Zioła z Odległych Krain

Szanowni Zielarze. Blog ten poświęciłem artykułom popularyzującym mało lub w ogóle nieznane w Polsce zioła, przyprawy a także warzywa i owoce. Celem moim jest przekazanie Państwu wiedzy, pozyskanej przeze mnie zarówno ze źródeł naukowych jak i własnych doświadczeń i obserwacji. Mam nadzieję, że prezentowane tutaj informacje, będą dla Państwa użyteczne. Chciałbym jednak podkreślić, że spożywanie i użycie medyczne opisanych tu roślin, powinno być skonsultowane z lekarzem.

czwartek, 11 września 2014

Plectranthus amboinicus, Coleus aromaticus - Kubańskie Oregano

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Roślina którą widzicie Państwo tu na zdjęciach, posiada wiele nazw. Jej najpopularniejszą nazwą łacińską jest Plectranthus amboinicus, ale nazwa ta używana jest równie często mylnie dla gatunków Plectranthus tomentosa, Plectranthus cremnus i ich wielu hybryd. Inne nazwy tej rośliny to Coleus aromaticus, Coleus amboinicus i Plectranthus aromaticus. Najpopularniejsze potoczne nazwy z krajów anglojęzycznych to Cuban oregano - Kubańskie Oregano i Mexican mint - Mięta Meksykańska, a także Country borage, Indian borage, Big thyme, Spanish thyme, Allherb oraz Queen of herbs - Królowa ziół. Istnieje jednak wiele innych i wszystkie używane są również dla blisko spokrewnionych, wyżej wymienionych genotypów Plectranthusa. Istieją również różne teorie na temat pochodzenia tej rośliny. Niektóre źródła podają że pochodzi ona z południowo-wschodniej części Afryki, inne z kolei że z południowo-wschodnia Azji. Pewne jest jednak to, że zioło to znane było w Indiach od starożytnich, sanskryckich czasów a obecnie jest ono bardzo popularne we wszystkich tropikalnych rejonach globu.
Powodem tej popularności jest dawny kolonializm, który rozpowszechnił ta roślinę wszędzie tam gdzie sprzyjał temu klimat. Europejscy kolonialiści z pewnością szybko zorientowali się, że ich ulubione Śródziemnomorskie Oregano i Tymianek nie radzą sobie z tropikalnym klimatem. I z radością odkryli ich dobry substytut, bowiem Plectranthus amboinicus zawiera thymol i carvacrol, związki chemiczne odpowiedzialne za smak i zapach Oregano i Tymianku. W ostatnich kilku latach zioło to zaczęło zdobywać pewną popularność w północnej Europie. I sądzę że ze względu na jej łatwą domową hodowlę, przyjemny aromat i szerokie właściwości lecznicze, w krótkim czasie stanie się tak popularna jak Aloes.

UPRAWA

Coleus aromaticus jest niedużym sukulentycznym krzewem, z tendencją do pięcia bądź pokładania się łodyg. Jego wzrost potrafi przekroczyć nieco 1m a szerokość może być znacznie większa. Posiada silne łodygi z mięsistymi, omszonymi liśćmi, oraz niebiesko-fioletowe lub biało-różowe kwiaty pojawiające się w okresie letnim. Najlepiej rozwija się w żyznej, kompostowej glebie o neutralnym pH i wysokiej wilgotności, jednak nadmiar wody w podłożu może powodować gnicie korzeni. Z kolei nie straszne są tej roślinie silne przesuszenia, jako że ma ona zmagazynowane duże zapasy wody swoich tkankach. Radzi ona sobie równie dobrze z piekącym słońcem a oraz silnym zacienieniem, ale najlepiej czuje się w półcieniu. Z tych powodów jest ona bardzo łatwa w domowej uprawie i staje się w Polsce coraz popularniejszą domową rośliną. Wyjątkiem jest odmiana variegata, z białymi przebarwieniami na liściach, która jest wrażliwa na cień. Kubańskie Oregano nie przetrwa temperatur poniżej 0'C i nie radzi sobie dobrze nawet z temperaturami mniejszymi niż 10'C. Najlepszym sposobem użycia tego zioła jest zbieranie świeżych liści lub całych młodych pędów, ponieważ zawierają one dużo wody i nawet po pocięciu na drobne kawałki trudno się suszą. Poza tym przy odpowiednich warunkach, można cieszyć się jego świeżymi, delikatnie chrupiącymi liśćmi przez cały rok na okrągło, nie ma więc potrzeby ich zbioru i magazynowania.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Kubańskie Oregano podobne jest w smaku do klasycznego, czyli Greckiego Oregano (Origanum vulgare), tak więc może być użyte w ten sam sposób. Może być ono poszatkowane na drobne kawałki i dodawane do sałatek, kanapek, zup, potraw mięsnych i wielu innych potraw. W Indiach całe, świeże, chrupiące liście maczane są w panierce i prażone w głębokim oleju, przekąska ta zwana jest ,, Ajwain ke patta pakoda''. Mogą być one również piklowane lub miażdżone i przygotowywane jako krem/przystawka czutni (chutney). Wyciśnięty sok lub pocięte świeże liście dodawane są dla aromatu, zarówno do alkoholowych jak i bezalkoholowych napojów.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Coleus aromaticus jest wciąż mało znany wśród zielarzy z Zachodu, jednak wraz ze wzrostem popularności tej rośliny, zwieksza się również wiedza o niej. Istnieje rosnąca liczba badań medycznych, które potwierdzają jej efektywność w walce ze schorzeniami, do zwalczania których używana była w Azji od wieków. Zawiera min. carvacrol, thymol, eugenol, quercetin, apigenin, luteolin, salvigenin, genkwanin caryophyllene, patchoulane i p-cymene. Posiada działanie przeciwutleniające, przeciwdrobnoustrojowe, antybakteryjne, antywirusowe, przeciwgrzybicze, tonizujące, stymulujace, antyepileptyczne, napotne, wspomaga trawienie i wydalanie gazów z organizmu, chroni i odtruwa wątrobę oraz pomaga ochronić przed szkodliwymi skutkami promieniowania radioaktywnego.
Kubańskie Oregano spożywane jest świeże przy kaszlu, przeziębieniach, malarii, astmie, bronchicie, infekcjach jamy ustnej i zatok, biegunce, niestrawności, bólach spowodowanych nagromadzeniem gazów żołądkowych, wzdęciach i nudności, epilepsji, reumatyźmie, kamieniach nerkowych i helmintozie. Świeżych zmiażdżonych liści używa się do okładów przy oparzeniach, zwichnięciach, infekcjach skóry, użądleń skorpionów a także przykłada na czoło w celu uśnieżenia bólu głowy. Odwary z liści podawane są matkom po porodzie a zupa z liśćmi spożywana jest przez karmiące matki w celu stymulacji laktacji. Zioło to jest dawane również dzieciom przy kolce i przeziębieniach. Na Filipinach rodzice podają dzieciom na kaszel, do połknięcia łyżkę cukru z wyciśniętym sokiem z liści i młodych pędów. W celu uśmierzenia bólu ucha (otalgii), wciska się do niego świeży sok i trzyma przez ok.10 minut.

Źródła

http://www.stuartxchange.com/Oregano.html
http://www.greenpharmacy.info/article.asp?issn=0973-8258;year=2008;volume=2;issue=3;spage=182;epage=184;aulast=Kaliappan
http://en.wikipedia.org/wiki/Plectranthus_amboinicus
http://www.tarladalal.com/Ajwain-Patta-ke-Pakode-4970r
http://www.sailusfood.com/2010/06/19/vaamu-aaku-bajji-ajwain-patta-fresh-carom-leaves-ke-pakode/
http://www.bawarchi.com/recipe/vamu-aaku-patchadi-ajwain-leaves-chutney-oeswBjedeiadh.html
http://whateverchumps.blogspot.com/2011/07/ajwain-patta-parantha.html
http://www.lifewithspices.com/2011/11/karpuravallicuban-oregano-rasam.html
http://www.ayurveda-florida.com/Ayurvedic_Materia_Medica_Articles/Table2.htm

poniedziałek, 8 września 2014

Anemopsis californica - Yerba Mansa

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Anemopsis californica jest niewielką byliną, rosnącą w formie rozet liści tworzących rozległe kępy. Jak wskazuje jej łaciński przydomek, pochodzi ona z zachodnio-południowego wybrzeża USA, ale także Newady, Arizony, Teksasu i Meksyku. Roślina ta jest używana od wieków jako zioło lecznicze, przez rdzennych mieszkańców tych rejonów, a niektóre plemiona uważały je za panaceum. Dziś stanowi ona cenny surowiec leczniczy dla wielu lekarzy, także z innych rejonów, do czego przyczyniły się testy medyczne, potwierdzające jej efektywność. Potoczna nazwa tej rośliny to Yerba Mansa, yerba znaczy po hiszpańsku zioło, a mansa oznacza łagodność. Odnosi się to z pewnością do działania tego zioła, łagodzącego nie tylko wszelkie stany zapalne ale również infekcje żołądkowe. Cała roślina bogata jest w olejki eteryczne, dające jej unikalny, silny zapach, który w letnie dni wyczuwalny jest na sporą odległość. Zapach ten jest nieco zbliżony do zapachu eukaliptusów, wynika to z wysokiej zawartości wspólnego składnika - metyloeugenolu.

UPRAWA

Anemopsis jest byliną rosnącą w formie liści, tworzących rozety i łodyg kwiatowych wspólnie wyrastających bezpośrednio z samego mięsistego, korzenia. Roślina ta nie przekracza 40cm wzrostu, jednak poprzez swoje łatwo zakorzeniające rozłogi szybko opanowywuje rozległe tereny. Pomimo że występuje ona głównie na terenach półpustynnych, zawsze ma to miejsce w błotnistych obrzeżach stawów lub rzek. Często rośnie ona będąc częściowo, okresowo zanórzona w wodzie. Lubi gleby o odczynie zasadowym ale podobno toleruje również gleby o niewielkim stopniu zasolenia lub zakwaszenia. Liście przebarwiają się na czerwono krótko przed zimowym obumarciem. Roślina ta doskonale znosi upały, niestety nie radzi sobie z mrozami poniżej -15'C dlatego więc najlepiej jest przezimować jej korzenie w chłodnym pomieszczeniu, przenosząc krótko po uschnięciu części naziemnej. Yerba Mansa preferuje półcień ale dobrze znosi również pełne nasłonecznienie. Kwitnie przez cały okres letni i jest to najlepszy okres do zbioru liści w celu ususzenia na surowiec zielarski . Korzenie nie powinny być zbierane wcześniej jak w drugim roku rozwoju rośliny, w okresie miedzy jesiennym obumarciem starych liści a wiosennym wybijaniem nowych.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Aromatyczne liście i korzenie Anemopsisa califonica, mogą być spożywane na surowo lub gotowane. Nasiona mogą być mielone i używane jako mąka. Herbata z liści lub korzeni Yerba Mansa może być pita jako tonik i uważana jest za panaceum.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Yerba Mansa posiada nie tylko długoletnią tradycję użycia w zielarstwie, ale również należne miejsce w ortodoksyjnej medycynie na zachodzie USA i w Meksyku. Zostało ono ugruntowane dzięki pozytywnym wynikom wielu przeprowadzonych testów laboratoryjnych. Zioło to swoje lecznicze działanie zawdzięcza głównie zawartości olejków eterycznych, które różnią się znacznie w swoim składzie chemicznym między tym pochodzącym z liści a tym z korzeni. Różnica jest również zauważalna pomiędzy roślinami o różnym pochodzeniu geograficznym oraz genetycznym dziedzictwie chemotypowym. Zarówno nadziemne jak i podziemne części rośliny działają ściągająco, antyseptycznie, przeciwgrzybicze, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, przeciwwymiotne, wspomagają trawienie, tonizują organizm i oczyszczają krew.
Liście zawierają olejki eteryczne zawierające min. elemicin (53%), piperitone (11,5%), methyleugenol (6,9%), (E)-caryophyllene (4,6%), 1,8-cineole (2,5%), alpha-pinene and beta-phellandrene. Świeże, zmiażdżone liście w formie okładów stosuje się na obtarcia, zranienia, poparzenia, użądlenia i ukąszenia owadów, infekcje skórne, bolące mięśnie i reumatyzm. Napary spożywa się przy przeziębieniach, stanach zapalnych układu oddechowego, wrzodów żołądka,w celu oczyszczenia krwi, do obmywania bolących mięśni i stóp, oraz przy chorobach wenerycznych. Ususzone i sproszkowane liście służą jako posypka na rany i grzybice stóp.
Korzenie są bogate w olejki zawierające min. methyleugenol (57%), thymol (13,8%), piperitone (8%), isoeugenol, cymene, limonene, alpha-pinene, 1,8-cineole, myrtenol, elemicin. Żuje się je przy bólu zęba, stanach zapalnych dziąseł, gardła i śluzówki. Napary stosuje się przy przeziębieniach, grypie, malarii, stanach zapalnych min. opłucnej i bronchicie, gruźlicy, rzeżączce, durze brzusznym, czerwonce, artretyzmie, skurczach menstruacyjnych, infekcjach dróg moczowych oraz do uśnieżania bólów. Zewnętrznie używane są na zranienia, owrzodzenia i syfilis. Badania naukowe potwierdziły bioaktywność korzeni Yerba Mansa przeciwko komórkom rakowym układu moczowego i szyjki macicy.

Źródła

http://medplant.nmsu.edu/yerba.html
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2330197/
http://en.wikipedia.org/wiki/Anemopsis
http://www.fireflyforest.com/flowers/99/anemopsis-californica-yerba-mansa/
https://deborahsmall.wordpress.com/tag/anemopsis-californica/
http://www.hindawi.com/journals/ecam/2014/273878/
http://abcnews.go.com/Technology/story?id=5456546&page=1
http://doctorschar.com/archives/lizard-tail-anemopsis-californica/
http://www.gardenguides.com/taxonomy/yerba-mansa-anemopsis-californica/
http://hortsci.ashspublications.org/content/42/7/1578.full
http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Anemopsis+californica
http://www.yerbamansa.org/YM-benefits.html
http://nathistoc.bio.uci.edu/Plants%20of%20Upper%20Newport%20Bay%20(Robert%20De%20Ruff)/Saururaceae/Anemopsis%20californica.htm

środa, 13 sierpnia 2014

Houttuynia cordata - Pstrolistka sercowata, Tułacz pstry, Kameleon

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Houttuynia cordata jest płożącą byliną z Południowo-Wschodniej Azji, gdzie jest używana jako warzywo, przyprawa i zioło lecznicze. Jej popularna atrakcyjna forma o trójbarwnych liściach, znana jest w Polsce jako Pstrolistka sercowata, Tułacz pstry lub Kameleon (od angielskiej nazwy Chameleon plant) i sadzona jest w celach ozdobnych tak jak w wielu innych rejonach globu. I podczas gdy na zachodzie, wielu ludzi narzeka na to jak bardzo jest ona inwazyjną rośliną okrywową. Ludzie z Azji korzystają z jej walorów kulinarnych i zdrowotnych tak samo jak z jej zielonolistnej siostry.

Rośliny te są ważnym surowcem zielarskim mającym zastosowanie w wielu tradycyjnych systemach medycznych Azji, doskonale świadczy o tym jej Japońska nazwa Dokudami co oznacza ,,roślina blokująca toksyny''. Inne nazwy tej rośliny, takie jak Fish Mint (ang. Rybia Mięta) lub Yu Xing Cao (z chińskiego - ,,Zioło Pachnące Rybą'') odnoszą się do charakterystycznego zapachu tejże rośliny, który może znacznie się różnić w zależności od warunków glebowych i klimatycznych oraz dziedzictwa genetycznego. Dlatego natrafić można na różne określenia jej aromatu, jak: rybi, pomarańczowy, cytrynowy, kolędrowy lub nieprzyjemny. Sam polecam spróbowanie tego zioła każdemu osobiście i nawet jeśli nie przypadnie wam do gustu smak lub zapach pomyślcie o jego cennych walorach zdrowotnych.

UPRAWA

Pstrolistka sercowata jest byliną tworzącą zbite pokrywy terenu, rozprzestrzeniając się przez szybko puszczające korzenie na węzłach, płożące pędy, oraz rozrastające się pod ziemią i wybijające na powierzchnię kłącza. Roślina ta bardzo lubi wilgoć i często rośnie nawet w częściowym zanurzeniu w wodzie. Co ciekawe w przeciwieństwie do wielu tego typu roślin radzi sobie ona również dobrze w terenach piaszczystych i potrafi przetrwać nawet silne susze. Jeśli więc cała część nadziemna została uschnięta radzę podlewać roślinę regularnie i poczekać aż odrodzi się z kłączy. Podobnie po okresie zimowym nie należy się przejmować przemarźniętymi pędami ponieważ jej kłącza są mrozoodporne do ok. -25'C. Roślina ta ma ogromne zdolności adaptacyjne i potrafi rosnąć na różnych, nawet bardzo kiepskich glebach oraz stanowiskach. Forma Kameleon wygląda jednak dosyć blado (zielono) w silnym zacienieniu a jej liście nabierają jaskrawości przy zapewnieniu odpowiedniej ilości słońca. Przy sprzyjających warunkach Houttuynia morze być inwazyjna, szybko rozrastając się opanowuje sąsiednie tereny zagłuszając drobne rośliny. Jej wzrost rzadko przekracza 30cm. Wszystkie części rośliny są jadalne i zbierać je można przez cały rok (zimą jedynie kłącza). Polecam robić to pod bieżące potrzeby jako że liście i pędy szybko tracą świeżość. Mogą być one także suszone w celu wykorzystania w okresie zimowym, wtedy najlepiej zbierać całe pędy w okresie letnim w czasie kwitnienia. Z łatwością można również hodować Pstrolistkę w warunkach domowych i cieszyć się świeżymi liśćmi na okrągło.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Zarówno surowe jak i gotowane, liście, całe pędy Pstrolistki oraz kłącza mają szerokie zastosowanie kulinarne w wielu kulturach południowo-wschodniej Azji. Używa się ich jako aromatycznego warzywa-przyprawy dodając do sałatek, zup, gulaszy, dań rybnych jak i potraw typu curry i stir-fry. Liście obsmaża się w panierce jako forma Pakory. Zarówno suszone jak i świeże ziele Houttuynii może być używane do sporządzania herbat ziołowych.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Wszystkie części tej rośliny stanowią surowiec zielarski ważny dla wielu azjatyckich tradycyjnych systemów medycyny. Mają one działanie detoksykacyjne, przeciwwirusowe (efektywne przeciwko SARS koronawirus, Dengue, HFMD, Herpes simplex, a nawet HIV), przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwkaszlowe, lekko przeczyszczające, moczopędne, przeciwzapalne, przeciwrakowe i przeciwalergiczne. Zawierają mircen, limonen, alfa-pinien, camphene, sterole, polifenole, flawonoidy, kwertycynę i alkaloidy o działaniu przeciwrakowym, wiele unikalnych, wysoce antyseptycznych związków chemicznych jak 3-keto-dodecanol, methyl-nonyl-keton i 2-nonyl-5-decanoyl-piridine. Jest to również dobre źródło potasu, magnezu i sodu.
Houttuynia cordata obniża stopień uwalniania histaminy, dzięki czemu pomaga przy alergiach i dolegliwościach astmatycznych, stymuluje również układ odpornościowy, poprzez stymulację produkcji limfocytów. Używana jest do leczenia stanów zapalnych krtani, zatok i uszu, boreliozy i bartonelli, gorączki, zatrucia alkoholowego, niestrawności, czerwonki, skurczów żołądka, zaparć, wrzodów żołądka, robaczych pasożytów żołądkowych, odry i dysurii.

Okłady ze świeżego, zmiażdżonego ziela lub przemywanie naparem pomaga w opryszczce, hemoroidach, czyrakach, podagrze, reumatyźmie, wszelkich stanach zapalnych i infekcjach skóry, przy ukąszeniach węży i użądleniach owadów, a także stosuje w miejscach złamań w celu stymulacji zrostu tkanki kostnej.

Źródła

,, Herbal Emisaries : Bringing Chinese Herbs to the West'' - Steven Foster, Yue Chongxi,
Inner Tradictions/BEAR & Co 1992
,,Chinese Materia Medica : Combinations and Aplications'' - Xu Li, Elsevier Health Sciences 2002
,,Chromatografic Fingerprint Analysis of Herbal Medicines'' - Springer Verlag/Wien 2011

http://www.flowersociety.org/dokudami.htm
http://dokudami.wikispaces.com/The+Medicinal+Herb+Called+Dokudami+Has+Many+Health+Benefits
http://www.1stchineseherbs.com/houtuynia.html
http://www.dokudamihealing.com/about_dokudami.htm
http://www.prolacthailand.com/index.php?cmd=contentdesign&mode=qna
https://www.herbsarespecial.com.au/free-herb-information/vap-ca.html
http://www.vitaminsestore.com/vap-ca-benefits-reviews-side-effects-and-dosage/
http://vietherbs.com/herb-directory/fish-herb/
http://www.tcmwiki.com/wiki/yu-xing-cao
http://beforeitsnews.com/health/2012/10/chinese-herbs-in-western-view-yu-xing-cao-herba-houttuyniae-health-benefits-and-side-effects-2453518.html

poniedziałek, 28 lipca 2014

Ceanothus americanus - Herbata z New Jersey, Czerwony Korzeń

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Ceanothus americanus czyli Prusznik amerykański, to niewielki krzew porastający prerie w zachodniej części Północnej Ameryki, gdzie przez wieki wykorzystywany był przez Indian jako zioło. Obecnie jest ono przypisywane przez lekarzy, a napoje z niego spożywane są jako alternatywa dla herbaty i kawy. Jednak poza USA i Kanadą roślina ta zdaje się być znana jedynie ze względów ornamentalnych. Walory ozdobne niestety również nie przyniosły jej dużej popularności, ponieważ jej śnieżnobiałe kwiaty przegrywają konkurencję z niebieskimi kwiatami Ceanothus thyrsiflorus. Niektórzy pszczelarze wychwalają tą roślinę jako wysoko nektaryczne źródło pożywienia dla pszczół. Potoczna nazwa New Jersey Tea powstała w czasie Rewolucji Amerykańskiej, kiedy brak dostaw herbaty z brytyjskich kolonii, zmusił amerykanów do szukania dostępnych substytutów. Rdzenni amerykanie tradycyjnie spożywali napar z liści, będący zarówno krzepiącym napojem jak i środkiem leczniczym. Ale to korzeń z tej rośliny jest najcenniejszą jej częścią, o szerokim zastosowaniu medycznym. Czerwono zabarwiony korzeń z Ceanothus americanus oraz kilku innych jego gatunków stanowi surowiec zielarski o wspólnej nazwie Redroot.

UPRAWA

Prusznik amerykański jest gęstym krzewem dorastającym do ok 1,2m. Wymaga on piaszczystej, przepuszczalnej gleby o odczynie neutralnym lub lekko kwaśnym. Dobrze znosi susze za to nie toleruje nadmiernej wilgoci w glebie. Jest to problematyczny fakt szczególnie w okresie jesienno-zimowym kiedy w ogrodowych warunkach pomimo mrozoodporności do -30'C roślina często obumiera na skutek zagnicia korzeni. Dlatego dobrym rozwiązaniem jest hodowla tej rośliny w pojemnikach i zabieranie przed zimą do pomieszczeń. Jeśli pozostawimy ją na zewnątrz aż do czasu opadnięcia liści, możemy ją zimować nawet w ciemnym, chłodnym ale suchym pomieszczeniu, sporadycznie lekko podlewając. Można ją trzymać również w nasłonecznionych i ciepłych pomieszczeniach, przeniesiona do takich warunków roślina, przed zgubieniem liści, powinna zachować je aż do wiosny. Dzięki specjalnym grzybom porastającym korzenie Ceanothus americanus, krzew ten posiada zdolność wiązania azotu atmosferycznego. Piękne śnieżnobiałe kwiatostany pojawiają się na nim wczesnym latem o utrzymują około miesiąca. Liście najlepiej jest zbierać kiedy rośliny są w pełni kwitnienia. Korzenie najlepiej wykopywać późną jesienią lub wczesną wiosną.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Napar sporządzony z suszonych lub świeżych liści Prusznika amerykańskiego stanowi bardzo dobry substytut chińskiej herbaty noszący nazwę Herbata z New Jersey.

ZASTOSOWANIE KOSMETYCZNE

Kwiatostany tego krzewu dzięki wysokiej zawartości saponin w kontakcie z wodą wytwarzają pianę dlatego używane są jako kwieciście pachnące gąbki. Korzenie również stosuje się w kosmetyce, używając do produkcji mydła i szamponów.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Liście z Ceanothus americanus używane są tradycyjnie przez Indian Cherokee w leczeniu niestrawności, biegunki, stanów zapalnych płuc, gardła, jamy ustnej i zatok. Odwary ze względu na zawdzięczane wysokiej zawartości tanin, właściwości ściągające używane są w formie okładów na rany, owrzodzenia weneryczne i raka skóry. Działają one również antydepresyjnie i są dobrym źródłem flawonoidów, będących jednymi z najlepszych przeciwutleniaczy.
Korzeń stosowany jest do zwalczania gorączki, przeziębień, anginy, astmy, kiły, hemoroidów, wszelkich stanów zapalnych i niestrawności. Stymuluje on układ limfatyczny, działa ściągająco, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, wykrztuśnie, przeciwskurczowo, lekko uspokajająco i obniżająco na ciśnienie krwi. Sproszkowanego korzenia używa się jako posypki na owrzodzenia. Zioło to ma również działanie przeciwzakrzepowe, dlatego nie powinno się stosować go przy przyjmowaniu innych substancji antyzakrzepowych. Zalecane jest również unikanie go przez osoby w ciąży lub karmiące.

Źródła

,,Rodale's 21st-Century Herbal'' - Michael Balick, Rodale Inc 2014

http://bearmedicineherbals.com/ceanothus.html
http://www.redrootmountain.com/red-root-balance-the-body-by-way-of-the-spleen/66
http://www.eattheweeds.com/ceanothus-americanus-revolutionary-tea-2/
http://food-nutrition.knoji.com/herbs-redroot-or-california-lilac-history-nutrition-and-medicinal-uses/
http://www.swsbm.com/FOLIOS/RedRtFol.pdf
http://www.henriettes-herb.com/eclectic/kings/ceanothus.html
http://doctorschar.com/archives/new-jersey-tea-ceonanthus-americana/
http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/ja01048a032

środa, 2 lipca 2014

Hemerocallis - Liliowce, Dziennice

English version

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Liliowce są to byliny, tworzące okazałe bujne kępy, przynoszące obfitość pięknych i o czym mało kto wie, przepysznych kwiatów. Każdy pojedyńczy kwiat rozkwita i przekwita w ciągu jednej doby. Stąd nazwy Dziennica, angielska Daylilly i łacińska Hemerocallis - z greckiego ,,dzienne-piękno''. Spróbowanie jednak tego smakołyku wymaga dużej ostrożności. Przede wszystkim należy uniknąć pomyłki z Liliami. Liliowce i Lilie są blisko spokrewnione i ich kwiaty mają bardzo zbliżony kształt. Na szczęście struktura całych roślin jest odmienna. Liliowce tworzą bujne kępy długich liści, wyrastających bezpośrednio z korzeni. Z kolei Lilie wyrastają w postaci pojedyńczych łodyg kwiatowych pokrytych drobnymi listkami. Bardzo istotny jest również fakt istnienia setek odmian Liliowców a niektóre z nich mają reputację niesmacznych lub powodujących zaburzenia jelitowe. Nie jest jednak trudno rozpoznać te właściwe, używane od wieków w Chinach, Korei i Japonii zarówno jako warzywa jak i w celach medycznych. Generalnie istnieją dwa popularne gatunki, które sprowadzone z Azji ponad trzysta lat temu, rozprzestrzeniły się z hodowli, stając w wielu rejonach USA i Europy, ,,dzikimi'' roślinami. Jeden z nich nosi nazwę Hemerocallis fulva i posiada pomarańczowe kwiaty, drugi to Hemerocallis flava o kwiatach żółtych. Z roślin tych bezpiecznie spożywać można zarówno na surowo jak i po ugotowaniu kwiaty, pąki, młode liście i pędy kwiatowe oraz bulwy. Jednak zachwycając się ich wyjątkowym smakiem trzeba zachować ostrożność i umiar. Liliowce w większych dawkach mają działanie przeczyszczające a jedzone na surowo zielone części rośliny mogą w nadmiarze wywołać nawet halucynacje. Niektórzy ludzie mają również alergię na Liliowce. Tak więc jeśli chcesz spróbować je po raz pierwszy lub przetestować nowe, niesprawdzone odmiany, radzę przeżuć najpierw kawałek i wypluć. Jeśli po godzinie nie wystąpią żadne niepożądane reakcje wtedy bezpiecznie jest już spróbować spożyć mały kawałek. Najlepiej jednak jest to zrobić w czyjejś obecności na wypadek wystąpienia silnej reakcji alergicznej. Na szczęście żadne z wielu znanych mi źródeł nie podaje informacji na temat jakichkolwiek wypadków śmiertelnych wśród ludzi, istnieją jednak doniesienia na temat bydła oraz kotów.
W Azji ze starych wysuszonych liści Liliowców robi się sandały, liny a nawet papier.

UPRAWA

Liliowce są łatwymi w uprawie bylinami osiągającymi maksymalnie 1,2m z łodygami kwiatowymi sięgającymi nawet 2m wysokości. Mnożąc się przez odrosty tworzą rozległe kępy i mogą być łatwo rozsadzane poprzez podział. Ta metoda rozmnażania ma dużą zaletę ze względu kulinarnego, bowiem dzięki niej uzyskujemy klona będącego dokładnym odwzorowaniem rośliny macierzystej. Z kolej rozmnażanie z nasion niesie ryzyko krzyżowania się poprzez wzajemne zapylanie różnych odmian. Może to być jednak również zaletą, ponieważ niektóre hybrydy są smakowitsze niż ich rodzice. Rośliny te lubią pełne nasłonecznienie ale tolerują półcień. Dobrze znoszą upały, okresowe susze oraz silne mrozy, jednak zaleca się pozostawienie na okres zimowy obumarłych liści, które tworzą naturalne okrycie. Liliowce mogą rosnąć niemal na każdej glebie, jednak najlepiej rozwijać się będą w bogatej ziemi kompostowej, przy neutralnym lub lekko kwaśnym odczynie i dużej wilgotności. Liście najlepsze są do zbioru kiedy są młode, szczególnie wczesną wiosną kiedy dopiero wybijają z ziemi. Starsze liście są łykowate i nabierają specyficznego, mniej przyjemnego posmaku. Mają również silniejsze działanie przeczyszczające a jedzone w nadmiarze na surowo mogą nawet spowodować halucynacje. Bulwy najlepiej zbierać późną jesienią lub bardzo wczesną wiosną, w tym okresie mają one bowiem najwięcej nagromadzonych substancji odżywczych. Można je jednak wykopywać przez cały rok. Pąki i kwiaty mogą być zbierane na każdym etapie rozwoju, a większość odmian kwitnie od późnej wiosny, przez prawie całe lato. Jeśli jednak pozostawimy jakieś niezerwane kwiaty z których zaczną się rozwijać nasiona dana roślina może przestać wytwarzać nowe kwiaty.

ZASTOSOWANIE KULINARNE

Młode liście, bulwy, korzenie, pąki i rozwinięte kwiaty, mogą być spożywane na surowo, blanszowane lub gotowane na wiele sposobów. Można je dodawać do sałatek, zup, gulaszy, potraw podsmażanych lub używać jako farszu. Młode, jeszcze zielone pąki kwiatowe mogą być traktowane jak fasolka szparagowa. Kwiaty można suszyć i używać do zagęszczania zup, opiekać w panierce lub sporzadzać z nich dżemy. Należy zachować umiar w spożyciu, z powodu właściwości przeczyszczających, zielone części rośliny jedzone na surowo w nadmiarze obniżają koncentrację i mogą nawet wywołać halucynacje.

ZASTOSOWANIE MEDYCZNE

Świerze liście Hemerocallis fulva mają działanie sedatywne i mogą być używane do uśmierzania bólu. Chińczycy uważają że jest to zioło ,,podnoszące na duchu'' i pozwalające zapomnieć o smutkach, dlatego stosują je m.in. w przypadkach stresu pourazowego. Należy jednak pamiętać że spożyte na surowo mają działanie przeczyszczające i w nadmiarze mogą nawet wywoływać halucynacje.
Bulwy i korzenie działają antybakteryjnie, antywirusowo, moczopędnie, przeczyszczająco i używane są w leczeniu żółtaczki, hemoroidów, zaparć, zapalenia płuc a także raka piersi i innych form nowotworów. Substancje w nich zawarte zabijają nicienie. Sok jest skutecznym antidotum na zatrucie arsenem.
Kwiaty mają działanie moczopędne, przeczyszczające, przeciwzapalne, przeciwwymiotne, sedatywne, antydepresyjne i przeciwbólowe, w tym celu podawane są w Chinach nawet kobietom podczas porodów. Są one dobrym źródłem protein, żelaza, beta-karotenu a także zawierają rutynę. W Japonii zarówno kwiaty jaki i liście zażywane są jako lek na bezsenność. Zmiażdzone płatki lub napar z nich sporządzony, używane są w formie okładów przy zwichnięciach i stłuczeniach.