Zioła z Odległych Krain: Hibiscus acetosella

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Hibiscus acetosella jest uroczym wiecznieczerwonym-nigdyzielonym krzewem, pochodzącym ze Środkowej Afryki i rozpowszechnionym w wielu krajach tropikalnych i nietropikalnych (Odmiana o zielonych liściach i żółtych kwiatach również występuje, ale nie o niej będę tutaj pisać.). Jest to roślina wieloletnia, ale w rejonach gdzie występuje sezon bardzo zimny lub ekstremalnie suchy, występuje jako roślina jednoroczna.
Kiedy ujrzałem ją po raz pierwszy, na północy Filipin, pomyślałem najpierw że to po prostu jeden z tych wielu modnych, stylowych, ozdobnych krzewów o czerwonych liściach. Kilka krzaczków rosło dosyć chaotycznie, zaniedbanie, blisko czyjegoś ogrodzenia. Nie wiedziałem więc czy zostały one tam posadzone, rozsiały się same z okolicznej hodowli, czy jak wiele innych interesujących, pięknych roślin na Filipinach - po prostu rosły na dziko. Nigdy wcześniej nie widziałem jednak żadnego Hibiskusa o czerwonych liściach, więc przykuło to moja uwagę. Naprawdę spodobał mi się jego wygląd, i zacząłem mieć nadzieję że jak wiele innych hibiskusów, może być on użyteczny nie tylko jako ozdoba. Wziąłem więc dwie z dziesiątek małych samosiejek rosnących wszędzie dookoła. Jakiś czas później zidentyfikowałem tą roślinę jako Cranberry Hibiscus - Żurawinowy Hibiskus.
Byłem mile zaskoczony, dowiedziawszy się że jego liście są jadalne, i z rozkoszą odkryłem ich żurawinowo-szczawiowe połączenie smaku (i lekką śluzowatość). Roślina ta jest nawet popularnym warzywem w Brazylii, Kamerunie i Demokratycznej Republice Konga, dokładnie tak samo jak blisko spokrewniony Hibiscus sabdariffa ( Hibiskus Szczawiowy, Ketmia Szczawiowa ) jest w Indiach. To już prawie rok od tamtego momentu, i wciąż dziwię się, dlaczego do dzisiaj nigdy nie spotkałem się z Hibiskusem acetosella nigdzie indziej. Jest to bowiem jedna z tych roślin, które zasługują na największą, światową sławę. Jest pięknym krzewem o ciemno-czerwonych i burgundowych, przez cały rok liściach, co wspaniale kontrastuje z roślinami o zielonych liściach, a poza tym ślicznie kwitnie. I może nie każdy przepada za takim smakiem, ale dla mnie jest wyśmienity. Wysoce użyteczny i bardzo ozdobny przez cały czas - idealne połączenie. (Uaktualnienie grudzień 2017 - dorzucam trochę zdjęć. Ostatnio znajduję tą roślinę w licznych nowych miejscach, widać że jej popularność rośnie tak szybko i łatwo jak wschodzą jej nasiona. Mieszkańcy Filipin kochają tą roślinę za jej wdzięczny wygląd, ale wciąż większość z nich nie wie że jest ona jadalna)
Niewiele jest informacji na temat zastosowania medycznego Hibiscusa acetosella. Myślę że zioło to ma o wiele więcej właściwości leczniczych niż te zanotowane, ale po prostu nikt dotychczas nie skupił się właściwie nad ich badaniem. Wszakże jego liście są pełne antocyjanów - jednych z najlepszych przeciwutleniaczy. Jednym z powodów słabej wiedzy na temat zalet zdrowotnych spożycia tego warzywa, może być jego dosyć krótka historia. Uważa się że roślina ta zrodziła się nie tak dawno temu, w wyniku hybrydyzacji (naturalnego zapylania krzyżowego a nie GMO) pomiędzy Hibiscus'em asper i Hibiscus'em surattensis, i po raz pierwszy opisana została w 1896r..
Poniżej wymieniłem niektóre z potocznych nazw tej rośliny używane w różnych regionach : False Roselle, Red-leaved Hibiscus, African Rosemallow, Maroon Mallow, Red Shield Hibiscus (Angielski), Fausse oseille de Guinee (Francuski), Azedas (Portgalski), Thelele Yeni-Yeni (Thelele jest wspólna nazwą dla warzyw zawierających śluz) w języku Chewa, Limanda, Lumanda (Malawi), Musaayi (Uganda), Use-ua-ngojo (Angola), Kangao, Tongao (Kongo), Akese (Nigeria), Kololwe, Lumaka (Tanzania).

UPRAWA I ZBIÓR

Hibiscus acetosella jest wieloletnim ale krótkowiecznym krzewem, rosnącym również jako roślina jednoroczna w niektórych rejonach, gdzie zabójcze dla niego silne mrozy oraz ekstremalne susze występują corocznie. Posiada atrakcyjne, intensywnie czerwone licie, które z wiekiem stają się ciemniejsze i bardziej burgundowe. Sprawia to że krzew ten wspaniale urozmaica krajobraz, dodając do niego czerwieni przez cały okres wegetacji. Wymaga jedynie pełnego nasłonecznienia aby jego liście były wyraźnie czerwone, im mniej dostanie słońca, tym bardziej jego liście będą zielonkawe lub bronzowawe. Kwiaty pojawiają się na nim w okresie letnim, są czerwono-różowe, sporo jaśniejsze od liści. Istnieje również jego odmiana o zielonych liściach i żółtych kwiatach, jednak ze względu na swoją mniejszą atrakcyjność, nie jest ona tak popularna. Liście u młodych roślin mają jajowaty kształt z pofalowanymi brzegami, ale kiedy roślina zaczyna wytważać pąki kwiatowe liście zaczynają być klapowane niczym liście klonu. Hibiskus Żurawinowy może dorastać do ok. 2m wysokości, jego luźne pędy mają tendencję do uginania się, ale dzięki regularnemu przycinaniu można mu nadać charakter niewielkiego, zwartego krzaczka. Dzięki swojej giętkiej naturze, niegroźne są mu silne wichury. Często sadzony jest na ozdobne żywopłoty. Jest również uprawiany jako warzywo na skalę komercyjna, na terenach o niskich i średnich wysokościach n.p.m..
Lubi wilgotną ale dobrze przepuszczalną glebę. Najbójniej rośnie w półcieniu, ale lubi również pełne nasłonecznienie i nie toleruje silnego cienia. Hibiscus acetosella potrafi rosnąć na każdym typie gleby, ale dla najlepszego wzrostu należy mu zapewnić dużą ilosć kompostu. Krótkotrwałe susze i silne upały nie są mu straszne, ale temperatury ok. -10'C są dla niego zabójcze. Jeśli próbujesz uprawiać ten krzew w ogrodzie o klimacie umiarkowanym, i wygląda na to że przemarzł, daj mu trochę czasu na wiosnę, ponieważ jest szansa że odbije od korzeni. Pomimo że nie posiadam ani doświadczenia ani informacji na temat hodowli Hibiscusa acetosella jako rośliny doniczkowej. Wierzę że może być on z łatwością utrzymywany jako roślina domowa w ten sam sposób jak wiele innych gatunków Hibiskusa jest obecnie. Krzew ten może być rozmnażany z nasion lub z sadzonek. Na skalę komercyjną Hibiskus Żurawinowy jest zazwyczaj wysiewany w rzędach, a po osiągnięciu ok. 25cm, część roślin jest wyrywana z korzeniami. Daje to więcej przestrzeni dla pozostałych roślin, z których później, jedynie szczyty pędów są zbierane. Jego wysoka odporność na nicienie Meloidogyne, sprawia że jest on doskonały do uprawy w miejscu po pomidorach i innych warzywach z rodziny psiankowatych podatnych na te szkodniki korzeni.
W rejonach tropikalnych Żurawinowy Hibiskus może być zbierany praktycznie przez cały rok. W celu komercyjnym ścinane są całe szczyty pędów, co jest łatwiejsze i sprawia że pozostaje on dłużej świeży. Ale na użytek domowy, najlepiej jest zbierać same liście i młode czubki pędów, które są naprawdę miękkie. Kwiaty są również jadalne i najlepiej zbierać je tuż po rozwinięciu.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Młode liście i czubki pędów Żurawinowego Hibiskusa, są delikatne, chrupiące, śluzowate i kwaśne niczym połączenie Żurawin i Szczawiu. Mogą być spożywane na surowo, i stanowią wspaniały dodatek do sałatek, kanapek, i soków przecierowych z owoców lub warzyw. Jeśli chodzi o gotowanie, to używać ich można jako substytut Szczawiu, dodając do zup, gulaszy, dań typu stir-fry, lub gotować na parze niczym szpinak. Wiele osób lubi je w potrawach ze względu na ich ładną czerwień, która nie znika pod wpływem gotowania. Kwiaty mogą być używane w ten sam sposób, są one bardziej śluzowate, chrupiące, ale szybko wiotczeją, i nie posiadają tak przyjemnie kwaśnego smaku za to nieco więcej słodyczy.
W Afryce Południowej, młode liście Hibiscusa acetosella, używane są do wyrobu ciast, podobnych do ciast z rabarbarem, a młode kielichy kwiatowe przetważane są na dżemy, ale osobiście uważam że kwiaty nadają się na konfitury najbardziej. Starsze, twardsze liście i kielichy kwiatowe, mogą być używane na świeżo (posiekane lub zozdrobnione), lub ususzone (i pokruszone), do zapażania smacznej ziołowej herbatki, o kwaskowatym, owocowym smaku (podobnym do smaku Herbaty Hibiskusowej z suszonych kielichów kwiatowych Hibiscus'a sabdariffa). Jeśli chcielibyście spróbować ciekawych, oryginalnych przepisów z użyciem tego warzywa, polecam poszukać Indyjskich przepisów zawierających Hibiscus sabdariffa, i użyć liście H. acetosella jako substytut. Tak jak na przykład w tym przepisie na chutney .
Każde 100g liści Hibiscusa acetosella dostarcza ok. 42 Kcal, zawiera 2,88g protein, 1,45g błonnika pokarmowego, 0,46 tłuszy, 7,49 węglowodanów, 67mg witaminy C i 3409µg beta-karotenu. Ze względu na zawarty w liściach kwas szczawiowy, nie powinny one być spożywane na surowo w nadmiarze, oraz unikane przez osoby cierpiace na kamienie układu moczowego. Gotowanie i blanszowanie na parze, znacznie obniża zawartość kwasu szczawiowego w warzywach.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Hibiscus acetosella jest bardzo słabo zbadanym ziołem jeśli chodzi o testy laboratoryjne i kliniczne, ale jego właściwości lecznicze zaobserwowane zostały w krajach centralnej Afryki, i obecnie wykorzystywane są tradycyjnym lecznictwie wielu krajach afrykańskich oraz Brazylii. W medycynie ludowej, liście i nasiona używane są w celu pozbycia goraczki, bólów głowy, reumatyzmu, stanów zapalnych, zapalenia spojówek, hemoroidów, nowotworów, zwalczania grzybic skóry, wrzodów i ropni. Liście, kwiaty i kielichy kwiatowe, używane są przy dolegliwościach serca i nerwów, jako środek moczopędny, uspokajający, przeciwszkorbutowy, odkażający jelita i stymulujący produkcję mleka u karmiacych matek. Zawierają one antocyjany, polifenole, rutynę, hyperoside, witaminę C, beta-karoten, kwasy - rozmarynowy, kawowy, chlorogenowy i szczawiowy.
Odwary z liści Żórawinowego Hibiskusa są spożywane w Ugandzie przy anemii i jako tonik oczyszczający krew. W Angoli napary z liści pite są jako tonik po gorączce oraz lekarstwo na anemię. W Nigerii nazywany jest on Akese i jego liście spożywane są podczas czerwonki, oraz w celu regulacji zabóżeń menstruacyjnych i problemów poporodowych. Odwary z Hibiscusa acetosella w połączeniu z Dioclea saramentosa i Sesamum indicum pite są podczas bolesnych menstruacji. W Demokratycznej Republice Konga, spożywanie Żórawinowego Hibiskusa jako warzywa, przypisywane jest przez pracowników służby zdrowia dla cukrzyków. W zachodniej Afryce, dzieci z bólami ciała, myte są w wodzie do której wrzucone były zmiażdzone liście tego zioła.
Badania przeprowadzone na myszach wykazały przeciwmutagenny i reperujący DNA wpływ małych dawek Hibiskusa acetosella, ale także wskazały potencjalną hepatotoksyczność wysokich dawek. Ze względu na zawartość kwasu szczawiowego spożywanie surowych liści Żurawinowego Hibiskusa powinno być umiarkowane, oraz unikane przez osoby z kamieniami układu moczowego. Gotowanie i blanszowanie znacznie obniża zawartość kwasu szczawiowego.

Powiada się że ,, jesteś tym co jesz ''. Nigdy wcześniej nie widziałem tak czerwonej gąsiennicy, dlatego zgaduję że zawdzięcza ona swoją barwę hibiskusowej diecie.