Anemopsis californica - Yerba Mansa

 English version

         KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

   Anemopsis californica jest niewielką byliną, rosnącą w formie rozet liści tworzących rozległe kępy. Jak wskazuje jej łaciński przydomek, pochodzi ona z zachodnio-południowego wybrzeża USA, ale także Newady, Arizony, Teksasu i Meksyku. Roślina ta jest używana od wieków jako zioło lecznicze, przez rdzennych mieszkańców tych rejonów, a niektóre plemiona uważały je za panaceum. Dziś stanowi ona cenny surowiec leczniczy dla wielu lekarzy, także z innych rejonów, do czego przyczyniły się testy medyczne, potwierdzające jej efektywność. Potoczna nazwa tej rośliny to Yerba Mansa, yerba znaczy po hiszpańsku zioło, a mansa oznacza łagodność. Odnosi się to z pewnością do działania tego zioła, łagodzącego nie tylko wszelkie stany zapalne ale również infekcje żołądkowe. Cała roślina bogata jest w olejki eteryczne, dające jej unikalny, silny zapach, który w letnie dni wyczuwalny jest na sporą odległość. Zapach ten jest nieco zbliżony do zapachu eukaliptusów, wynika to z wysokiej zawartości wspólnego składnika - metyloeugenolu.


       UPRAWA

    Anemopsis jest byliną rosnącą w formie liści, tworzących rozety i łodyg kwiatowych wspólnie wyrastających bezpośrednio z samego mięsistego, korzenia. Roślina ta nie przekracza 40cm wzrostu, jednak poprzez swoje łatwo zakorzeniające rozłogi szybko opanowywuje rozległe tereny. Pomimo że występuje ona głównie na terenach półpustynnych, zawsze ma to miejsce w błotnistych obrzeżach stawów lub rzek. Często rośnie ona będąc częściowo, okresowo zanórzona w wodzie. Lubi gleby o odczynie zasadowym ale podobno toleruje również gleby o niewielkim stopniu zasolenia lub zakwaszenia. Liście przebarwiają się na czerwono krótko przed zimowym obumarciem. Roślina ta doskonale znosi upały, niestety nie radzi sobie z mrozami poniżej -15'C dlatego więc najlepiej jest  przezimować jej korzenie w chłodnym pomieszczeniu, przenosząc krótko po uschnięciu części naziemnej. Yerba Mansa preferuje półcień ale dobrze znosi również pełne nasłonecznienie. Kwitnie przez cały okres letni i jest to najlepszy okres do zbioru liści w celu ususzenia na surowiec zielarski . Korzenie nie powinny być zbierane wcześniej jak w drugim roku rozwoju rośliny, w okresie miedzy jesiennym obumarciem starych liści a wiosennym wybijaniem nowych.

      ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Aromatyczne liście i korzenie Anemopsisa califonica, mogą być spożywane na surowo lub gotowane. Nasiona mogą być mielone i używane jako mąka. Herbata z liści lub korzeni Yerba Mansa może być pita jako tonik i uważana jest za panaceum.
 

     ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Yerba Mansa  posiada nie tylko długoletnią tradycję użycia w zielarstwie, ale również należne miejsce w ortodoksyjnej medycynie na zachodzie USA i w Meksyku. Zostało ono ugruntowane dzięki pozytywnym wynikom wielu przeprowadzonych testów laboratoryjnych. Zioło to swoje lecznicze działanie zawdzięcza głównie zawartości olejków eterycznych, które różnią się znacznie w swoim składzie chemicznym między tym pochodzącym z liści a tym z korzeni. Różnica jest również zauważalna pomiędzy roślinami o różnym pochodzeniu geograficznym oraz genetycznym dziedzictwie chemotypowym. Zarówno nadziemne jak i podziemne części rośliny działają ściągająco, antyseptycznie, przeciwgrzybicze, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, przeciwwymiotne, wspomagają trawienie, tonizują organizm i oczyszczają krew.
    Liście zawierają olejki eteryczne zawierające min. elemicin (53%), piperitone (11,5%), methyleugenol (6,9%), (E)-caryophyllene (4,6%), 1,8-cineole (2,5%), alpha-pinene and beta-phellandrene. Świeże, zmiażdżone liście w formie okładów stosuje się na obtarcia, zranienia, poparzenia, użądlenia i ukąszenia owadów, infekcje skórne, bolące mięśnie i reumatyzm. Napary spożywa się przy przeziębieniach, stanach zapalnych układu oddechowego, wrzodów żołądka,w celu oczyszczenia krwi, do obmywania bolących mięśni i stóp, oraz przy chorobach wenerycznych. Ususzone i sproszkowane liście służą jako posypka na rany i grzybice stóp.
    Korzenie są bogate w olejki zawierające min. methyleugenol (57%), thymol (13,8%), piperitone (8%), isoeugenol, cymene, limonene, alpha-pinene, 1,8-cineole, myrtenol, elemicin. Żuje się je przy bólu zęba, stanach zapalnych dziąseł, gardła i śluzówki. Napary stosuje się przy przeziębieniach, grypie, malarii, stanach zapalnych min. opłucnej i bronchicie, gruźlicy, rzeżączce, durze brzusznym, czerwonce, artretyzmie, skurczach menstruacyjnych, infekcjach dróg moczowych oraz do uśnieżania bólów. Zewnętrznie używane są na zranienia, owrzodzenia i syfilis. Badania naukowe potwierdziły bioaktywność korzeni Yerba Mansa przeciwko komórkom rakowym układu moczowego i szyjki macicy.

     Źródła

http://medplant.nmsu.edu/yerba.html
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2330197/
http://en.wikipedia.org/wiki/Anemopsis
http://www.fireflyforest.com/flowers/99/anemopsis-californica-yerba-mansa/
https://deborahsmall.wordpress.com/tag/anemopsis-californica/
http://www.hindawi.com/journals/ecam/2014/273878/
http://abcnews.go.com/Technology/story?id=5456546&page=1
http://doctorschar.com/archives/lizard-tail-anemopsis-californica/
http://www.gardenguides.com/taxonomy/yerba-mansa-anemopsis-californica/
http://hortsci.ashspublications.org/content/42/7/1578.full
http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Anemopsis+californica
http://www.yerbamansa.org/YM-benefits.html
http://nathistoc.bio.uci.edu/Plants%20of%20Upper%20Newport%20Bay%20(Robert%20De%20Ruff)/Saururaceae/Anemopsis%20californica.htm

Houttuynia cordata - Pstrolistka sercowata, Tułacz pstry, Kameleon

English version

    KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

   Houttuynia cordata jest płożącą byliną z Południowo-Wschodniej Azji, gdzie jest używana jako warzywo, przyprawa i zioło lecznicze. Jej popularna atrakcyjna forma o trójbarwnych liściach, znana jest w Polsce jako Pstrolistka sercowata, Tułacz pstry lub Kameleon (od angielskiej nazwy Chameleon plant) i sadzona jest w celach ozdobnych tak jak w wielu innych rejonach globu. I podczas gdy na zachodzie, wielu ludzi narzeka na to jak bardzo jest ona inwazyjną rośliną okrywową. Ludzie z Azji korzystają z jej walorów kulinarnych i zdrowotnych tak samo jak z jej zielonolistnej siostry.

    Rośliny te są ważnym surowcem zielarskim mającym zastosowanie w wielu tradycyjnych systemach medycznych Azji, doskonale świadczy o tym jej Japońska nazwa Dokudami co oznacza ,,roślina blokująca toksyny''. Inne nazwy tej rośliny, takie jak Fish Mint (ang. Rybia Mięta) lub Yu Xing Cao (z chińskiego - ,,Zioło Pachnące Rybą'') odnoszą się do charakterystycznego zapachu tejże rośliny, który może znacznie się różnić w zależności od warunków glebowych i klimatycznych oraz dziedzictwa genetycznego. Dlatego natrafić można na różne określenia jej aromatu, jak: rybi, pomarańczowy, cytrynowy, kolędrowy lub nieprzyjemny. Sam polecam spróbowanie tego zioła każdemu osobiście i nawet jeśli nie przypadnie wam do gustu smak lub zapach pomyślcie o jego cennych walorach zdrowotnych.

        UPRAWA

   Pstrolistka sercowata jest byliną tworzącą zbite pokrywy terenu, rozprzestrzeniając się przez szybko puszczające korzenie na węzłach, płożące pędy, oraz rozrastające się pod ziemią i wybijające na powierzchnię kłącza. Roślina ta bardzo lubi wilgoć i często rośnie nawet w częściowym zanurzeniu w wodzie. Co ciekawe w przeciwieństwie do wielu tego typu roślin radzi sobie ona również dobrze w terenach piaszczystych i potrafi przetrwać nawet silne susze. Jeśli więc cała część nadziemna została uschnięta radzę podlewać roślinę regularnie i poczekać aż odrodzi się z kłączy. Podobnie po okresie zimowym nie należy się przejmować przemarźniętymi pędami ponieważ jej kłącza są mrozoodporne do ok. -25'C.       Roślina ta ma ogromne zdolności adaptacyjne i potrafi rosnąć na różnych, nawet bardzo kiepskich glebach oraz stanowiskach. Forma Kameleon wygląda jednak dosyć blado (zielono) w silnym zacienieniu a jej liście nabierają jaskrawości przy zapewnieniu odpowiedniej ilości słońca. Przy sprzyjających warunkach Houttuynia morze być inwazyjna, szybko rozrastając się opanowuje sąsiednie tereny zagłuszając drobne rośliny. Jej wzrost rzadko przekracza 30cm.     Wszystkie części rośliny są jadalne i zbierać je można przez cały rok (zimą jedynie kłącza). Polecam robić to pod bieżące potrzeby jako że liście i pędy szybko tracą świeżość. Mogą być one także suszone w celu wykorzystania w okresie zimowym, wtedy najlepiej zbierać całe pędy w okresie letnim w czasie kwitnienia. Z łatwością można również hodować Pstrolistkę w warunkach domowych i cieszyć się świeżymi liśćmi na okrągło.


       ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Zarówno surowe jak i gotowane, liście, całe pędy Pstrolistki oraz kłącza mają szerokie zastosowanie kulinarne w wielu kulturach południowo-wschodniej Azji. Używa się ich jako aromatycznego warzywa-przyprawy dodając do sałatek, zup, gulaszy, dań rybnych jak i potraw typu curry i stir-fry. Liście obsmaża się w panierce jako forma Pakory. Zarówno suszone jak i świeże ziele Houttuynii może być używane do sporządzania herbat ziołowych.


        ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Wszystkie części tej rośliny stanowią surowiec zielarski ważny dla wielu azjatyckich tradycyjnych systemów medycyny. Mają one działanie detoksykacyjne, przeciwwirusowe (efektywne przeciwko SARS koronawirus, Dengue, HFMD, Herpes simplex, a nawet HIV), przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwkaszlowe, lekko przeczyszczające, moczopędne, przeciwzapalne, przeciwrakowe i przeciwalergiczne. Zawierają mircen, limonen, alfa-pinien, camphene, sterole, polifenole, flawonoidy, kwertycynę i alkaloidy o działaniu przeciwrakowym, wiele unikalnych, wysoce antyseptycznych związków chemicznych jak 3-keto-dodecanol, methyl-nonyl-keton i 2-nonyl-5-decanoyl-piridine. Jest to również dobre źródło potasu, magnezu i sodu.
    Houttuynia cordata obniża stopień uwalniania histaminy, dzięki czemu pomaga przy alergiach i dolegliwościach astmatycznych, stymuluje również układ odpornościowy, poprzez stymulację produkcji limfocytów. Używana jest do leczenia stanów zapalnych krtani, zatok i uszu, boreliozy i bartonelli, gorączki, zatrucia alkoholowego, niestrawności, czerwonki, skurczów żołądka, zaparć, wrzodów żołądka, robaczych pasożytów żołądkowych, odry i dysurii. 

   Okłady ze świeżego, zmiażdżonego ziela lub przemywanie naparem pomaga w opryszczce, hemoroidach, czyrakach, podagrze, reumatyźmie, wszelkich stanach zapalnych i infekcjach skóry, przy ukąszeniach węży i użądleniach owadów, a także stosuje w miejscach złamań w celu stymulacji zrostu tkanki kostnej.

    Źródła

,, Herbal Emisaries : Bringing Chinese Herbs to the West'' - Steven Foster, Yue Chongxi,
Inner Tradictions/BEAR & Co 1992
,,Chinese Materia Medica : Combinations and Aplications'' - Xu Li, Elsevier Health Sciences 2002
,,Chromatografic Fingerprint Analysis of Herbal Medicines'' - Springer Verlag/Wien 2011

http://www.flowersociety.org/dokudami.htm
http://dokudami.wikispaces.com/The+Medicinal+Herb+Called+Dokudami+Has+Many+Health+Benefits
http://www.1stchineseherbs.com/houtuynia.html
http://www.dokudamihealing.com/about_dokudami.htm
http://www.prolacthailand.com/index.php?cmd=contentdesign&mode=qna
https://www.herbsarespecial.com.au/free-herb-information/vap-ca.html
http://www.vitaminsestore.com/vap-ca-benefits-reviews-side-effects-and-dosage/
http://vietherbs.com/herb-directory/fish-herb/
http://www.tcmwiki.com/wiki/yu-xing-cao
http://beforeitsnews.com/health/2012/10/chinese-herbs-in-western-view-yu-xing-cao-herba-houttuyniae-health-benefits-and-side-effects-2453518.html

Ceanothus americanus - Herbata z New Jersey, Czerwony Korzeń

English version

      KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

    Ceanothus americanus czyli Prusznik amerykański, to niewielki krzew porastający prerie w zachodniej części Północnej Ameryki, gdzie przez wieki wykorzystywany był przez Indian jako zioło. Obecnie jest ono przypisywane przez lekarzy, a napoje z niego spożywane są jako alternatywa dla herbaty i kawy. Jednak poza USA i Kanadą roślina ta zdaje się być znana jedynie ze względów ornamentalnych. Walory ozdobne niestety również nie przyniosły jej dużej popularności, ponieważ jej śnieżnobiałe kwiaty przegrywają konkurencję z niebieskimi kwiatami Ceanothus thyrsiflorus. Niektórzy pszczelarze wychwalają tą roślinę jako wysoko nektaryczne źródło pożywienia dla pszczół. Potoczna nazwa New Jersey Tea powstała w czasie Rewolucji Amerykańskiej, kiedy brak dostaw herbaty z brytyjskich kolonii, zmusił amerykanów do szukania dostępnych substytutów. Rdzenni amerykanie tradycyjnie spożywali napar z liści, będący zarówno krzepiącym napojem jak i środkiem leczniczym. Ale to korzeń z tej rośliny jest najcenniejszą jej częścią, o szerokim zastosowaniu medycznym. Czerwono zabarwiony korzeń z Ceanothus americanus oraz kilku innych jego gatunków stanowi surowiec zielarski o wspólnej nazwie Redroot.


      UPRAWA

   Prusznik amerykański jest gęstym krzewem dorastającym do ok 1,2m. Wymaga on piaszczystej, przepuszczalnej gleby o odczynie neutralnym lub lekko kwaśnym. Dobrze znosi susze za to nie toleruje nadmiernej wilgoci w glebie. Jest to problematyczny fakt szczególnie w okresie jesienno-zimowym kiedy w ogrodowych warunkach pomimo mrozoodporności do -30'C roślina często obumiera na skutek zagnicia korzeni. Dlatego dobrym rozwiązaniem jest hodowla tej rośliny w pojemnikach i zabieranie przed zimą do pomieszczeń. Jeśli pozostawimy ją na zewnątrz aż do czasu opadnięcia liści, możemy ją zimować nawet w ciemnym, chłodnym ale suchym pomieszczeniu, sporadycznie lekko podlewając. Można ją trzymać również w nasłonecznionych i ciepłych pomieszczeniach, przeniesiona do takich warunków roślina, przed zgubieniem liści, powinna zachować je aż do wiosny. Dzięki specjalnym grzybom porastającym korzenie Ceanothus americanus, krzew ten posiada zdolność wiązania azotu atmosferycznego. Piękne śnieżnobiałe kwiatostany pojawiają się na nim wczesnym latem o utrzymują około miesiąca. Liście najlepiej jest zbierać kiedy rośliny są w pełni kwitnienia. Korzenie najlepiej wykopywać późną jesienią lub wczesną wiosną.


      ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Napar sporządzony z suszonych lub świeżych liści Prusznika amerykańskiego stanowi bardzo dobry substytut chińskiej herbaty noszący nazwę Herbata z New Jersey.
 
 
     ZASTOSOWANIE KOSMETYCZNE

   Kwiatostany tego krzewu dzięki wysokiej zawartości saponin w kontakcie z wodą wytwarzają pianę dlatego używane są jako kwieciście pachnące gąbki. Korzenie również stosuje się w kosmetyce, używając do produkcji mydła i szamponów.


     ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Liście z Ceanothus americanus używane są tradycyjnie przez Indian Cherokee w leczeniu niestrawności, biegunki, stanów zapalnych płuc, gardła, jamy ustnej i zatok. Odwary ze względu na zawdzięczane wysokiej zawartości tanin, właściwości ściągające używane są w formie okładów na rany, owrzodzenia weneryczne i raka skóry. Działają one również antydepresyjnie i są dobrym źródłem flawonoidów, będących jednymi z najlepszych przeciwutleniaczy.
   Korzeń stosowany jest do zwalczania gorączki, przeziębień, anginy, astmy, kiły, hemoroidów, wszelkich stanów zapalnych i niestrawności. Stymuluje on układ limfatyczny, działa ściągająco, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, wykrztuśnie, przeciwskurczowo, lekko uspokajająco i obniżająco na ciśnienie krwi. Sproszkowanego korzenia używa się jako posypki na owrzodzenia. Zioło to ma również działanie przeciwzakrzepowe, dlatego nie powinno się stosować go przy przyjmowaniu innych substancji antyzakrzepowych. Zalecane jest również unikanie go przez osoby w ciąży lub karmiące.

 
    Źródła

 ,,Rodale's 21st-Century Herbal'' - Michael Balick, Rodale Inc 2014

http://bearmedicineherbals.com/ceanothus.html
http://www.redrootmountain.com/red-root-balance-the-body-by-way-of-the-spleen/66
http://www.eattheweeds.com/ceanothus-americanus-revolutionary-tea-2/
http://food-nutrition.knoji.com/herbs-redroot-or-california-lilac-history-nutrition-and-medicinal-uses/
http://www.swsbm.com/FOLIOS/RedRtFol.pdf
http://www.henriettes-herb.com/eclectic/kings/ceanothus.html
http://doctorschar.com/archives/new-jersey-tea-ceonanthus-americana/
http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/ja01048a032

Hemerocallis - Liliowce, Dziennice

English version

     KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Liliowce są to byliny, tworzące okazałe bujne kępy, przynoszące obfitość pięknych i o czym mało kto wie, przepysznych kwiatów. Każdy pojedyńczy kwiat rozkwita i przekwita w ciągu jednej doby. Stąd nazwy Dziennica, angielska Daylilly i łacińska Hemerocallis - z greckiego ,,dzienne-piękno''. Spróbowanie jednak tego smakołyku wymaga dużej ostrożności. Przede wszystkim należy uniknąć pomyłki z Liliami. Liliowce i Lilie są blisko spokrewnione i ich kwiaty mają bardzo zbliżony kształt. Na szczęście struktura całych roślin jest odmienna. Liliowce tworzą bujne kępy długich liści, wyrastających bezpośrednio z korzeni. Z kolei Lilie wyrastają w postaci pojedyńczych łodyg kwiatowych pokrytych drobnymi listkami. Bardzo istotny jest również fakt istnienia setek odmian Liliowców a niektóre z nich mają reputację niesmacznych lub powodujących zaburzenia jelitowe. Nie jest jednak trudno rozpoznać te właściwe, używane od wieków w Chinach, Korei i Japonii zarówno jako warzywa jak i w celach medycznych.        Generalnie istnieją dwa popularne gatunki, które sprowadzone z Azji ponad trzysta lat temu, rozprzestrzeniły się z hodowli, stając w wielu rejonach USA i Europy, ,,dzikimi'' roślinami. Jeden z nich nosi nazwę Hemerocallis fulva i posiada pomarańczowe kwiaty, drugi to Hemerocallis flava o kwiatach żółtych. Z roślin tych bezpiecznie spożywać można zarówno na surowo jak i po ugotowaniu kwiaty, pąki, młode liście i pędy kwiatowe oraz bulwy. Jednak zachwycając się ich wyjątkowym smakiem trzeba zachować ostrożność i umiar. Liliowce w większych dawkach mają działanie przeczyszczające a jedzone na surowo zielone części rośliny mogą w nadmiarze wywołać nawet halucynacje. Niektórzy ludzie mają również alergię na Liliowce. Tak więc jeśli chcesz spróbować je po raz pierwszy lub przetestować nowe, niesprawdzone odmiany, radzę przeżuć najpierw kawałek i wypluć. Jeśli po godzinie nie wystąpią żadne niepożądane reakcje wtedy bezpiecznie jest już spróbować spożyć mały kawałek. Najlepiej jednak jest to zrobić w czyjejś obecności na wypadek wystąpienia silnej reakcji alergicznej. Na szczęście żadne z wielu znanych mi źródeł nie podaje informacji na temat jakichkolwiek wypadków śmiertelnych wśród ludzi, istnieją jednak doniesienia na temat bydła oraz kotów.
   W Azji ze starych wysuszonych liści Liliowców robi się sandały, liny a nawet papier.

       UPRAWA

   Liliowce są łatwymi w uprawie bylinami osiągającymi maksymalnie 1,2m z łodygami kwiatowymi sięgającymi nawet 2m wysokości. Mnożąc się przez odrosty tworzą rozległe kępy i mogą być łatwo rozsadzane poprzez podział. Ta metoda rozmnażania ma dużą zaletę ze względu kulinarnego, bowiem dzięki niej uzyskujemy klona będącego dokładnym odwzorowaniem rośliny macierzystej. Z kolej rozmnażanie z nasion niesie ryzyko krzyżowania się poprzez wzajemne zapylanie różnych odmian. Może to być jednak również zaletą, ponieważ niektóre hybrydy są smakowitsze niż ich rodzice. Rośliny te lubią pełne nasłonecznienie ale tolerują półcień. Dobrze znoszą upały, okresowe susze oraz silne mrozy, jednak zaleca się pozostawienie na okres zimowy obumarłych liści, które tworzą naturalne okrycie. Liliowce mogą rosnąć niemal na każdej glebie, jednak najlepiej rozwijać się będą w bogatej ziemi kompostowej, przy neutralnym lub lekko kwaśnym odczynie i dużej wilgotności. Liście najlepsze są do zbioru kiedy są młode, szczególnie wczesną wiosną kiedy dopiero wybijają z ziemi. Starsze liście są łykowate i nabierają specyficznego, mniej przyjemnego posmaku. Mają również silniejsze działanie przeczyszczające a jedzone w nadmiarze na surowo mogą nawet spowodować halucynacje. Bulwy najlepiej zbierać późną jesienią lub bardzo wczesną wiosną, w tym okresie mają one bowiem najwięcej nagromadzonych substancji odżywczych. Można je jednak wykopywać przez cały rok. Pąki i kwiaty mogą być zbierane na każdym etapie rozwoju, a większość odmian kwitnie od późnej wiosny, przez prawie całe lato. Jeśli jednak pozostawimy jakieś niezerwane kwiaty z których zaczną się rozwijać nasiona dana roślina może przestać wytwarzać nowe kwiaty.


      ZASTOSOWANIE KULINARNE

   Młode liście, bulwy, korzenie, pąki i rozwinięte kwiaty, mogą być spożywane na surowo, blanszowane lub gotowane na wiele sposobów. Można je dodawać do sałatek, zup, gulaszy, potraw podsmażanych lub używać jako farszu. Młode, jeszcze zielone pąki kwiatowe mogą być traktowane jak fasolka szparagowa. Kwiaty można suszyć i używać do zagęszczania zup, opiekać w panierce lub sporzadzać z nich dżemy. Należy zachować umiar w spożyciu, z powodu właściwości przeczyszczających, zielone części rośliny jedzone na surowo w nadmiarze obniżają koncentrację i mogą nawet wywołać halucynacje.

 
      ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

   Świerze liście Hemerocallis fulva mają działanie sedatywne i mogą być używane do uśmierzania bólu. Chińczycy uważają że jest to zioło ,,podnoszące na duchu'' i pozwalające zapomnieć o smutkach, dlatego stosują je m.in. w przypadkach stresu pourazowego. Należy jednak pamiętać że spożyte na surowo mają działanie przeczyszczające i w nadmiarze mogą nawet wywoływać halucynacje.
   Bulwy i korzenie działają antybakteryjnie, antywirusowo, moczopędnie, przeczyszczająco i używane są w leczeniu żółtaczki, hemoroidów, zaparć, zapalenia płuc a także raka piersi i innych form nowotworów. Substancje w nich zawarte zabijają nicienie. Sok jest skutecznym antidotum na zatrucie arsenem.
   Kwiaty mają działanie moczopędne, przeczyszczające, przeciwzapalne, przeciwwymiotne, sedatywne, antydepresyjne i przeciwbólowe, w tym celu podawane są w Chinach nawet kobietom podczas porodów. Są one dobrym źródłem protein, żelaza, beta-karotenu a także zawierają rutynę. W Japonii zarówno kwiaty jaki i liście zażywane są jako lek na bezsenność. Zmiażdzone płatki lub napar z nich sporządzony, używane są w formie okładów przy zwichnięciach i stłuczeniach.

   

   Źródła

 http://www.thesouthernherbalist.com/articles/Daylily.html
http://www.survivalschool.us/edible-medicinal-plant-uses/day-lily-hemerocallis-fulva/
http://practicalplants.org/wiki/Hemerocallis_fulva
http://www.kew.org/science-conservation/plants-fungi/hemerocallis-fulva-orange-daylily
http://www.floridata.com/ref/h/Hemerocallis_fulva.cfm
http://honest-food.net/2010/06/29/dining-on-daylilies/
http://brigittemars.com/other/day-lilies/
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15172183
http://www.susunweed.com/Article_Liliacea-family.htm
http://blog.chestnutherbs.com/delectable-daylily
http://davesgarden.com/guides/articles/view/1055/#b
http://ipm.missouri.edu/MEG/2012/6/Daylily-Americas-Favorite-Perennial/
http://www.hgtvgardens.com/foraging/wild-man-dig-into-some-delicious-daylilies
http://books.google.pl/books?id=MaduhNghjb4C&pg=PA146&lpg=PA146&dq=hemerocallis+medicinal+uses&source=bl&ots=AJiDBVSNTE&sig=BCTHhZ2VwJgdTgyPEBu8NAXJj0w&hl=en&sa=X&ei=SkqpU8znBoXB7AbIiYGgAg&ved=0CCwQ6AEwAjge#v=onepage&q=hemerocallis%20medicinal%20uses&f=false
http://greentropicals.wordpress.com/2012/09/09/daylily-hemerocallis-fulva/
http://books.google.pl/books?id=10IMFSavIMsC&pg=PA2231&lpg=PA2231&dq=hemerocallis+medicinal+uses&source=bl&ots=7GbOv2KY7V&sig=eTio6bj5iWGW0yDoFOzQjgP3Efg&hl=en&sa=X&ei=IvGpU-3aN5Sp7Aai84HICg&ved=0CFAQ6AEwCDgo#v=onepage&q&f=false
http://www.teasofkyushu.com/health-forum/health-kwanso
http://books.google.pl/books?id=6jRsF1nOmqgC&pg=PA27&lpg=PA27&dq=hemerocallis+medicinal+uses&source=bl&ots=S_AjkT9TR5&sig=rrDwc4dWULK2Zf3EzGyVRNvc340&hl=en&sa=X&ei=4J2oU9SyINHy7Aa344G4Aw&ved=0CDcQ6AEwBDgU#v=onepage&q=hemerocallis%20medicinal%20uses&f=false
http://www.pfaf.org/user/plant.aspx?LatinName=Hemerocallis+fulva

Stachys byzantina, Lamb's Ears - Czyściec wełnisty, Uszy owieczki

English version

        KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Roślina ta jest byliną pochodząca z rejonów Turcji, Armenii i Iranu, dosyć popularną w całej Europie jako wytrzymała i ozdobna roślina. Jest to również zapomniane dzisiaj zioło być może jedno z tych które wspólnie Dioscorides nazywał Sideritis z greckiego ,,sideros'' znaczącego żelazo. Nazwa ta wiązała się nie tylko z właściwosciami antybakteryjnymi, które przy zranieniach zadanych żelaznymi broniami są użyteczne zarówno zastosowane zewnętrznie jak i wewnetrznie. Ale również z zastosowania jako doskonały opatrunek, ze wzgledu na ,,wełnistość'' liści.



                                                                      UPRAWA

  Czyściec wełnisty jest byliną wytrzymującą zarówno piekące słońce i susze jak i silne mrozy (do -30'C). Źle znosi zacienienie i nadmiar wilgoci w glebie. Rośnie dobrze na piaszczystych, kiepskiej jakości glebach, nie lubi ziemi o kwaśnym odczynie. Jej wzrost nie przekracza zazwyczaj 80cm , rozrasta się z kolei silnie na boki i z czasem może osiągnąć nawet 2m średnicy. Kwitnie w okolicy czerwca.


      ZASTOSOWANIE KULINARNE

 Liście i kwiatostany Stachys byzantina można spożywać jako oryginalne włochate, gorzkawe warzywo, m.in. w Brazylii zwane jako Lambari, liście maczane są w panierce i opiekane na patelni na głębokim oleju.



      ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Liście i kwiaty tego zioła używane są tradycyjnie od wieków, głównie w celach antybakteryjnych, ściągających i przeciwzapalnych . Badania laboratoryjne potwierdziły te działania wynikające m.in. z zawartości flawonoidów które są silnymi przeciwutleniaczami i tanin. Wyciśnięty sok zmniejsza obrzęki po użądleniach. Napary pomocne są przy przeziębieniach i biegunkach, zapaleniach gardła i dziąseł, astmie, wewnętrznych krwawieniach, żylakach nóg oraz wzmacniają wątrobę i serce. Świerze liście po zgniecieniu w celu wypłynięcia antybakteryjnych, przeciwzapalnych soków na wierzch przykłada się na rany lub po zaparzeniu w garnku i ostudzeniu używa do przecierania oczu w stanach zapalnych.

 
     Źródła

http://en.wikipedia.org/wiki/Stachys_byzantina
https://www.youtube.com/watch?v=Ba_oistgVHw
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2792521/
https://webstu.onu.edu/garden/node/353
https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-0031-1282312
http://www.naturalcuresnotmedicine.com/2014/06/grow-antibacterial-bandages.html
http://books.google.pl/books?id=YC_lAgAAQBAJ&pg=PA3551&lpg=PA3551&dq=stachys+Byzantina+medicinal+use&source=bl&ots=cUXgEce8_x&sig=yzxMOb4_g_XZx-Ni0j_TYXDkmNQ&hl=en&sa=X&ei=B76eU6mOBqHF7AbxtIEg&ved=0CDsQ6AEwBTgU#v=onepage&q=stachys%20Byzantina%20medicinal%20use&f=false

Sideritis scardica - Gojnik scardica, Grecka Górska Herbata

English version

     KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Sideritis zwany w Polsce Gojnikiem jest rodzajem bylin należącym do rodziny jasnowatych. Sideritis scardica pochodzi z gór Bałkan gdzie od czasów antycznych uważany jest za panaceum. Herbata z jego pędów kwiatowych jest bardzo popularna w Bułgarii, Grecji, Macedonii, Turcji, Albanii i niektórych innych rejonach Morza Śródziemnomorskiego. Gdzie roślina ta porasta górskie stoki i w ostatnim stuleciu zaczęła być również uprawiana przemysłowo. Pomimo że wiedza na temat właściwości leczniczych jakie posiada Gojnik, została potwierdzona przez badania laboratoryjne i kliniczne, zioło to jest wciąż prawie całkowicie nieznane w reszcie Europy i na innych kontynentach. W Bułgarii, gdzie Gojnik scardica  wpisany został do Czerwonej Księgi roślin zagrożonych wyginięciem, herbata z niego jest bardzo popularna. Wychwalana jest ona za swój unikalny, subtelny aromat i zalety zdrowotne, które przyniosły jej imię Bułgarskiej Viagry. Interesującym jest fakt że podczas rządów Komunistów, kiedy Bułgaria należała do Bloku Socjalistycznego, informacje o tej roślinie nie były upubliczniane i jedynie członkowie partii mieli do niej dostęp i możliwość jej konsumpcji. Herbata z Gojnika była podawana zarówno rosyjskim jak i amerykańskim astronautom przed wyprawami w przestrzeń kosmiczną. Istnieje kilka gatunków z tego rodzaju, które posiadają bardzo zbliżony zarówno wygląd jak i właściwości smakowe i medyczne, są to min. Sideritis scardica, Sideritis raeseri, Sideritis euboea, Sideritis montana i Sideritis syriaca wszystkie one występują naturalnie na Bałkanach i w rejonach Morza Śródziemnomorskiego i mają tendencję do hybrydyzacji.
     Nazwa Sideritis pochodzi od greckiego słowa ,,sideros'' znaczącego żelazo i wiąże się ona z zastosowaniem tego zioła w leczeniu ran zadanych przez żelazne bronie. Scardica pochodzi od scardus - łacińskiej nazwy określającej pasmo górskie Szar Płanina, gdzie roślina ta została znaleziona i opisana przez niemieckiego botanika Augusta Grisenbach'a. W języku angielskim można zioło to znaleźć pod wieloma nazwami. Ironwort jest nazwą dla całego rodzaju Sideritis. Moutain Tea (Górska Herbata) i Greek Moutain Tea (Grecja była pierwszym exporterem tej herbatki) oraz Shepperd's Tea (Herbata Pasterzy) są nazwami pod którymi kryć się mogą różne gatunki Sideritis. Mursalski Tea (Мурсалски чай), Pirin Tea (Пирински чай) i Olympus Tea odnoszą się wyłącznie do Sideritis scardica i wskazują na region pochodzenia. Pierwszą nazwą określa się herbatę zebraną z zioła rosnącego w górach Rodopy, drugą zbiory z pasma Piryn - obydwa te rejony znajdują się na terenie Bułgarii, trzecia nazwa należy do surowca pochodzącego z Greckich gór Olimpu. Polska nazwa Gojnik odnosi się do właściwości przyśpieszania gojenia ran jakie posiada to zioło.                                
 

   
 
      UPRAWA

  W naturalnej formie Sideritis scardica jest byliną tworzącą niewielkie rozety liści wyrastajacych bezpośrednio z korzenia i jedynie łodygi kwiatowe (przeważnie nie wiecej niż dziesięć) wybijają się w górę, sięgając do 60cm. Ma to miejsce na skalistych zboczach gór lub obrzeżach lasów, gdzie  Gojnik radzi sobie doskonale z niedostatkiem lub słabą jakością gleby. Z kolei w uprawie, przy dobrej jakości gleby (zasadowej lub neutralnej), jedna roślina  potrafi rozrastać się do dwóch metrów średnicy, produkując ponad sto pędów kwiatowych jednocześnie. Gojnik rozmnażany jest z nasion dając kwiaty dopiero w drugim roku. Pomimo że jest to roślina wieloletnia, uważana jest za roślinę krótkowieczną. Lubi silne nasłonecznienie ale toleruje również półcień. Gojnik doskonale radzi sobie z ekstremalnymi upałami i okresowymi suszami jak i silnymi mrozami (do -25'C pod pokrywą śniegową lub sztucznym osłonięciem). Z kolei nie znosi nadmiernej wilgoci w glebie i łatwo zagniwa, szczególnie w okresie zimowym. W pełni rozwinięte łodygi kwiatowe mogą być zbierane od czerwca do sierpnia, przy wczesnych zbiorach można nawet uzyskać zadowalający drugi plon w okolicy września.


    ZASTOSOWANIE W KOSMETYCE

  Pomimo że zawartość olejków eterycznych nadaje tej roślinie bardzo przyjemny, wyrafinowany, subtelnie ziołowy zapach, na rynku perfum dostępny jest jedynie ,,Sideritis''. Jest to produkt stworzony w 2009 przez Maria Candida Gentile i skierowany jest zarówno do kobiet jak i mężczyzn. Również inne zalety tego zioła, jak właściwości przeciwutleniające, dezynfekujące i detoksyfikujące nie są dostatecznie wykorzystywane w kosmetyce. Z trudem można znaleść Gojnik w markach jak ,,Korres'' i ,,Ile de Jardin'' oferujące kremy, toniki i żele zawierające ekstrakt z Sideritis scardica, nadające skórze zdrowie i młody, piękny wygląd.

 
    ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Napary i odwary z pędów kwiatowych Sideritis scardica uważane są od wieków za panaceum. Ta herbatka o bardzo łagodnym, przyjemnym smaku, może być pita przy każdej okazji aby wspomóc leczenie lub zapobiec wszelkim chorobom. Pomimo wielu badań medycznych nie stwierdzono żadnych przeciwwskazań ani efektów ubocznych tego zioła. Dlatego Gojnik jest szeroko polecany przez lekarzy z wielu dziedzin. Jego przeciwzapalne, antyseptyczne i łagodzące podrażnienia działanie jest pomocne przy przeziębieniu, grypie, anginie, jak również astmie, bronchicie i innych dolegliwościach płuc. Picie szklanki na godzinę przed posiłkiem, zalecane jest przy wszelakich dolegliwościach układu pokarmowego. Gojnik wzmacnia zarówno wątrobę jak i nerki i uważany jest za pomocny przy infekcjach dróg moczowych oraz chorobach prostaty i reumatyźmie. Badania kliniczne dowiodły jego właściwości przeciwdziałania osteoporozie. Spożywanie tej herbatki wzmacnia oczy, pamięć oraz wpływa kojąco na układ nerwowy. Gojnik obniża ciśnienie krwi co pomaga zapobiegać atakom serca a jego właściwości przeciwutleniające i detoksyfikujące stwarzają go użytecznym przy zapobieganiu i walce z rakiem. Ogólne zalety prozdrowotne tej rośliny sprawiają ją użytecznym lekiem przy alergii oraz ogólnym osłabieniu organizmu, te wzmacniające właściwości przyniosły jej miano Bułgarskiej Viagry. Rozgniecione liście są doskonałym opatrunkiem na zranienia, ich powierzchnia jest omszona a sok działa odkarzajaco, co pomaga w procesie gojenia.  Gojnik scrdica zawiera m.in. flawonoidy, diterpeny, steroidy, iridoidy, kumaryny, lignany i olejki eteryczne.

         Źródła

http://www.fragrantica.com/news/MOUNTAIN-TEA-Sideritis-The-Humble-3706.html
http://shop.balkanherbs.co.uk/mursalski-tea-2-w.asp
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22274814
http://connection.ebscohost.com/c/articles/83586326/extracts-sideritis-scardica-as-triple-monoamine-reuptake-inhibitors
http://gigaplus.makeshop.jp/estia/pdf/sideritis/Sideritis-in-mood-disorders-and-ADHD.pdf

Chrysanthemum coronarium, Chop Suey - Złocień wieńcowy, Chryzantema Jadalna

English version

    KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

  Chryzantemy, zwane w Polsce również Złocieniami należą do najbardziej popularnych kwiatów ozdobnych w Europie i reszcie globu. Jednak poza Azją należą do najmniej znanych ziół i warzyw. Istnieje kilka gatunków, których kwiaty mają znaczącą rolę w Tradycyjnej Chińskiej Medycynie oraz innych dawnych tradycjach medycznych regionu ( najpopularniejsze są Ch. morifolium (ju hua) i Ch. indicum). Są również trzy będące wartościowymi warzywami. Chrysanthemum carinatum, syn. Ch. tricolor, jest unikalnym gatunkiem pochodzącym z północnej Afryki, z kolei dwa pozostałe zdają się być bardzo blisko spokrewnione.
   Jednym z nich jest zapomniana europejska Chryzantema segetum (Złocień polny) a drugim azjatycka Chryzantema coronarium (Złocień wieńcowy), będąca prawdopodobnie potomkiem śródziemnomorskiego gatunku. Ten pierwszy gatunek jest obecnie spożywany prawdopodobnie jedynie na Krecie - gdzie nosi nazwę Mantilida (choć dokładniej to raczej hybryda obu, najczesciej nosząca nazwę łacińską Ch. coronarium). Drugi z kolei cieszy się ogromną popularnością w całej południowo-wschodniej Azji, gdzie poza użyciem kulinarnym ma również zastosowanie medyczne. Roślina ta posiada wiele azjatyckich nazw. Do najpopularniejszych należą : Tangho i Ai Cai używane w Chinach, Shungiku i Kikuna w Japonii i Tan O w Wietnamie. Osobiście uważam że to jednoroczne warzywo jest na tyle smaczne i łatwe w uprawie, że zasługuje na to aby zarówno w Europie jak i całej umiarkowanej strefie klimatycznej, być równie popularne jak sałata czy pietruszka.
   Długie miesiące po napisaniu tego artykułu znalazłem gdzieś informację że jakieś mądrale zadecydowały o tym aby teraz oficjalnie nazywać tą roślinę mianem Glebionis coronaria, jednak ja wolę starą nazwę. Bowiem to Chrysanthemum coronarium a nie Glebionis coronaria ani żadne inne jej botaniczne synonimy (których jest sporo), znajduja się najczęściej w starej literaturze będącej najlepszym źródłem wiedzy o tradycyjnych zastosowaniach leczniczych tej rośliny

      UPRAWA

  Chrysanthemum coronarium jest rośliną łatwą w uprawie ogrodowej w Polskich warunkach klimatycznych. Jest to roślina jednoroczna dorastająca do metra wysokości i przy regularnym uszczykiwaniu czubków pędów nabiera bardzo krzewiastych kształtów. Nasiona potrafią kiełkować już w temperaturze ok. 8'C, a wzrost kontynuowany jest nawet przy temperaturach pomiędzy 0'C a 5'C. Roślina ta znosi nawet lekkie przymrozki. Najlepsze plony z tego warzywa, otrzymać można sadząc ją w dobrą kompostowa lub torfowa ziemię o odczynie neutralnym lub lekko kwaśnym, ok. 20'C, przy utrzymanej wysokiej wilgotności i częściowym zacienieniu. W wysokich temperaturach, suchych warunkach i silnym nasłonecznieniu, Chryzantema ta szybko zaczyna zawiązywać pąki kwiatowe a jej liście staja się gorzkie.
   Przy zbiorze samych górnych częsci pędów, niepozwalając tym samym roślinie na wytworzenie kwiatów, można mieć pożytek z tych samych roślin od ostatnich do pierwszych mrozów. Przypuszczam że w warunkach szklarniowych można ją nawet traktować jako roślinę dwuletnią. Jednak jako że zawiązuje ona bardzo łatwo nasiona, które jak już wspomniałem wschodzą bardzo dobrze. Można wysiewać nowe rośliny co pewien okres, ścinając stare tuż nad ziemią zostawiając tylko trochę pędów aby wytworzyły kwiaty przynoszące pożądane nasiona.

     
     ZASTOSOWANIE KULINARNE

  Liście, jak i całe młode, delikatne pędy są doskonałym świeżym warzywem, z lekką nutą goryczy i charakterystycznym aromatem Chryzantem. Części te są bardzo soczyste i delikatnie chrupiące świeżo po zerwaniu, o ile rośliny były dostatecznie silnie podlewane. Mogą one być wykorzystywane zarówno do kanapek i sałatek, jak i np. drobno posiekane do ziołowych twarożków w ten sam sposób co rukola. W południowo-wschodniej Azji zielenina z Chryzantemy ma bardzo szerokie i powszechne zastosowanie w potrawach. Robi się z niej pikle, opieka w panierce Tempura, przysmarza, gotuje na parze lub w zupach i gulaszach - dodając na końcu aby uniknąć rozgotowania. W Japonii sporządza się pikle z płatków, nazywane Kikumi oraz zamacza całe kwiatki w sake i używa jako zakąski pobudzającej apetyt. Środki kwiatków są dosyć gumowe, gorzkie i bardzo aromatyczne, z kolei same płatki są bardzo subtelne zarówno w teksturze jak i smaku odmiennym od zielonych części rośliny i mogą być na świeżo dodawane nawet do deserów. Całe kwiatki mogą być również suszone na herbatki ziołowe.
  

     ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

  Chryzantema coronarium jest bogatym źródłem witamin i minerałów, przede wszystkim: potasu, który pomaga obniżyć ciśnienie krwi, żelaza, witaminy B-komplex, C oraz beta-karotenu, przeciwutleniacza pomagającemu uniknąć raka płuc. Zawiera również szereg bioaktywnych związków chemicznych min. alfa-pinen i benzaldehyd wspierające trawienie i absorpcję składników pokarmowych. Spożywanie ziela tej Chryzantemy pomaga przy przeziębieniach i gorączkach, wszelakich infekcjach, bólach głowy, suchych oczach, stanach zapalnych, arteriosklerozie, zaparciu a także chroni przed powstawaniem kamieni nerkowych i zawałami serca.
   Nadmierne spożycie powinno być unikane ponieważ cała roślina (a w szczególności środki kwiatków) zawiera pyrethrin, który w większych dawkach jest potencjalnie szkodliwy. Roślina ta może również wywołać reakcje alergiczne, szczególnie u osób uczulonych na ambrozje, mniszek lekarski, nawłoć, słoneczniki lub stokrotki. Spożycie Chryzantemy powinno być unikane przez osoby zażywające leki na podwyższone ciśnienie, podagrę, HIV, opryszczkę, immunosupresanty oraz insulinę. Z powodu braku badań odradza się spożywanie tej zieleniny przez kobiety w ciąży oraz karmiące matki.
 
 

   ŹRÓDŁA :

''Complete Book of Vegetables'' - Matthew Biggs, Kyle Cathie Limited 2010
''The Royal Horticultural Society Encyclopedia of Herbs & Their Uses'' - Deni Brown, DK 2002
''Honey, Wild flowers & Healing plants of Greece'' - Myrsini Lambraki, Myrsini Lambraki 2003

http://en.wikipedia.org/wiki/Chrysanthemum_coronarium
http://practicalplants.org/wiki/Chrysanthemum_coronarium_spatiosum
http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Chrysanthemum+carinatum
http://www.bellarmine.edu/faculty/drobinson/Chrysanthemums.asp
http://echigofarm.blogspot.co.uk/2013/01/shungiku-edible-chrys
http://etd.uasd.edu/ft/th10071.pdf
http://www.healwithfood.org/health
http://link.springer.com/article/1
http://davesgarden.com/guides/pf/go/54126/#b
http://rawedibleplants.blogspot.co.uk/2012/1
http://scialert.net/fulltext/?doi=ja.2005.18
http://www.livestrong.com/article/467234-sid
http://stuartxchange.com/Tango.html
http://www.agrohaitai.com/leafveg/tongho/tonghoinfo.htm
http://www.botanical-online.com/eng