Zioła z Odległych Krain: Sarcandra glabra

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Sarcandra glabra jest uroczym, niewielkim krzewem, o ledwie widocznych kwiatach ale pięknych czerwonych jagodach. Jednak wdzięk jest najmniej istotny pośród wielu zalet tej rośliny. Cała ta roślina wydaje przy zmiażdżeniu unikalny, bardzo przyjemny zapach, i używana jest do zaparzania i picia jako herbata. I podczas gdy jedni ludzie delektują się jej smakiem i aromatem, inni spożywają ją jako lek na wiele chorób, w tym raka. Sarcandra glabra jest prawie nieznana poza Południowo-wschodnią Azją, gdzie uprawiana jest w ogrodach, oraz występuje na dziko, od Północnych Indii aż po Japonię i Indonezję. Ale prawdopodobnie pochodzi ona z południowo-wschodniej części Chin, gdzie cieszy się największa sławą, i pełni istotną rolę w systemie Tradycyjnej Chińskiej Medycyny.
Zioło to przez stulecia używane było do zwalczania wielu form nowotworów, a jego, obecnie szeroko badane właściwości przeciwrakowe potwierdzono i udokumentowano wynikami wielu testów laboratoryjnych. Sarcandra glabra opisywana jest jako zioło o neutralnej temperaturze, gorzkie i pikantne, przeciwzapalne i odtruwające, otwierające kanały orbis hepaticus i orbis cardialis. Używana jest osobno lub w preparatach z mieszanek ziół, na dolegliwości układu trawiennego i oddechowego, jak również do zwalczania chorób związanych z osłabieniem wątroby. Tradycyjnie używana jest również w celu zwiększenia sprawności umysłowej, ulgi przy bólach głowy oraz w celu regeneracji przy przemęczeniu i stresie.
W Japonii gałązki Sarkandry z jej czerwonymi jagodami używane są jako dekoracje na Nowy Rok, w ten sam sposób co gałązki z jagodami Ostrokrzewu w USA podczas świąt Bożego Narodzenia. Japończycy nazywają tą roślinę Senryo, Sen-ryo oznacza tysiąc ryo (waluta w epoce Edo), wierzą oni bowiem że przynosi ona szczęście i dobrobyt. Jako surowiec leczniczy, ziele Sarcandra glabra nazywane jest w Japonii Kyu-setsu-cha.
Sarcandra glabra wymieniona jest jako zioło w Farmakopei Chińskiej Republiki Ludowej, pod nazwą Jiu Jie Cha, Guan Yin Cha i Herba Sarcandrae. Tymczasem tylko jako roślina, Sarkandra nazywana jest w Chinach Cao Shan Hu. Inne nazwy tej rośliny to : Zhon Jie Feng (Chiny), Juk Jeol Cho (jako roślina w Korei), Gu Jeol Da (jako lek ziołowy w Korei), Karas Turan (Indonezja), Itsa, Apot, Gipah, Gipas, Gepas, Gapas, Gumak, Somang, Total (w różnych lokalnych językach na Filipinach), Soi Rung, Soi Lang (Wietnam).

Nazwa botaniczna Sarcandra pochodzi od słowa Sarachandra, będącego sanskrycką nazwą tej rośliny, natomiast epitet glabra oznacza gładki i odnosi się do powierzchni liści tej rośliny.

Roślina ta posiada również kilka synonimów, które obecnie są ogólnie poza użyciem - Chloranthus glaber, Chloranthus brachystachys, Chloranthus monander (jako że jest ona blisko spokrewniona i bardzo podobna do Chloranthus'a erectus), i Sarcandra chloranthoides.

A tu obejrzeć można mój filmik o Sarkandrze - https://www.youtube.com/watch?v=TMSp-ZTHqWo

UPRAWA I ZBIÓR

Sarcandra glabra jest wieloletnim, nisko i rozłożyście rosnącym krzewem, osiągającym do 1.5m wysokości i często ponadto w szerokości. W naturze występuje zazwyczaj pod drzewami, nad strumieniami lub jeziorami, ale rosnąć może zarówno na bagnach, jak i suchych piaszczystych terenach, od poziomu morza do 2000m ponad. Dla najlepszego wzrostu należy jej zapewnić wilgotną, kwaśną glebę, bogatą w kompost lub próchnicę, i półcień. Jej kwiaty mają ciekawą z botanicznego punktu widzenia strukturę, jednak są tak drobne, że nie stanowią widocznej ozdoby. Wiele piękna dodają za to jej drobne, jaskrawe, czerwono-pomarańczowe owoce (występują również krzewy Sarkandry o żółto-pomarańczowych owocach, ale są one rzadkością), które utrzymują się na gałązkach przez długi czas, zamieniając ją w roślinę bardzo ozdobną. Najczęściej nazywane są one jagodami, jednak ich struktura należy do owoców określanych w botanice mianem pestkowców.
Sarcandra glabra wytrzymuje mrozy jedynie do około -10*C, ale może być hodowana jako roślina domowa w rejonach o surowszych zimach. Dosyć dobrze znosi ona susze i upały. Świeże liście mogą być zbierane w dowolnym okresie. W celu ususzenia jej zbiory odbywają się latem lub jesienią, suszone są w cieniu, aby zachować zawarte w niej olejki eteryczne.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Liście Sarcandry glabra mogą być użyte świeże (posiekane) lub ususzone do zaparzania bardzo smacznej, pobudzającej, gorzkiej herbaty, o silnym ale łagodnym i relaksującym aromacie. Herbata ta bardzo orzeźwia i ożywia, zarówno pita schłodzona, w upalne letnie dni, jak i gorąca w zimne chwile. Jest również dodawana dla aromatu do Herbaty Czarnej i Zielonej (obie pochodzą z liści krzewu Camellia sinensis). Drobne owoce Sarkandry są jadalne i smakują jak żadne inne owoce lub jagody. Mają wielkość jedynie ok. pół centymetra, miękki i soczysty miąższ otacza pojedyncze, ok. trzymilimetrowe nasiono. Są prawie pozbawione smaku, oprócz delikatnie wyczuwalnej pikanterii, ale za to ich aromat jest niesamowicie intensywny. A po przegryzieniu cienkiej skorupki nasiona (kruchszej od nasion winogron), poczuć można na języku kropelkę łagodzącego olejku. Owoce te mogą być suszone lub prażone, i przy dobrym szczęściu można znaleźć je w sklepach z chińską zdrową żywnością.

ZASTOSOWANIE W AROMATERAPII

Pomimo że roślina ta jest bogata w olejki eteryczne, nadające jej wyjątkowego aromatu, destylowany olejek z Sarkandry glabra nie jest ani dostępny na rynku, ani opisywany w źródłach wiedzy o aromaterapii. Uważam że to wielka szkoda, ponieważ zapach tej rośliny jest bardzo przyjemny, trochę słodki, trochę pikantny, relaksujący i stymulujący jednocześnie. Trudno porównać go z innymi aromatami, to naprawdę unikalny zapach. Moim zdaniem, olejek eteryczny z Sarcandry glabra posiada olbrzymi potencjał w aromaterapii i produkcji perfumeryjnej, który jest niewykorzystywany z powodu wysokiej ceny surowca tej rośliny. Suszone liście, jagody, i cała roślina Sarkandry są bardzo pożądane, w celu wykorzystania ich w formie smacznej herbaty albo preparatów leczniczych. Duże ilości tego zioła potrzebne do ekstrakcji jego olejku eterycznego, kosztowałyby olbrzymie kwoty, i mogłyby być nawet nieosiągalne obecnie w ogromnej liczbie potrzebnej do produkcji na skalę komercyjną.
Ponad 80% olejku eterycznego z Sarcandry glabra składa się z seskwiterpenoidów (z których 3alfa-acetoxy-8,12-epoxyeudesma-4,7,11-triene jest najliczniejszym i stanowi 51.7% olejku eterycznego z liści), olejek ten jest również bogaty w seskwiterpen elemene (15.92%), i zawiera m.in. eremophilene, beta-ocimene-X i coriandryl.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Sarcandra glabra należy do tych ziół, które pomimo wielowiekowych tradycji użycia i znaczącej roli we współczesnym ziołolecznictwie w krajach Południowo-wschodniej Azji. Wciąż nieznane są w Euro-amerykańskim ,, Zachodnim Ziołolecznictwie ''. W ostatnich latach przeprowadzono sporo badań naukowych (większość w Chinach), testujących twierdzenia tradycyjnych uzdrowicieli i starych skryptów, dotyczące przeciwrakowych i wielu innych leczniczych właściwości Sarcandry glabra.

Wiele bioaktywnych substancji chemicznych zostało zidentyfikowane w tkankach, tego bogatego w związki lotne zioła, m.in. : kumaryny (isofraxidin, sarcandracoumarin, biisofraxidin, esculetin, scopoletin), phenolic carboxylic acids (kwas kawowy, caffeoylquinic acids, kwas rozmarynowy, isochlorogenic acids), kwas furanowy, kwas bursztynowy, betulinic acid, sesquiterpene lactones, seskwiterpeny (atractylenolides, eudesmanolide, elemanolide, lindenana, germacranolide), chloranthalactone, flawonoidy (kwercetyna, kaempferol-glycosides, astilbin, dihydrochalcones, dihydroxy-flavanones), perhydronaphtofuran derivaties (istanbulin A), triterpene saponins (sarcandrosides), taniny, glikozydy, lignany i polisaccharidy. Właściwości medyczne Sarcandry glabra opisuje się jako : przeciwutleniające, wzmacniające układ odpornościowy, przeciwrakowe, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne, przeciwzapalne, ochraniające wątrobę, przeciwcukrzycowe, obniżające poziom złego cholesterolu, wiatropędne, uśmierzające ból, przeciwgorączkowe, catagmatic (pomaga w regeneracji złamanych kości), zwiększa ilość płytek krwi w osoczu i poprawia krążenie krwi.
W systemie Tradycyjnej Chińskiej Medycyny, zioło to opisywane jest jako gorzkie i pikantne w smaku, o neutralnej temperaturze, otwierające kanały orbis hepaticus i orbis cardialis, i działające na meridian grubego jelita. Sarkandra jest używana tradycyjnie w Chinach pod postacią ziołowej herbaty lub suplementu diety, w celu podniesienia sprawności umysłowych, oraz regeneracji przy przemęczeniu i stresie. A także ,, w celu pozbycia się żaru we krwi '', aktywacji krążenia krwi i usunięcia krwiaków (typu ecchymoses), wydalenia wiatrów, usunięcia zatorów w meridianach, oraz dla odtrucia organizmu.

Wszystkie części tej rośliny mogą być użyte świeże lub suszone (w cieniu), w formie odwarów i naparów. Sarcandra glabra dostępna jest również na rynku w postaci ekstraktu z owoców i ekstraktu z liści w sproszkowanej formie, tabletek, a nawet przeciwrakowych zastrzyków (ampułki zawierające 2ml ekstraktu S. glabra w octanie etylu - ekstrakt ten posiada dowiedzione działanie inicjowania apoptozy, prowadzące do śmierci komórek rakowy w białaczce).
Sarcandra glabra uważana jest za zioło skuteczne w leczeniu : nowotworów (białaczki, raka prostaty, jelit, żołądka, wątroby, piersi, płuc, trzustki oraz przełyku i jamy nosowo-gardłowej), zapalenia mózgu, zapalenia płuc (także u dzieci i osób z zapaleniem typu lobar pneumonia), infekcji wirusa RSV, lipopolisacharydowego uszkodzenia płuc, kaszlu, stanów zapalnych gardła i krtani, grypy, gorączki, stanów zapalnych układu pokarmowego (zapalenia wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego, błony śluzowej żołądka i jelita cienkiego), czerwonki (shigiellosis, bacillary dysentery), biegunki, nudności, cukrzycy, zaburzeń układu odpornościowego, pierwotnej małopłytkowośći immunologicznej oraz w celu zapobiegania i leczenia małopłytkowości spowodowanej chemioterapią, łuszczycy, leukodermy vitiligo, łupieżu pstrego, chorób wenerycznych, infekcji wirusowych typu HSV i HPV, reumatyzmu, artretyzmu, podagry, artralgii, urazów, zaburzeń krzepnięcia krwi, infekcji pooperacyjnych i skutków ubocznych radioterapii. Odwary i napary z Sarkandry spożywane są również w celu pozbycia się skurczy, bólu głowy, lumbago i bólów wewnętrznych, oraz jako ogólnie wzmacniający zdrowie tonik.
Sproszkowane zioło Sarkandry mieszane jest z alkoholem, tworząc pastę do użytku zewnętrznego, odwary używane są również do obmywania ciała, a zmiażdżone świeże liście stosowane są w formie okładów. Zewnętrzne zastosowanie tego zioła obejmuje kontuzje po upadkach, złamania kości, opuchnięte stawy, zranienia, posiniaczenia, oparzenia, czyraki, cellulitis, ropnie, stany zapalne skóry i infekcje grzybiczne. Na oparzenia stosuje się sproszkowaną Sarkandrę zmieszaną 1/1 z olejem, masując w dotknięte miejsce. Przy reumatyźmie, stosuje się okłady ze świeżych, zmiażdżonych i podgrzanych liści z dodatkiem odrobiny wina.
W Indiach w rejonie Meghalaya, liście Sarcandry glabra używane są w połączeniu z liśćmi Zanthoxylum acanthopodium, kłączem Pteridium aquilinum i liśćmi Polygonum allatum, w formie ciepłych, wilgotnych okładów dla paralityków, osób cierpiących na trąd i różnorodne choroby skórne. Zmielone liście Sarkandry w połączeniu z Imbirem używane są do okładów na ropiejące rany. Ekstrakt z korzenia Sarkandry spożywany jest przy nieregularnej menstruacji.
Według Medycyny Chińskiej, kobiety w ciąży oraz osoby z deficytem yin nie powinny używać tego zioła.