobnych, ale sporządzano z niej herbatkę, którą powszechnie pito nie tylko na kłopoty żołądkowe, ale również po prostu jako codzienny napój. Ale wtedy nadeszła kawa, i stawała się coraz to bardziej popularna, i coraz szerzej dostępna. I kiedy wszyscy zaczynali sadzić swoją własną kawę i pić ją codziennie, wszyscy zaczynali zapominać o Tsaang Gubat - rdzennym napoju swoich przodków.

Herbata Filipińska znana jest również pod nazwa łacińską Carmona retusa, posiada też rzadko używane dzisiaj synonimy takie jak Ehretia buxifolia, Carmona microphylla, Cordia retusa, Ehretia retusa, Ehretia heterophylla, Ehretia dentata, Ehretia monopyrena. Roślina ta znana jest jako Baapanaburi w Indiach, Ji Ju Shu w Chinach, Scorpionbush w Australii, Kinangan w Indonezji, Fukumangi w Japonii i Khoi Cheen w Tajlandii, ale ma i wiele innych nazw potocznych.

UPRAWA

Herbata Filipińska jest wiecznie zielonym krzewem o wykładających się pędach, mogącym osiągnąć 4m wysokości i tyle samo średnicy. Naturalnie występuje ona zarówno w wilgotnych tropikalnych zaroślach i lasach, jak i otwartych, suchych, stepowych terenach Południowo-wschodniej Azji i Australazji. Wymaga pełnego nasłonecznienia lub półcienia, najlepiej rozwijając się przy wysokich temperaturach i wilgotności, będąc jednocześnie rośliną odporną na susze. Ehretia microphylla nie wytrzymuje temperatur poniżej 0'C, ale w klimacie umiarkowanym z łatwością hodowana jest jako roślina doniczkowa, będąc jednym z najpopularniejszych krzewów do formowania na bonsai. Doskonale nadaje się do kreatywnego formowania, poprzez przycinanie i naginanie pędów, ze swoimi uroczymi drobnymi, lśniącymi liśćmi. Posiada drobne białe kwiatki i pomarańczowe owoce-jagody. Całe pędy z liśćmi mogą być ucinane o każdej porze roku, w celu ususzenia lub użycia na świeżo.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Świeże, drobno posiekane pędy z liśćmi gotuje się przez ok. 15min, albo suszone i pokruszone zaparza się jak herbatę, aby otrzymać orzeźwiający, bezkofeinowy napój, wielce przyjemny zarówno gorący jak i na zimno. Drobne, twarde, jagody Herbaty Filipińskiej są jadalne.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Ehretia microphlla jest szeroko używana na Filipinach, gdzie zazwyczaj nazywana jest Tsaang Gubat lub Chaang Gubat. Filipiński Departament Zdrowia umieścił tą roślinę na liście 10 dokładnie zbadanych i klinicznie przetestowanych ziół, zalecanych do domowego użytku w ,, Programie Tradycyjnej Medycyny ''. W formie odwaru z świeżych posiekanych, lub pokruszonych suszonych pędów z liśćmi, używana jest w przypadkach : problemów jelitowych jak nadmierne skurcze, bólach brzucha, biegunki, czerwonki, wirusowego zakażenia żołądka i jelit, kolce, kaszlu, gorączce. Odwary używane są również jako dezynfekujący płyn, do obmywania w przypadkach wyprysków skórnych, świerzbu, do podmywania poporodowego, oraz do płukania zębów (wysoka zawartość fluorków). Tsaang Gubat jest mało ale dostępny, pod postacią herbat, ekstraktów, tabletek i kapsułek.
W tradycyjnym systemie medycyny Śri Lanki zwanym Siddha, zioło to nazywane jest Kuruvichi lub Kuruvichi poondu, i używane jest na gorączkę, kaszel, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, czerwonkę, trąd, wypryski wywołane chorobami wenerycznymi, przy złamaniach kości, bezpłodności kobiet i biegunce u dzieci. Odwary z korzeni spożywane są przy kacheksji (wyniszczenie organizmu spowodowane nowotworami), kile, cukrzycy, jako antidotum na ukąszenia żmij oraz zatrucia roślinami, np. surowym maniokiem.
Ehretia microphylla zawiera microphyllony, kamferole (astragalin, nicotiflorin), baurenol, kwasy ursolowy i rozmarynowy, sterole (stigmasterol, stigmastanol, daucosterol, ehretianone (związek chemiczny chroniący przed jadem węży), cholesterol, campesterol, beta-sitosterol), trójterpeny (a-amyrin, b-amyrin), flawonoidy, quinony, alkaloidy, glikozydy, saponiny, taniny i fluorki.
Zioło to ma działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwbólowe, przeciwalergiczne, przeciwmutagenne, przeciwnowotworowe, przeciwbiegunkowe i wspomagające trawienie, przeciwgorączkowe, przeciwskurczowe i przeciwgrzybiczne.
Badania laboratoryjne wskazują użyteczność Ehretii w postaci sproszkowanej, przy leczeniu zaburzeń cyklu miesięcznego i niepłodności kobiet. Zioło to podawane w niewielkich ilościach jest bezpieczne dla dzieci i podawane jest na kolkę dla niemowlaków karmionych jeszcze mlekiem.
Metanolowy ekstrakt z liści Ehretii wykazuje silne działanie antyhistaminowe.